ने. सं. ११४३ चौलाथ्व सप्तमी -

कोरोना नियन्त्रणय् व्यवस्थापकीय कमजोरी

येँया केशरमहलपाखे वनेगु खःसा अन मनूतय् भीडभाड गुबलें म्हो मजू । चान्हय् निसें राहदानी विभागय् झ्वःछुना च्वनीपिं मनूत खंकेफु । आफिस इलय् ला मनूत घ्वाःतुमतुघ्वानाः झ्वः छुनाच्वंगु खनेदइ । सामान्य इलय् जक मखु कोभिडया महामारी जुयाच्वंगु इलय् तकं न्हि द्वलंद्वः मनूत राहादानी कायेगु निंतिं अन भीडभाड यानाच्वंगु खंकेफु । तर अन झ्वःछुनाच्वंपिं मनूत मध्ये बच्छि स्वयां अप्व ला न्हिछिचछि झ्वः च्वनाः नं अथें निराश जुयाः लिहां वनेमालाच्वंगु दु । गबलें कुपन सिधल धकाः, गबलें राष्ट्रिय परिचय पत्र मदु धयागु कारण क्यनाः सेवाग्राहीत थःगु ज्या पूमवंकं हे लिहांवनेत बाध्यता जुयाच्वंगु दु । स्वनिगः पिनें वःपिं आपालं मनूत न्यान्हु खुन्हु झ्वः च्वनेधुंकाः नं भ्वं छकू मगाःगु कारणं हाकनं थःगु छेँय् लिहां वने मालाच्वंगु दु । थ्व नेपाःया छगू सरकारी ज्याकूया छगू विभाग दुने जुयाच्वंगु न्हियान्हिथंया घटना खः । व नं कोरोनाया महामारीया इलय् ।

कोभिड १९या स्वंगूगु लहर शुरु जुइधुंकाः बल्ल सरकारं अतिरित्त खोप अर्थात बुस्टर डोज बीगु निर्णय यात । छवाः न्ह्यः जक सुरु जूगु अतिरित्त खोप कायेगु निंतिं स्वास्थ्य विभागं क्वःछिनातःगु थासय् मनूतय् भीड उतिकं खनेदयाच्वंगु दु । अझ खोप कार्ड मदयेकं सार्वजनिक थासय् व सरकारी सेवां बञ्चित जुइगु निर्णय लिपा न्हापांगु व निगूगु मात्राया खोप काइपिनि मनूतय् भीड झन हे तच्वयाच्वंगु दु ।

भारतय् कोभिडया न्हूगु लहर वयेधुंकाः नेपालय् नं थ्यनीगु निश्चित खः । थ्व खँ न्हापांगु व निगूगु कोरोनाया लहरय् खनेधुंकूगु खः । थुगुसी नं भारतय् स्वंगूगु लहरया सुरुवात जुइवं नेपालय् नं थुकिया विरुद्ध तयारी यायेमाःगु खः । तर नेपालय् गुबलय् लहर सुरु जुल उबलय् निंतिं सरकारं ब्लल बुस्टर डोज लगायतया ज्या न्ह्याकल ।

भारतय् न्हूगु लहर सुरु जुइवं दकलय् न्हापां क्वातुक स्वयेमाःगु धयागु देय् दुहांवइगु नाकाय् खः । तर न्हियान्हिथं बिना परिक्षण वा क्वारेन्टाइन मनूत थीथी नाकां दुहां वयाः तप्यंक समुदाय नाप सम्पर्कय् थ्यनाच्वंगु दु । तथ्यांक कथं भारतीय सिमां दुहांवइपिं न्हिं म्होतिं नं ३०० निसें ५०० म्ह मनूतके कोरोना खने दयाच्वंगु दु । सरकारं सीमा पार यानाः वइपिं मनूतय् व्यवस्थापन सुनां यायेगु धकाः स्पष्ट निर्देशिका मदयेकूगुलिं नाकां दुहां वःपिं मनूत तप्यंके छेँय् छेँय् वनेगु यानाच्वंगु दु । न्हापांगु व निगूगु लहरं निसें सरकारं सीमा पार याइपिनि निंतिं धकाः होल्डिङ सेन्टर दयेकेगु खँ न्ह्यथंगु खः । थौं स्वंगूगु लहर तक थ्यंगु इलय् तकं होल्डिङ सेन्टर दयेकेगु ज्या क्वचाःगु मदुनि । थुकीया तप्यंक लिच्वः धयागु संक्रमित मनूत समुदायस्तरय् थ्यनाः संक्रमणया ल्याः अप्वयेकेगु हे खः ।

