ने. सं. ११४४ ञलाथ्व पुन्हि - येँया: पुन्हि

कोरोना, स्वन्ति नखः व न्हूदँ

आः वयाः कोरोना संक्रमितत स्वनिगःया छु त्वालय् अले छु गामय् मदु धकाः धाये मफइगु अवस्थाय् थ्यने धुंकूगु दु। थ्व धइगु वास्तवय् स्वनिगःया आदिवासी नेवाः समुदाय दुने हे नं ब्यापक रुपं संक्रमण न्यना वने धुंकल धकाः धायेत बाध्य जुइ धुंकूगु दु। थौंया इलय् थःपिनिगु ज्याकुथिइ वइपिं, बाय् त्वालय् च्वंपिं सुं नं मनू छुं दिं मखनकि उम्ह मनू कोरोना संक्रमित जुयाः होम आइसोलेसनय् च्वनाच्वंगु खयेमाः धकाः अःपुक अनुमान यायेमालीगु अवस्था थ्यंकः वःगु दु । सामाजिक सञ्जाल फेसबुक स्वल धाःसां नं न्हियान्हिथं म्हसिउपिं मनूत हे आकाझाकां मंत धकाः झ्वःलिकं किपाःत वयाच्वनी । छुं दिं मखंम्ह पासायात फोनयात धाःसा जि ला कोरोना संक्रमण जुयाः छेँय् आराम कयाच्वना धइगु कथंया लिसः वइ । थ्व अवस्थां स्पष्ट रुपं स्वनिगलय् समुदाय दुने हे कोरोना संक्रमण थ्यनेधुंकूगु व आः कोरोनायात त्याकाः जीवन न्ह्यःने यंकेगु निंतिं सावधान जुइगु, सामाजिक दूरी कायम यायेगु नापं सेनिटाइजर छ्यलाः जुइगु बाहेकया विकल्प मंत धाःसां छुं पाइमखु। उकिया अर्थ कोरोना भाइरसलिसे ल्वाल्वां हे जीवन न्हयाकेत बाध्यता जूगु दु धकाः अःपुक धायेफइगु अवस्था दु ।

कोरोना संक्रमण न्यना वनाच्वंगुलिं स्वनिगःया आदिवासी नेवाःतय्गु नखःचखः, जात्रा पर्व, परम्परागत संस्कृतिइ तसकं लिच्वः लानाच्वंगु दु। थीथी जात्रानिसें नकतिनि जक क्वचाःगु मोहनि नखःयात तकं उकथं लिच्वः लाकूगु दु । आः स्वन्ति नखः न्ह्यःने वयाच्वंगु दु । नेवाःतय्गु छगू तःजिगु नखः धइगु स्वन्ति खः । लक्ष्मीपुजा, म्हपुजा अले किजापुजा यायेगु नेवाःतय्गु थःगु हे पहः दु । थ्व नखः यक्व खँय् ज्वःलाःसां नं विविधता नं यक्व दु । बुँज्यानाप स्वापू दुपिंसं न्हूगु वा लया हयाः वा व जाकियात हे लक्ष्मीया रुपय् लक्ष्मीपुजाकुन्हु पुजा याइगु खःसा गुलि गुलिसिनं लक्ष्मीया किपाः हे तयाः पुजा यायेगु याना वयाच्वंगु दु। नेवाःतय्गु थःगु म्हगः (शरीर) यात पुजा याइगु मौलिककथंया संस्कृति म्हपुजा खः । म्हपुजा धइगु नेवाः संस्कृतिया दर्शननाप तसकं स्वापू दुगु पक्ष खः । मनू हे द्यः जुइगु संस्कृति व संघर्षवादी सिद्धान्तयात नालाच्वंगु म्हपुजा खः ।

नेपाल संवत्यात ब्यबहारय् छ्ययेकेत संघीय सरकार, प्रदेश सरकार व स्थानीय सरकारयात ज्ञापन पौ बीगु, स्थानीय पाठ्यक्रमय् शंखधर साख्वाः व नेपाल संवत् सम्बन्धी पाठ्य सामाग्री दुथ्याकेत थःथःगु लागाय् पहल यायेमाःगु आवश्यकता दु ।

म्हपुजायात नेवाःतय्सं मेपिंलिसे ज्वःमलाःगु मौलिककथंया संस्कृतिया रुपय् नाला वयाच्वंगु दु। अथे खयां नं गुलिं गुलिं नेवाःतय्सं म्हपुजा यायेम्वाः । अले किजापुजाया सवालय् धाःसा गुलिं थः ततायाथाय् वनाः पुजा याकः वनीसा गुलिं तताकेहेँपिं थःछेँय् वयाः किजायात पुजा याइगु खः । थुगु ल्याखं स्वल धाःसा नेवाःतय्सं हना वयाच्वंगु स्वन्ति नखःया सवालय् विविधता दु । थ्व विविधतायात नेवाःतय्सं नेवाः एकताया आधार नाला कायेमाः । थगुने स्वन्ति नखः हनेगु सवालय् विशेष यानाः म्हपुजा यायेगु दिं व नेपाल संवत्या न्हूदँ हनेगु दिंया सवालयात कयाः नेवाःत अलमल जूगु दु। थुगुसी नं उगु हे कथं अलमलया अवस्था दु । तिथिया ल्याखं घडि पलाःयात नालाः बहनी यायेमाःगु पर्व बहनी हे यायेमाः धइगु सिद्धान्त ज्वनीपिं व सुथय् छु तिथि क्यन व हे तिथिकथं न्हिछि क्यनी धकाः नालीगु कथंया सिद्धान्तया कारणं नेवाः समुदाय दुने स्वन्ति नखः हनेगु सवालय् अलमल जूगु खने दु ।

