सिथि नखःया महत्व

रोशन महर्जन

कुमार षष्ठी नं धाइगु सिथि नखः नेवाःतय्सं तछलाया खुन्हुया न्हि कुन्हु हना वयाच्वंगु दु । सिथि धयागु थ्व हे खुन्हुया न्हि अर्थात षष्ठी खः । षष्ठी कुन्हु हनीगु जूगुलिं सिथि नखः धाःगु खः । सिथि नखःयात कुमार द्यः अर्थात स्कण्ड बूगु न्हि कथं नं कयातःगु दु ।

कुमारया जन्म
थीथी पुराण कथं स्वर्गलोकय् छक्वः दानवतय्सं आक्रमण याःवःबलय् स्वर्गया जुजु इन्द्र सकल देवगणपिं सःताः सभा यात । उबलय् भगवान विष्णुं महादेव मदयेकं छुं यायेफइमखु धकाः धाल । महाद्यःयात हयेगु निंतिं अग्नीदेवयात कैलासय् छ्वल । अग्नीदेव भिक्षा फ्वंवःम्ह ब्राम्हणया रुप कयाः कैलासय् वन । अग्नीदेव कैलासय् थ्यंबलय् महाद्यः व पार्वती मतिनाय् दुनाच्वंगु जुयाच्वन । अग्नीदेवं उमिगु मतिनाय् पंगः थनाबिल । थुकिं महाद्यः तसकं तंम्वल । महाद्यवं ब्राम्हणया रुप कयावःम्ह अग्नीदेवयात भष्म यानाबीत थःगु स्वंगःगु मिखा कनेत्यंबलय् अग्नीदेवयात थः छद्म भेष कया वयागु लुमन, अले थःगु म्हसिका बियाः थःत क्षमा यानाबीत ल्हाः फयाः प्रार्थना यात । उबलय् पार्वतीं नं महाद्यःयात पनाः अग्नीदेवयात क्षमा यानाबीत धाल । मतिनाय् तक्यनाच्वंम्ह महादेवं ल्हाः फयाच्वंम्ह अग्नीदेवया ल्हातय् वीर्य स्खलन यानाबिल । अग्नीदेवं उगु वीर्ययात स्वीकार यानाः नयाबिल । तर प्वाथय् थ्यंगु वीर्यं अग्नीदेवयात तसकं पुकल, अले गंगा खुसिया वनाः ल्ह्वयाबिल । महाद्यःया थ्व हे वीर्यं गंगाया तीरय् कुमारया जन्म जुल । उकिं कुमारयात गंगाया पुत्र धायेगु यात ।

नेपालमण्डलय् कुमारया महत्व
कुमार धयागु ल्याय्म्हतय् प्रतीक खः । साहस व योद्धाया प्रतीक खः । अथेहे कुमारयात मनूतय् रक्षा याइम्ह द्यः कथं हना वयाच्वंगु दु । नेवाःतय् छेँय् पिने न्ह्याथासं पिखालखु धकाः कुमार मन्दः दयेकातःगु दइ । थ्व पिखालखुं नीजि व सार्वजनिक थाय्या सीमा छुटे याइ । गन पिखालखु दइ अनं निसें सार्वजनिक थाय् क्वचाइ, अले अनंनिसें निजी थाय् सुरु जुइ । पिखालखुं निजी थाय्या स्वामित्व व उकिया सुरक्षाया प्रत्याभुति याइ । उकिं पिखालखुयात कुमारया प्रतीक नालाः फुक्क कथंया दुःख,कष्ट, मभिं मनिंपाखें रक्षा याइम्ह द्यः कथं पुज्याना वयाच्वंगु दु ।