आः सरकारं कोरोना नियन्त्रण यायेगु धकाः स्मार्ट लकडाउनया नियम हःगु दु । उकी मध्ये छगू खः, जोर बिजोर कथं गाडी चले यायेगु । थ्व नियम न्हापा नं तसकं विवादय् लाःगु खः । भीडभाड नियन्त्रणया निंतिं धासें जोर बिजोर नियम हःगु खः । तर थुकीं गाडीया मात्रा म्हो यानाः झन् छगू हे सवारीइ यात्रा याइपिं मनूतय् ल्याः जकं अप्व याइगु मखुला ? मनूतय् ज्याकू, लजगा वनेगु बन्द जूगु मदु । अफिस चालाच्वंगु दु । तर गाडीया मात्रा म्हो । थुकीं भीडयात नियन्त्रण मखु झन् अनियन्त्रित जकं याइ । संक्रमिततय् ल्याः पनेगु निंतिं थुकीं ग्वाहालि यायेगु स्वयां संक्रमणयात अप्वयेकीगु जक) मखुला धयागु संशय ब्वलंगु दु ।

महामारी नियन्त्रण अथें नं चूनौतिपूर्ण जुइ । तसकं स्रोत सम्पन्न देय्तय्त नं कोरोना नियन्त्रण यायेत थाकुयाच्वंगु इलय् नेपाःयात थाकुमजुइगु खँ मखु । तर पूर्व अनुमान व पूर्व तयारीया कारण नियन्त्रण यायेफइगु ज्या तकं नेपाःया सम्बन्धित निकायया कमजोरीया कारणं थप हाथ्यापूर्ण जुयाच्वंगु दु । थौं राहदानी कायेगु निंतिं जुइमाः, राष्ट्रिय परिचयपत्र कायेत जुइमाः वा खोप कायेगु निंतिं जुयाच्वंगु भीडभाड जुइमाः थ्वफुक्कं व्यवस्थापनया कमजोरी खः । सरकार नाप फुक्क कथंया स्रोत साधनत दु । आवश्यक मानवीय स्रोतं निसें आर्थिक स्रोत तक सरकार याके दु । अथेखःसां उकीया उचित व्यवस्थापनया कमजोरीया कारणं मनूत चिधंगु निसें चिधंगु ज्या कायेत तकं घण्टौं लाइनय् भीडभाड यायेमाःगु विवशता । फलतः गुलि अप्व भीडभाड उलि मनूतय् संक्रमण दर अप्वः ।

व्यवस्थापकीय कमजोरीया मेगु दसु खः समन्वयया अभाव । छुं न्हि न्ह्यः जक येँ महानगरपालिकाया मेयर विद्यासुन्दर शाक्यं कारोना न्यूनिकरण व रोकथामया निंतिं सरकारं स्थानीय निकाय नाप समन्वय मयाःगु द्वपं बियादीगु दु । जनतानाप प्रत्यक्ष रुपं स्वापु दुपिं धयापिं स्थानीय निकायया जनप्रतिनिधित खः । जनप्रतिनिधित नापया समन्वय, सल्लाह व सहभागिता बिना महामारी नियन्त्रणया सम्भावना दइमखु । जनता यानाच्वंगु अपेक्षा छथाय् दइ तर सरकारं उकीया निंतिं ल्ह्वनेमाःगु पलाःया जिम्मेवारी धाःसा केन्द्रं नियुक्त यानातःपिं प्रमुख जिल्ला अधिकारीतय्त बियातःगु दु । सरकारया थ्व पलाखं जनतां बिचाः यानाच्वंगु व सरकारं लागू यानाच्वंगु नियमय् अन्तर खनेदयाच्वनी ।

निगूगु लहरया झ्वलय् नं स्वनिगःया मेयरतय् मंकाः फोरमं पिने जिल्लां वइपिं मनूत नियन्त्रण मयायेगु खःसा स्वनिगःया अवस्था भयावह जुइगु ख्याच्वः बिउगु खः । तर जिल्ला अधिकारीतय्सं उकीयात बेवास्ता यासें स्वनिगःया नाकाय् स्वयां स्वनिगः दुने कडा यायेत स्वल । फलतः स्वनिगः दुने संक्रमिततय् ल्याः अप्वया वन । आः नं जिल्ला अधिकारीतय्सं स्थानीय तहया प्रतिनिधितय् सल्लाह व सुझाव मन्यंसें नियम लागू यानावनेगु खःसा उकीं संक्रमण नियन्त्रणय् ग्वहालि जुइगु आशा याये फइमखु ।

संक्रमण नियन्त्रण यायेगु निंतिं थाय् कथंया नियम आवश्यक जुइ । फुक्क थासय् छगू हे कथं नियमं जनताया जीवनयात अस्तव्यस्त यानाबी । उकिं थःनाप दुगु स्रोत व साधनया पूर्ण रुपं सदुपयोग यानाः व्यवस्थापनयात गुकथं चुस्त यायेगु धयागु बारे सरकारं बिचाः यायेमाः । केन्द्र, प्रान्त व स्थानीय तह दथुइ सही रुपं समन्वय यानाः न्ह्याः वनेफुसा जक महामारी नियन्त्रणय् सफलता चूलाकेफइ ।