स्थानीय चुनावय् स्थानीय मुद्दा ग्व ?

वइगु वैशाख देय् न्यंकया ७५३ स्थानीय तहलय् चुनाव जुइगु जुइधुंकल । सत्तारुढ गठबन्धन दुने लाःगु न्यागू दल, विपक्षी एमाले, राप्रपालिसेंया दलत जक मखु, थीथी थासय् दने धकाः जूपिं मनूतय्गु नां बुखँ व सामाजिक सञ्जालय् न्यंक भनं खनेदया च्वंगु दु ।

गठबन्धन दुने ६ गू महानगरपालिका व ११ गू उप महानगरपालिका सुया सुया भागय् लाकेगु धकाः शीर्ष नेतात हे स्वकः प्यक्वः तक च्वनाः क्वःछित । नेतातसें थुकथं याःबलय् जिल्ला तहया नेता व वयां क्वय्या कार्यकर्ता तं चाःगु, पार्ति हे त्वःतूगु, पार्तिया ज्याकुथिइ हे तकं तालं ग्वया बिइगु ज्या जुल । थीथी बुखँपौ व अनलाइनं ं स्थानीय चुनावयात प्राथमिकता बियाः लगातार स्तम्भ हे तयाः नं बुखँ पिकयाच्वन । तर थ्व सकतां स्वयेबलय् झीत गन छु मगाः छु मगाः जुयाच्वन । थथे जूगु हुनि मेगु मखु, स्थानीय चुनाव जुयाः नं नेवाः मुद्दा गनं न्यनेमदुगु, खनेमदुगु जुयाः हे खः ।

थ्व इलय् नेकपा (एकीकृत समाजवादी), राप्रपा व राप्रपा नेपालं चुनाव घोषणा पत्र जारी यायेधुंकल । एस पार्तिया मुद्दाय् २०० युनिट बिजुली निःशुल्क धाःगु अले राप्रपाया घोषणापत्रय् मचाबूपिन्त भत्ता, ज्याथपिन्त तीर्थ यात्रा धकाः धाःगु खँ हाइलाइत जुल । थ्व ला हाइलाइत याःपिसं याःगु जुल । तर घोषणापत्र दुने दुहाँ वनाः स्वयेबलय् नं स्थानीय मुद्दाया सवालय् छुं धयातःगु मदु ।

भाषा, कला, संस्कृतिया संरक्षण व संबद्र्धन यायेगु धयागु खँ ला बनिबनाउ खँ हे खः । थुपालय् स्थानीय चुनावय् स्थानीय स्तरया हे घोषणापत्र वयेमाःगु खः । थथे मवःनि । सत्तारुढ गठबन्धनय् दुसां एस पार्तिं थःगु हे घोषणापत्र जारी यात । घोणणापत्र जारी याःपिं स्थानीय लागाय् ज्या याःपिं खइमखु, राष्ट्रिय राजनीतिइ हे सनाजूपिं खयेमाः । थुकिं यानाः घोषणापत्र स्वयं हे थुपालय् केन्द्रीकृत कथंया खनेदु । थ्व नं वास्तवय् दुर्भाग्य पूर्ण खँ खः ।

प्रदेश स्तरय् खँय् भाय् बाहेक मेगु निगू भाय् नं लागू यायेगु, स्थानीय तहलय् स्थानीय भाय्यात नं आधिकारिक भाषाया मान्यता बिइगु, मातृभाषां शिक्षाया व्यवस्था यायेगु, आदिवासीतय्त आएलओया १६९ कथं थःगु लागाय् थःपिं नापं सहभागी जुयाः निर्णय यायेदइगु व्यवस्था यायेगु, फुटपाथ पसःचीकाः छ्वयेगु, रोजगारीइ स्थानीय वासिन्दातय्गु अग्राधिकार कायम जुइगु, सम्पदाया पुनस्र्थापना, जनसंख्या अप्वयेकीगु विकासे ज्या मयायेगु आदि झीगु मुद्दा खः । थ्व व थुज्वःगु खँ स्वयेमदुगु, न्यनेमदुगु हे झीगु नितिं दुःखद् खँ खः ।

सम्भवतः चुनावय् दनीपिं नेतातसें थ्व खँ भाषणय् धाइगु जुइ । तर थथे सिकं केन्द्रीय स्तरया घोषणापत्रय् हे पिहाँ वःगु खःसा पाय्छि जुइगु खः ।

वंगु न्यादँया अनुभवय् प्रदेश सरकार प्रभावकारी जुइमफु । तर स्थानीय तह धाःसा जनतानाप न्हापांनिसें हे प्रत्यक्ष सरोकार तयाः ज्या याइगु जूगुलिं व आः आपाः अधिकार व स्रोत साधन नं दुगुलिं प्रभावकारी जूुगु दु । न्हापा देय्या थ्यंमथ्यं ४००० नगरपालिका व गाविस दयाच्वंगुलिइ गाविसयात भकाभक नगरपालिका धकाः घोषणा यायेगु ज्या जक जुयाच्वंगु खः । तर देय् संघीयताय् वनेगु जुसेंलि स्वंगू तहया सरकारया अवधारणा कथं न्हापाया छगू गाविस हे छगू वडा यानाः न्यागू, खुगू गाविस दुथ्याकाः गाउँपालिका व नगरपालिका दयेकां जिउथाय् नगरपालिका दयेकल ।

