ने. सं. ११४४ चौलाथ्व एकादशी - कामदा एकादशी

चीन—ताइवान तनाव, युद्धया खतरा

चिनिया जनमुक्ति सेनां ताइवान टापूया छचाःलिं सैनिक अभ्यास न्ह्याकूगु खँय् चीनं पिहां वइगु अंग्रेजी भाय्या न्हिपौ ग्लोबल टाइम्सय् ‘एकीकरण कारवाहीया पूर्वाभ्यास’ शीर्षक तयाः बुखँ पिथंगु दु । नापं शीर्षकय् हे उगु टापूइ छचाःलिं पंगः थनेगु खँ रुटिन हे जुइ धकाः न्ह्यथनातःगु दु । थुगु सैनिक अभ्यास ताइवानया भूमिं ९ नटिकल माइल अर्थात् १६ गूत्या किलोमिटर जःखः तापाक च्वनाः जुयाच्वंगु धाःगु दु । ताइवानं थःपिनिगु हवाई क्षेत्र दुने चिनिया लडाकु विमान दुहां वःगु खँ धाःगु दु ।

ताइवान थःपिसं परिस्थितिया अनुगमन यानाच्वनागु धासें जनतायात सतर्क जुयाच्वनेत धाःगु दु । ‘ताइवान टाइम्स’या कथं अनया ताओयुआन विमानस्थलं जुइगु ५१ गू अन्तर्राष्ट्रिय उडान रद्द सुचं बुधवाः हे पिकाःगु दु । थुकथं उगु लागाय् समुद्री जहाज न्ह्याकेगु ज्या नं दिउगु दु ।

चिनिया ग्लोबल टाइम्सया कथं चिनिया सैनिक अभ्यासया ज्याय् सुपरसोनिक दिएफ–१७ मिसाइल व जे–२० स्थेल्ट लडाकू जेट नं छ्यलाच्वंगु दु । चिनिया समाचार समिति ‘सिन्ह्वां’ चिनिया जनमुक्ति सेनाया पूर्वीय थियटर कमाण्ड सेनां खुगू माइल ताःहाकःगु दूरीया मि पिहां वइगु मिसाइल ताइवान जलडमरुया पूर्वपाखे क्वःछिनातःगु थासय् सफलतापूर्वक कयेकूगु धाःगु दु । थ्व अभ्यास आइतवाः तक न्ह्याइगु नं धाःगु दु ।

वंगु मगलवाः चान्हय् अनया स्थानीय ईकथं चान्हसिया ११ताः (झीथाय्या ई कथं जःछिपाः ९ताः) इलय् अमेरिकाया क्वय्या सदन हाउस अफ रिप्रिजेन्टेटिभया सभामुख नान्सी पेलोसी ताइवानया भ्रमय् वंगुलिं थ्व स्थिति पिदंगु खः । अमेरिकां बेइजिङ्गनाप हे थःगु औपचारिक स्वापू दयेकातःगु दु व ताइवानलिसेया स्वापूयात आधिकारिक मखु धयाच्वंगु दु । राष्ट्रपति जो बाइडेन वा ह्वाइट हाउसं थुगु भ्रमण यायेमते धकाः धाःगु खः, तर वनेगु पेलोसीया अधिकार खः धकाः धाल ।

चिनिया राष्ट्रपति सि जिनपिङ्गं वंगु जुलाइ २८ तारिखकुन्हु जक अमेरिकी राष्ट्रपति जो बाइडेनयात फोन यानाः ताइवानय् गुगुकथं नं म्हितेगु कुतः यायेमते धकाः ख्याच्वः बिउगु खँ झीसं ब्वनागु व न्यनागु हे खः । तर मलेशियाया भ्रमणय् वनाच्वंम्ह अमेरिकी सभामुख पेलोसी ताइवानय् वनेत्यंगु धइगु खँ मंगलवाः सुथंनिसें हे पिहां वल । थुगु भ्रमण नं यायेमते धकाः चीनं चेतावनी जारी यात । पेलोसी ताइपेइया सोनसाङ्ग विमानस्थलय् कुहां वयेवं हे चिनिया जनमुक्ति सेनां नं छगू वक्तव्य जारी यासें थःपिंसं ताइवानया जःखः खुगू थासय् सैनिक अभ्यास यायेगु जुइ धाल ।

सभामुख नान्सी पेलोसी नेतृत्वया अमेरिकी संसदया प्रतिनिधिमण्डलया ताइवान भ्रमणया झ्वलय् उगु प्रतिनिधिमण्डलपाखें पिथंगु वक्तव्य दकलय् न्ह्यथनेबहगु खँ खः । थ्व भ्रमण अमेरिकां नालाच्वंगु इन्डोप्यासिफिक रणनीति कार्यान्वयनया झ्वलय् हे जूगु खः धकाः स्पष्ट च्वयातःगु दु ।

उकी धयातःगु दु ‘जिमिगु संसदीय प्रतिनिधिमण्डलया ताइवान भ्रमण ताइवानया जीवन्त लोकतन्त्रप्रति अमेरिकाया समर्थन क्यनी । जिमिगु थ्व भ्रमण हिन्दप्रशान्त क्षेत्रया तब्यागु भ्रमणया हे अंग खः । जिपि ताइवान बाहेक नं सिंगापुर, मलेशिया, दक्षिण कोरिया व जापानया भ्रमणय् दु । थ्व भ्रमण आपसी सुरक्षा, आर्थिक साझेदारी व सुशासनया खँय् केन्द्रित जुइ । ताइवानय् जिमिसं जिमि साझेदारनाप थःगु समर्थन हाकनं जाहेर यायेगुलिसें स्वतन्त्र व खुल्ला हिन्दप्रशान्त क्षेत्रया जिमिगु साझा चिउताःया सम्बन्धय् खँ ल्हायेगु जुइ । ताइवानया २ गू करोड ३० गू लख जनताप्रति अमेरिकाया ऐक्यबद्धता क्यनेगु आः तसकं महत्वपूर्ण जूगु दु छाय्कि थ्व लोकतन्त्र व निरंकुशतन्त्र मध्ये गुगु ल्ययेगु धकाः धायेमाःगु ई खः ।!