सिथि नखःया महत्व
सिथि नखः धयागु तसकं तांन्वइगु ई क्वचाया मनसुन सुरु जुइगु इलय् लाइ । थ्व ई धयागु किसानतय् तसकं लिमलाइगु ई खः । थ्व ई धया वा पीगु निंतिं प्वाचाः तयेगु ई खः । अथेहे पहाडपाखे कःनि पीगु ई खः । थुबलय् निसें हे नेवाःतय्सं तसकं लिमलाःगु ई क्वमचातलेया निंतिं बाजंबिजं स्वथनेगु याइ ।
सिथि नखः धयागु देगुपुजाया अन्तिम न्हि नं खः । देगु पुजा धकाः नेवाःतय्सं थः पुर्खायात लुमंकाः कुलद्यःयात पुज्याइगु खः । अक्षय तृतीया निसें न्ह्याइगु देगुपुजा सिथि नखः थ्यनकि क्वचाइ ।
सिथि नखःयात लःया स्रोत जुयाच्वंगु तुं, हितिगाः, पुखू, लःधः आदि सुुचुकुचु यायेगु न्हि कथं नं कयातःगु दु । नागया बास दइगु थज्याःगु लःया स्रोतय् सिथिनखः कुन्हु हे पुज्याइगु कारण धाःसा थुकुन्हु नागत नं देपुजा न्यायेकेत पिहां वनाच्वनीगु जूगुलिं सुचुकुचु याइगु इलय् नागं दुःख बीमखु धकाः खः ।

सिथि नखःया हनाया अर्थ
पुर्खापिनि हना ः

अक्षय तृतिया निसें सिथि नखः तक नेवाःतय् सकसिनं देगुपुजा हनी । देगुपुजाबलय् थः पुर्खापिंत लुमंकाः कुलद्यः पुज्याइ । खलःपिं सकलें च्वनाः देपुजा न्यायेके म्वाःपिंसं नं सिथि नखःकुन्हु थःथः परिवार जक च्वनाः देपुजा न्यायेकी । उकिं सिथि नखः धयागु थः पुर्खापिंत लुमंकाः उमित हनेगु न्हि नं खः ।

बुँज्या व बुँज्यामितय् न्हि
सिथि नखः धयागु नेपाल मण्डलय् मनसुन दुहां वइगु इलय् हनी । नेपालमण्डल धयागु लखंलख बुँज्यामित च्वनीगु उर्बर भूमि खः । सिथि नखः क्वचायेवं वा पीगु सुरु जुइ, उकिं बुँज्यामितय् तसकं लिलाइमखु । बुँज्यां लिमलाइगुलिं गथांमुगः चःह्रे तकया निंतिं बाजंज्वलं फुक्कं नासःद्यःयाथाय् थातं तयेयंकी । उकिं सिथि नखतं बुँज्यामितय्त ज्या याये न्ह्यः उर्जा बीगु ज्या याइ ।

उसाँय् व सुचुकुचु
सिथि नखः मनूतय् उसाँय् व सुचुकुचु लिसे नं स्वापू दुगु नखः खः । थुकुन्हु लःया स्रोत जुयाच्वंगु तुं, हितिगाः, बुंगाः, पुखू आदि सफा याइ । लःया मुहानय् सुचुकुचु यानाः वा वइगु इलय् लखय् छुं नं कथंया इन्पफेक्सन याइगु जीवाणुयात नाश यायेगु ज्या याइ । उकिं थ्व नखतं लःया मुहान सफा यायेमाःगु व स्वस्थ वातावरण महत्वयात नं न्ह्यब्वयाच्वंगु दु ।

छुं नं नखःचखः, संस्कृतिया लिउने छुं कि छुं कारण नं दुसुलाच्वंगु दु । नखःचखः हनेगुलिं समृद्ध संस्कृतियात न्ह्यब्वयाच्वंगु दइसा थुकि लिउने सुलाच्वंगु कारणं छुं नं कथंया समस्या, ग्याःचिकुलिसे ल्वायेगु परम्परागत विधिया लिसें आशा, विश्वासयात कय्च्यानाच्वंगु दु ।