शिक्षा, स्वास्थ्य, कृषि, पशु आदि ज्याकुथि नं स्थानीय स्तरय् तयेयंकल । थथे याःबलय् नेपालय् आः ७५३ स्थानीय तह दयाः अधिकार व ध्यबां सम्पन्न जूगु खः । वंगु २०७४ सालय् जूगु चुनाव लिपा न्हू वःपिसं भकाभक कर थकाल । कर पुलेमाःगु खँ हे इश्यु जुल । अले हानं अध्यक्ष, मेयरया पासाभाइ, दाजुकिजा जक मखु, थःथःपिसं हे दोजर न्यानाः स्थानीय तहया ध्यबां विकास यायेगुलिइ ठेकेदारी ज्या याःगु खँ नं व्यापक जुल । अले हानं मेयर, उपमेयर, अध्यक्ष, उपाध्यक्षतसें थिके थिकेगु गाडी न्यानाः गया जुल ।

थुकिया प्रतिकारय् गुलिगुलिसिनं गाडी मखु, साइकल व मोटर साइकल गयाः क्यना जुल । थुकथं विकृति दुहाँ वःगु व विकृतिया विरोध व गुलिगुलिसिनं प्रतिकारात्मक ज्या याःगु हे आपाः चर्चा जुल । थथे जूबलय् निर्वाचन आयोगं हे ठेकेदारतय्त उम्मेदवार दयेके दइमखु धकाः धाःगु दु । थुकिइ नं मुद्दा जूबलय् आः अदालतं धाःसा गुगु पालिकाय् ठेक्का दु, अन जक दने दइमखु धाल । राप्रपां कर बच्छि हे क्वकायेगु धकाः घोषणापत्रय् च्वत ।

एस पार्ति न्यूनतम आवश्यक कर जक कायेगु धकाः च्वत । राप्रपां थःगु पुलांगु पञ्चे बुद्धि कथं ज्याथपिन्त तीर्थ यात्रा चाः हुइक यंकेगु धाःगु दु । मेखे एस पातिं केपी ओली कम्युनिस्त मखु, थःपिं खः धकाः धकाः क्यनेत किसान, मजदुरतय्गु खँ ल्ह्वंगु दु । थ्व बाहेक फोहरं मोहर दयेकेगु, पर्यावरण, विपद् व्यवस्थापन थुज्वःगु एनजिओतसें व्यापक प्रचारय् हयाच्वंगु मुद्दा नं ल्ह्वंगु दु ।

थुकथंया मुद्दा हे जनताया दथुइ प्रचार जुइबलय् झीगु मुद्दाया खँ झी थवंथवय् हालेगु ज्या जक जू वनी । थुपिं हे मूलधारया प्रचार प्रसारया विषय जुइबलय् झीगु खँ ल्हाइपिं बिस्कं हे खँ ल्हाः वःपिं मनूत जुयावनी । थ्व हे झीगु आन्दोलनया समस्या नं खः ।

वंगु न्यादँया दुने खोना जुयाः दयेकेत्यंगु द्रुतमार्ग, बालाजुइ जूगु स्थानीय वासिन्दाया विस्थापन, चोभारय् दयेकूगु ड्राइपोर्टया सवाल, गुथि विधेयक, छाया कम्प्लेक्स धरहराया नामय् झिल्के तावर, न्हूपुखुली बाल गोपालेश्वर देगः ग्रन्थकूट शैलीं हे दयेकेबिइत जूगु दबाब आदि आपाल खँय् नेवाःतसें आन्दोलन यात, दबाब बिल । थुकिया नापं पुलांगु हितिगाः, तुं, बुंगाः, पुखू, राजकुलो आदिया संरक्षण जुइमाःगु व मनूतय्त ज्या वइगु जुइमाःगु खँ मेगु मुद्दा नं लगातार हे पिहाँ वयाच्वंगु दु । काठमाडौँ मल दयेकाः लुँहिति सुनावंगु खँ नं झीगु सरोकार जुया हे ववाच्वंगु खः । भुखाय् लिपा सम्पदाया पुनर्निर्माणया सवाल नं आः तक ल्यं हे दयाच्वंगु दनि ।
पञ्चायतया कालय् न जनप्रतिनिधि धकाः दु । स्थानीय निकायस ला जनतां हे ल्ययाछ्वयातइगु खः । तर इपिं जनताया प्रतिनिधि मखु, पञ्चायती सत्ताया चाटुकार जुयाः जनतायात व बांलाःगु भिंगु खँ ल्हानाजुइपिन्त दमन याइपिं जुल । छुं मसिउपिं जनतायात ह्ययेकाः भोत कयाः त्याका वनीपिं जुल । थथे जुयाः हे आन्दोलन यानाः व्यवस्था हिलेमाःगु खः । आः व्यवस्था हिलेधुंकाः अझ च्वय्् जुजु मदयेधुंकाः ला जनताया ज्या ला धाये हे म्वायेक जुइमाःगु खः । तर अझ नं जुजुया थासय् दलया नेतात जुयाः प्रवृत्ति व प्रकृति पुलांगु हे जूगु दुर्भाग्यपूर्ण खँ खः ।