गज्याःगु लजगालं दुःख जुइ ?

लजगाः जीवनया अभिन्न अंग खः । लजगाः मयासे च्वन धाःसा सुं नं मनूया जीवन बांलाइ मखु। छुं नं लजगाः तःधंगु वा चीधंगु जुइमखु। मनुखं थम्हं सःगु व सिउगु ज्याखँ यानाः कमे यायेगु हे लजगाः खः । उकिं थःगु दक्ष व शीपकथं लजगाः न्ह्याकी । गुलिसिनं थःगु परम्परागत ज्यायात निरन्तरता बी । गुलिसिनं परम्परायात त्वःताः न्हून्हूगुकथंया लजगाः ज्वनी । बांलाक लजगाः यात वा याये फत धाःसा जीवन नं सुथां लाइ । थः जक मखु, छेँजःपिंनाप नं याउँक जीवन हने खनी ।

थौंया इलय् व्यापारयात बांलाःगु लजगाःकथं कायेगु याः । व्यापारं यक्व कमे जुइ । थुकी यक्व लबः वः । याकनं धन आपाः मुने फइ धकाः हे व्यापार याइ । उकिं व्यापारीतय् ल्याः नं न्हियान्हिथं अप्वया च्वंगु दु। तर व्यापार सकसिगुं बां हे लाइ धइगु मदु। लोभचित्तं लजगाः यात कि दुःखी जुइमाली । सन्तापय् दुबिइ माली । पश्ताय् चायेमाली । थ्व थौया जक स्थिति मखु। कालान्तर न्ह्यःनिसेंया विधान खः । बोधिसत्वया इलय् नं लोभचित्तं लजगाः याःम्ह व्यापारीया खँ न्ह्यथनातःगु दु। व्यापारी लोभचित्त ब्वलंकूगु कारणं दुःखी जुइमाल । थुगु खँ सेरिववाणिज जातकय् न्ह्यथनातःगु दु ।

थनिं न्यागू कल्प न्ह्यःया खँ खः । बोधिसत्वया जन्म सेरिब नांया गामय् जुल । बोधिसत्व चाः चाःहिलाः वस्तु मिउ जुइम्ह बञ्जाःया कुलय् जन्म जुल । उगु गामय् मेम्ह छम्ह लोभीम्ह बञ्जाः नं दु। छन्हु बोधिसत्व व लोभीम्ह बञ्जाःनापं अन्धपुर नगरय् वन । निम्हं नगरया गल्ली गल्ली चाःहिल । निम्ह निगू लागाय् चाःहिल । थःथःगु हे भागय् च्वनाः सामान मिल ।

अन नगरय् सेठ परिवार छगू नं दुगु खः । तर सेठ परिवार स्यनावन। इपिं गरिब (चीमि) जुल । थःथितिं दक्व धनसम्पत्ति न्हंका वन। आः अन बुरिम्ह अजि व छय् जक ल्यं दनि। निम्हं मेपिनिगु छेँय् ज्या याइगु। उकिं हे थःगु जीवन हनाच्वन। इमिगु छेँय् पुलांगु बसजाः दु। मू वंगु थलबल, लुँया भु नं दु। ताः ईतक मछ्यसे तयातःगुलिं दक्व बसजाः धुलं गयाच्वन। दक्व बसजाः हाकुसे च्वं । उकिं अजि व छय्म्हं थःके छु बसजाः दु धइगु नं मसिउ। लोभीम्ह बञ्जाः इमिगु छेँ क्वय् थ्यंकः वल ।

बञ्जाःया ल्हातय् भु लायेवं वं लुँयागु भु धकाः सिल । धाथें खः कि मखु धकाः वं पुत्तुपुइकाः स्वल । लुँयागु भु हे खः धइगु पक्का जुल । लोभीम्ह बञ्जाः नं उगु भु सितिकं कायेगु विचाः यात । उकिं व धाल- ‘थ्व भु गुलि हे मू वंगु धकाः ? थ्व ला दांछि दां नं मवं !’

बञ्जाः, ‘हिरा माः ला ?, मोति माः ला ?’ धाधां चाःहिला जुल । बञ्जाः थःगु छेँ क्वय् खनेवं छयम्हं अजिम्हेसित धाल- ‘अजि, जितः सिखः माः छमाः कया बिउ ।’ अजिं थःके ध्यबा मदुगुलिं न्याना बी मफुगु खँ कन । अजिं धाल- ‘झिपिं गरिबपिं, छु बियाः कायेगु ?’

अजिया खँ न्यनाः छय्म्हं थहां वन । वं भु छपाः ज्वना वल । उगु भु अजियात बिल । अले धाल-  झीके थ्व भु छपाः दु। थ्व झीत ज्या नं मवः । थ्व बियाः कया बिउ ।’ अजिम्हं बञ्जाःयात सःतल । वयात आसनय् फ्यतुकल । भु बियाः अजिं धाल- ‘आर्य ! थ्व भु कयादिसँ । मचायात न्ह्यागुसां छगू बियादिसँ ।’

बञ्जाःया ल्हातय् भु लायेवं वं लुँयागु भु धकाः सिल । धाथें खः कि मखु धकाः वं पुत्तुपुइकाः स्वल । लुँयागु भु हे खः धइगु पक्का जुल । लोभीम्ह बञ्जाः नं उगु भु सितिकं कायेगु विचाः यात । उकिं व धाल- ‘थ्व भु गुलि हे मू वंगु धकाः ? थ्व ला दांछि दां नं मवं !’ थुलि धयाः वं भु बँय् वांछ्वल । व आसनं दना वन । छुं ई लिपा बोधिसत्व नं अन थ्यंकः वल । बोधिसत्वं नं ‘हिरा माः ला ? मोति माः ला ?’

