धार्मिक व सामाजिक ख्यलय् विक्रम शाक्यया योगदान

विक्रम दाइ (विक्रम शाक्य) नं थःगु ४९ दँया कम उमेरय् थ्यंमथ्यं स्वंगू दशक ला संचार ख्यलय् ज्या यानादिल । संचार ख्यःनापं सामाजिक हितया ज्याखँय् नं वय्कःया उतिकं हे योगदान दु। खय्तला पत्रकारिता जीवन स्वयं समाजं तापाःगु ‘टापू’ मखु। वय्कःया सामाजिक ख्यः लजगाःया चाकलय् दुने जक लिकुना मच्वं । समुदायया छम्ह जिम्मेवार व सचेत नागरिकया हैसियतं ज्याखँ यायेगुलिइ थःगु जीवनया अप्वः ई बियादिल वय्कलं । सामाजिक क्रियाशीलता दुने बुद्ध धर्मया ख्यलय् नं मूवंगु योगदान बियादीगु दु वय्कलं ।

बुद्ध धर्म च्वन्ह्याकेगु ज्याय् वय्कःया भाव अटल खनेदु। इतिहासया कालखण्डय् देय् या शासकवर्ग व राज्यसत्तां नेपालभाषानापं बुद्ध धर्मया ख्यलय् अनेककथं प्रहार याःगु आपालं प्रमाण दु। बुद्ध जन्म जूगु देय् नेपालय् हे बुद्ध धर्मया विकास व विस्तारय् शासकवर्गं ब्यक्वःगु मिखां स्वयेगु व स्वया वयाच्वंगु अनेक उदाहरण व अलिखित अनुभव दु। विक्रम दाइ जीवंकाःछि बुद्ध धर्मया विकासय् निःस्वार्थ भावं सक्रिय जुयादिगुलिं वय्कःयात थुगु हे चेतनां घ्वानाच्वंगु खनेदु। बुद्ध धर्मया ख्यलय् वय्कःया सक्रियता समष्टिगत रुपं धायेगु खःसः व हे चेतनाया ठोस रुप खः ।

यलय् बुद्ध धर्मया ख्यलय् सक्रिय थौंया न्हू पुस्तायात न्ववायेगु क्षमता विकास व परिचालन यायेगु ज्याय् वय्कःया मूवंगु देन दु। छम्ह न्ह्यलुवा, कुशल उद्घोषण प्रशिक्षक, संस्थागत सक्रियताया अनुभवीकथं वय्कःया व्यक्तित्व बौद्ध ल्याय्म्हतय्गु नगुलय् दुने ल्वहंतय् कियातःगु आखः थें छाप दु। यलय् बुद्ध धर्म ख्यःया निश्चित परिप्रेक्ष्यय् वय्कःया योगदान ईया मागकथं खनेदु।  यलय् जुइगु सार्वजनिक महत्वया आपालं ज्याझ्वः, बुद्ध धर्मनाप स्वाःगु थीथी गतिविधि छगू महत्वपूर्ण ब्व खः । छगू सर्वेक्षणकथं दलीय भातृ संगठन बाहेकं यलय् ल्याय्म्हत परिचालन व सक्रियतायायात मोटामोटी रुपं कार्यक्षेत्र कथं स्वंगूकथं वर्गीकरण यायेगु याः ।

न्हापांगु, भाषिक, सांस्कृतिक गतिविधि, निगूगु लियो, लायन्स, रोटरी, रोट्रयाक्ट लगायत अन्तर्राष्ट्रिय संजाल दुगु संस्थाय् आवद्ध जुयाः सामाजिक सेवाया ज्याखँ व स्वंगूगु बुद्धधर्मया ख्यः । बुद्धधर्मया गतिविधिइ सक्रिय जूपिं गुलिखे ल्याय्म्हत भाषा, संस्कृतिया ख्यलय् नं सक्रिय मदुगु ला मखु। अथेखःसां ल्याय् म्हत अप्वः सक्रिय खने दुगु बौद्ध संघसंस्थाया ल्याःव गतिविधिया प्रवाहया ल्याखं बुद्धधर्मया ख्यः छगू विशिष्टिकरण कार्यक्षेत्र कथं विकसित जूगु दु ।