थुकी निरंकुशतन्त्र धकाः ला चीनयात हे धायेत्यंगु खः । थुकिं थ्व भ्रमणया मकसद सीदु । पेलोसी राष्ट्रपति नं मखु, मन्त्री नं मखु । सरकारया प्रतिनिधित्व याइम्ह मनू मखु । तर अमेरिकी राज्यया छम्ह उच्चपदस्थ पदाधिकारी धाःसा खः । वं संसदीय प्रतिनिधिमण्डलया नेतृत्व याःसां अमेरिकाया हे प्रतिनिधित्व याःगु जुइ । चीनं ला थुकथं हे काःगु दु ।

झीगु सरोकारया विषय धयागु एशिया क्षेत्रय् ब्वलंगु तनावया स्थितियात कयाः जुल व भविष्यय् युद्ध जुइफइगु स्थिति नं खनेदत धयागु खः । पेलोसीं ताइवानय् वनाः तिब्बती शरणार्थी नेता नं नाप लाःगु दु । थुकिं नं अमेरिकाया नियत स्पष्ट जूगु दु । थ्व इलय् आः छगू जक द्वंकेगु ज्या जुल धाःसां नं आणविक हतियार त्वःतेगु ज्या जुइफु धकाः संयुक्त राष्ट्रसंघया महासचिव एन्टोइन गुटेरेजं उकुन्हु मंगलवाः हे जक धाःगु खः। आः युद्ध जुइ फुगु खतरा दु । एशियापाखे तनाव न्यंगु धइगु झीगु निंतिं नं ग्यानापुगु खँ खः ।

माओत्से तुङया नेतृत्वय् दुगु चिनिया कम्युनिस्त पार्टीं चीनय् कब्जा यासेंलि अबलय् चीनय् राष्ट्रपति सरह चिनिया राष्ट्रिय सरकारया अध्यक्ष जुयाच्वंम्ह च्याङ्ग काई शेक फर्मोसा टापूइ बिसिउँ वंगु धइगु खँ झीसं ब्वनातयागु हे खः । थ्व सन् १९४९ या खँ खः । व हे फर्मोसा आः ताइवान खः । अन वनाः च्याङ्गकाई शेकं थःत राष्ट्रपति घोषणा यानाः अनया जनतायात शासन यात । उकियात हे गणतन्त्र चीन धाल, अले संयुक्त राष्ट्रसंघया सदस्यता नं काल । उकियात हे अमेरिकां चीन धकाः मान्यता बिल । मुख्य भूमि चीनयात मान्यता मबिउ ।

सन् १९७१ य् वयाः तिनि चीनं ताइवानयात चीकाः संयुक्त राष्ट्र संघया सदस्यता काःगु खःसा अमेरिकां नं मूल चीनयात हे मान्यता बियाः ताइवानलिसे अनौपचारिक सम्बन्ध जक तयेगु नीति काल । अनंलि अमेरिकां ताइवानं थःगु सुरक्षा थम्हं हे यायेमाः धकाः कानून नं पास याःगु खः । अमेरिकां नं एक चीन नीति काल । ताइवानं थःत औपचारिक रूपं गणतन्त्र चीन धकाः धयाच्वंगु दु धाःसा विश्वय् म्हसियाच्वंगु मूल भूमि चीन जनवादी गणतन्त्र चीन खः । थुकथं निगू चीन दुगु जुल । तर थुकियात अस्वीकार यासें नेपाःलिसें सकल देय्तसें आः छगू जक चीन दु व ताइवान धयागु मूल चीनया भूभाग जक खः धकाः माने याना वयाच्वंगु दु ।

सन् १९४५ तक ला जापानीतसें हे शासन यानाः सैनिक अखडा नं दयेकातःगु खः । तर निगूगु विश्वयुद्धय् जापानं आत्मसर्मण यासेंलि अन च्वंपिं जापानी सेनां त्वःता वनेमाःगु माग जुल । अमेरिकीतसें थुकिया निंतिं तत्कालीन च्याङ्गकाई शेकया सरकारयात ग्वाकल अले जापानं अनया प्रशासन लःल्हानाबिल । थनंनिसें हे ताइवानय् अमेरिकीतय्गु भूमिका दुगु खः । चीनं हङकङ बेलायतपाखें काल, पुर्तगालीतपाखें मकाउ काल तर ताइवानयात धाःसा एकीकरण यायेफुगु मदुनि । थुकिया लिउने अमेरिका हे ल्हाः दु ।

पेलोसीया भ्रमणया न्ह्यः हे रूसं थुकियात उक्साहटया ज्या धकाः विरोध याःगु खः । थुकथं चीन व रूस छप्पँ खनेदु धाःसा जापान व बेलायत स्वाभाविक रूप अमेरिकालिसे दु ।