धाधां चाःहिला जुल । बञ्जाः वःगु खनाः छय् म्हं हाकनं पिरे यात । वं सिखः कया बिउ धकाः हालाच्वन । वया खँ न्यनाः अजिम्हं धाल- ‘न्हाचः वःम्ह बञ्जाः नं भु बँय् वांछवया वन । आः छु बियाः सिखः कायेगु ?’ मचां धाल- न्हाचःयाम्ह बञ्जाः छाक्क खँ ल्हाइम्ह खः । आःयाम्ह थुम्ह बञ्जाः यइपुसे च्वं ! नाइक खँ ल्हाइम्ह खः । थ्वं झीगु भु काइ ।’

मचाया खँ न्यनाः अजिं बञ्जाःयात सःतल । वयात फ्यतुकल । वयात न्हाचःयागु भु क्यन । भु कायेवं बञ्जाः नं लुँयागु भु धकाः सिइका काल । उकिं वं धाल- ‘अजि थ्व भु छगू लख मू वं । थ्व भुया ति मू वंगु जिके मदु ।’ अजिम्ह अजू चाल । वं धाल- ‘आर्य ! न्हाचःयाम्ह बञ्जालं थ्व भुया दांछि दां नं मवं धाल । भु बँय् बस्वानाः वन । थ्व छंगु हे पुण्यया प्रभावं लुँ जूगु जुइ । जिमिसं छंत थ्व भु बी । थुकिया पलेसाय् मचायात न्ह्यागुसां बिया बिउ ।’

उगु इलय् बञ्जाः बोधिसत्वयाके न्यासःतिया जक वस्तुत दुगु खः । नापं वयाके न्यासः कर्षापण नं दु। वं थःके दुगु कर्षापण लिकाल । थःके दुगु वस्तुत दक्व बिल । थःके दुगु कर्षापणया म्हिचा नं बिल । अनंलि वं धाल- ‘जितः थ्व तराजु, म्हिचा व च्यातका कर्षापण जक बियादिसँ ।’ वयागु खँ न्यनाः अजिम्ह अजू चाल । अजिम्हं वं धाःथें यात । च्यातका कर्षापण कयाकथं व खसु सिथय् वन । अन वं माझीयात च्यातका कर्षापण बिल । व डुंगाय् च्वनाः थःगु छेँपाखे वन । छुं ई लिपा लोभीम्ह बञ्जाः हाकनं अन वल । वं अजियात धाल- ‘व भु हिँ ! जिं छिमित न्ह्यागुसां छता बिया थके ।’

मिसामचां वयात धाल- ‘छं जिमिगु छगू लख वंगु भु दांछि दां हे मवं धाल । तर छम्ह भिंम्ह बञ्जाः वल । वं जिमित कर्षापण नापनापं थःके दुगु दक्वं हलंज्वलं नं बिया वन ।’ मचाया खँ न्यनाः वया नुगः मछिन । ‘जिं छगू लख मू वंगु लुँयागु भु मदयेकाः च्वनेमाल । जितः तःधंगु हानि जुल ।’ धकाः आकुल ब्याकुल जुइकाः च्वन । वया स्मृति हीन जुल । व वँय् थें जुल । वं थःगु ल्हातय् च्वंगु कर्षापण दक्वं बँय् वांछ्वल । थःके दुगु हलंज्वलं नं दक्वं लुखा क्वय् ह्वलाबिल । व वाथावाथा कन ।

थम्हं पुनातःगु वसः नं त्वःतल । वं बोधिसत्वं भु यंकूगु खँ सिल । उकिं व खुसिपाखे ब्वाँय् वन । व अन थ्यंकः वंबलय् तकया दुने बोधिसत्व खुसिया दथुइ थ्यने धुंकल । वं माझीयात ‘डुंगा लित हजि’ धाधां वँय् थें हाला जुल । डुंगा लिहां मवल । वया नुगः क्वाना वल । वया म्हुतुं हि ल्ह्वल । बोधिसत्वप्रति सत्रुताया भाव पिदन । व अन हे सित । लजगाः यायेगु थःजक म्वायेत मखु। थम्हं यानागु लजगाःपाखें सकसिनं लाभ नं जुइमाः । असत्यया आधार कयाः याःगु लजगाः ताः ईतक ल्यना च्वनीमखु । खय्तला लजगाः यायेगु धइगु म्वायेगुया आधार खः । जीवन सुथां लाकेगु लँपु खः । तर लोभचित्तय् तक्यनाः याइगु लजगाःपाखें दुःख ब्वलनी । चित्त ब्याकुल याकी । थुलि जक मखु। जीवन तकं बर्बाद यानाबी ।

सुनिता मानन्धर

च्वमिया मेमेगु

• धैर्यवान कुम्भघोषक
• गबलें फुना मवनीगु सम्पत्ति !
• ऋद्धि व ऋद्धिवान
• प्रव्रजित, गृहस्थी व भोजन दान
• अकुशल कर्मया विपाक