२००९ सालय् यलय् न्हापांखुसी स्वांयाःपुन्हिया ज्याझ्वः न्यायेकूगु खः । अनंलि थ्व दँय्दसं थीथी बहाः, बही, त्वालं पाःकयाः न्यायेकेगु ज्या जुल । थुगु ज्याझ्वः दँय्दसं हे परम्पराकथं न्ह्याइगु जुइवं व्यवस्थापन व स्वयंसेवकया ज्याय् ल्याय्म्हतय्गु सक्रियता खनेदुगु खः । ल्याय्म्हतय्गु सक्रियतां इमिगु माग नं झन् अप्वल । लिपा २०२० सालय् बौद्ध परियति ब्वंकेगु शुरु जूसांनिसे बुद्ध शिक्षा ब्वनेगुलिइ ल्याय्म्हत नं दया वल । थुगु पृष्ठभूमी २०२८ सालं यलया नागबहालय् हेराकाजी सुचिकाःसहित अबलय्या ल्याय् म्हतय्गु विशेषं कुतलं बुद्ध धर्मसम्बन्धी न्ह्यसः लिसः कासा नं जुल । लिपा दँय्दसं थीथी त्वालं थुगु कासा ग्वसाः ग्वयेगु पाःकयाः न्ह्याकेगु क्रम शुरु जुल । थ्वहे झ्वलय् बौद्ध वक्तृत्वकला पर्व यायेगु शुरु जुल । थौंतक नं दँय्दसं थ्व सकतां ज्याझ्वः न्ह्यानाच्वंगु दु। ल्याय्म्हतय्गु विशेष सक्रियताय् न्ह्याइगु थुगु ज्याझ्वलय् ब्वति काइपिं नं अप्वः थें यानाः ल्याय्म्हत हे खनेदु ।

थुपिं ज्याझ्वःपाखे थौंतकया दुने सलंसः ल्याय्म्हतय्गु व्यवस्थापन, व्यक्तित्व विकास, नेतृत्व क्षमता, सामाजिकीकरणय् तःधगु भूमिका म्हितूगु दु। थुकिया आकर्षणं यानाः अप्वःथें ल्याय्म्हतय्त संस्था संस्थापना यायेत हःपाः बिउगु खनेदु। आपालं संघसंस्था विकास, सक्रियता, सहकार्य व संस्थागत ग्वाहालिया निंतिं नं थज्याःगु ज्याझ्वः जीवन्त आधार जूगु दु। उकिया नापनापं थीथी संघसंस्थां इलय् ब्यलय् अनेक तंधगु ज्याझ्वःत न्ह्याकाच्वंगु दु । थज्याःगु ज्याझ्वःया सफलताया निंतिं गबलें संस्थाया जिम्मेवार व्यक्तिया ल्याखं, गबलें छम्ह अनुभवी कथं, गबलें कुशल उद्घोषककथं विक्रम दाई नं थःगु सक्रिय भूमिका म्हितादीगु दु। व नं दछि निदँ मखु। करिब करिब निगू दशकतक लगातार ।

बौद्ध धर्म सम्बन्धी गतिविधि व ज्याझ्वः सरकारी व निजी संचारमाध्यमं म्हो जक प्राथमिकता बिया वयाच्वंगु वा प्रशारण हे मजुइगु चिउताः बुद्धधर्मया ख्यलय् सनाच्वंपिंस न्ह्याबलें प्वंकाच्वनीगु खः । संचारय् पहुँच मदइगु व प्राथमिकताय् मतयेगु, संचारमाध्यमनाप व्यवहार यायेगु सीपया अभाव, म्हसिउपिं मदइगुलिं नं संचार क्षेत्रय् बौद्ध गतिविधि म्हो प्रसारण जुइगुया कारण खः । थज्याःगु अवस्थाय् वय्कः बौद्ध समाजया निंतिं छम्ह।’टावर मिडिया पर्सनालिटी’ जुया बिउगु दु। विशेष यानाः ५० या दशक लिपा । ५० निसे ६० या दशक नेपाःया राजनीति जक मखु विक्रम दाइया जीवनय् उल्लेखनीय जुयाबिल । ‘विश्वभूमी’, ‘सन्ध्या टाइम्स’ अनंलिपा ‘नेपालभाषा न्हिपौ’ या यल संवाददाताकथं अतिकं सक्रिय जुयादीगु नं थुगु हे दशकय् खः । २०५६ सालय् मेट्रो एफएम स्थापना जुइधुंकाः समसामयिक विषय केन्द्रीत ‘नेपालमण्डल दबू’ ज्याझ्वः न्ह्याःगु नं थ्व हे इलय् खः ।

यलय् जुइगु छु नं अज्याःगु गतिविधि दइमखु, गुगु वय्कः स्वयं उपस्थित जुयाः संचारमाध्यम मार्फत प्रबद्र्धन मयाःगु खइ । २०५४ सालय् तत्कालीन यल उपमहानगरपालिकाया मेयरय् बुद्धिराज वज्राचार्य निर्वाचित जुयादी धुकाः वय्कलं संचार सल्लाहकारकथं ज्या यानादिल । नगरपालिकाया सूचना प्रवाह, पारदर्शिता यायेगुलिइ वय्कलं म्हितादीगु भूमिका कर्मचारी प्रशासन व थीथी संचारमाध्यमय् सक्रिय पत्रकारंपिंसं थौंतक नं लुमंकेगु याः । थ्व ल्याखं वय्कःयात बौद्ध ख्यलय् जक मखु नेवाः समुदाय दुने नं टावर मिडिया पर्सनालिटीकथं स्वयेगु यानाहल ।

२०५६ साल जेठ १८ गते सर्वोच्च अदालतं सारभूत भाषिक असमानताया विरुद्ध याःगु फैसलायात कयाः जूगु आन्दोलनय् सक्रिय व नेपालभाषाया ल्याय्म्ह न्ह्यलुवाया क्षमता वय्कलं क्यनादीगु खः । सामाजिक व पेशागत रुपं थ्व ई विक्रम दाइ जीवनय् विशेष उत्साह, आत्मसन्तुष्टिकथं लुमंकेगु याः । अथे खयाः नं वय्कलं संचार ख्यः नापं धार्मिक ख्यलय् नं थःगु सक्रियता निरन्तर बियाच्वन । वय्कःया जीवनय् भगवान बुद्धया व्यावहारिक उपदेशया अतिकं प्रभाव लाःगु खनेदु। मानव जीवनय् उन्नति जुइगु ३८ गू प्रकारया ज्यां यानातःगु मंगल सुत्र वय्कःया आदर्श खः । स्वर्गीय बौद्ध न्ह्यलुवा हेराकाजी सुचिकाः नं पिथनादीगु मंगल सुत्रया पम्पलेट वय्कःया क्वथाय् ब्वया तःगु दु ।

वय्कलं थःगु जीवनय् मंगल सुत्र ब्वयेगु, न्यनेगु, ब्वनेगु जक मखु, धारण यायेगु व चरण यायेगुकथं (सुनाथ, धारेथ चराथ धम्मे ) नालाकाःगु दु। अथेहे सामाजिक व पारिवारिक जीवननाप कर्तव्य व दायित्व सम्बन्धी गृहविनय लगायत वय्कःयात अतिकं यःगु सफू खः । बुद्धया सामाजिक, व्यावहारिक व प्रगतिशील विचाःपाखे विशेष प्रभावित वय्कः । बौद्ध समाजय् दुगु जातीय संकुचन भाव वय्कःया विचाः व कर्मय् गबलें खनेमदु ।

वय्कःया मनोबल व व्यक्तित्व गुलि दृढ उलि हे बोली नरम व विनित स्वभाव । न्ह्याम्हेसितं समानता भाव व्यवहार यानादी । आपत विपद्य लापिंत ग्वाहालि यायेगुलि न्ह्याबलें अग्रसर । सुनानंछुं ग्वाहालि काः वःसा म्हा धइगु शब्द वय्कःया जीवनया सफुति गबलें मदु। वय्कः निजी जीवन संघर्षमय जूसां जीवंकाःछि सामाजिक दायित्वया भार नं कुबियादिल । जीवनय् न्ह्याक्व हे ग्वःफय् वःसां स्वधर्मपाखें विक्रम दाइ गबलें विमुख मजू । विक्रम दाईया जीवनया गरिमा, सार्थकया व शान नं थ्वहे खः ।

(च्वमि बौद्ध युवा कमिटी यलया पुलांम्ह नायः खः ।)

सुनील महर्जन