नेवाःतय्गु संस्कृतिइ विविधता दु धइगु स्वीकार यानाः नेपाल संवत्या न्हूदँ हनीगु खलः पुचःपाखें नेपाल संवत्या न्हूदँ तिथिइ क्यनाः सूर्द्यः लूगु सुथय्न संचा उलाः न्हूदँ हनेगु धकाः गुगु खँ क्वःछित अले सार्वजनिक यात थ्व बांलाःगु पक्ष खः । न्हापा न्हूदँ हनीगु खलः पुचःतपाखें हे स्वन्ति नखःया इलय् लक्ष्मीपुजा थुकुन्हु, म्हपुजा थुकुन्हु अले किजापुजा थुकुन्हु हनेगु धकाः सार्वजनिक रुपं अभिब्यक्ति बीगु, वक्तब्यबाजी यायेगु ज्या याःगुलिं नं अप्वः अन्यौलता व विवाद ब्वलंगु खने दुसा थुगुसी अथे जूगु खने मदु । थ्व तसकं बांलाःगु ज्या खः । न्हूदँ हनीगु खलः पुचःपाखें न्हूदँया जक खँ ल्हायेगु अले ज्योतिष, पण्डितनापं येँया जनबहाःया गुरुजु, यलया क्वाबहाःया गुरुजुनापं ख्वपया तलेजुया पुजारीपिं थःथःगु समुदाययात थःथःगु कुलधर्म व कूलाचारकथं स्वन्ति नखःया संस्कृति हनेत इनाप याइगु इलय् संस्कृतिइ विविधतायात स्वीकार याना वनेमाःगु अवस्था दु । थ्व ल्याखं थुकथं स्वन्ति नखः हनेगु ज्या यायेफत धाःसा बांलाःगु ज्या जुइ । मखुसा आः वइगु २०८५ सालं ला झन लक्ष्मीपुजाया कन्हय्कुन्हुनिसें मलमास सुरु जुइगु व लछि लिपा जक म्हपुजा व किजापुजा यायेमालीगु अवस्था दु। अज्वःगु कथंया ई वल धाःसा नं थःपिनिगु थःथःगु कुलधर्म व कूलाचारकथं संस्कृति हनाः, नेवाः समुदाय दुने संस्कृतिइ विविधता दु धकाः नाला वनेफत धाःसा तसकं बांलाःगु ज्या जुइ ।

स्वन्ति नखतय् नं कोरोना महामारीया लिच्वः लाइगु ला जु हे जुल नापं न्हूदँ नेपाल संवत ११४१ समारोह यायेगुलिइ नं लिच्वः लाइ । थनी ४० दँ न्ह्यःनिसें नेपाल संवत्या न्हूदँ सतकय् हे वयाः हनेगु अर्थात भिंतुना कालबिलकथं सांस्कृतिक उत्सवनापं अधिकारमुखी व राष्ट्रियतानाप स्वाका न्ह्याकूगु आन्दोलन खः । कोरोना महामारी झन झन तच्वया वनाच्वंगु अवस्थाय् आन्दोलनया रुपय् हना वयाच्वंगु सांस्कृतिक उत्सव थुगुसी सतकय् वयाः हुलमुल यानाः म्वःम्वः मनूत मुना यायेफइगु अवस्था मदया वनाच्वंगु दु। उकिं थुगुसीया न्हूदँ हनेगु निंतिं ईयात ध्यानय् तया छगू मंकाःगु नारा तयार जूगु दुः न्हूदँ नेपाल संवत् ११४१ कोरोना मुक्त न्हूगु दँ जुइमा – न्हूदँया भिंतुना । थुगुसीया नेपाल संवत्या न्हूदँ ने.सं. ११४१ कछलाथ्व पारु (मंसिर १ गते, १६ नोभेम्वर) सोमवाः कुन्हु हनी । नेपाःया छगू जक राष्ट्रिय संवत् नेपाल संवत्या न्हूदँ हनेगु नापनापं नेपाल संवत्या प्रयोगया सवालंनिसें नेपाल संवत्या प्रवर्तक शंखधर साख्वाःया बारे प्रचार प्रसार याना वनेमाःगु नं आवश्यकता दु । नेपाल संवत्यात ब्यबहारय् छ्ययेकेत संघीय सरकार, प्रदेश सरकार व स्थानीय सरकारयात ज्ञापन पौ बीगु, स्थानीय पाठ्यक्रमय् शंखधर साख्वाः व नेपाल संवत् सम्बन्धी पाठ्य सामाग्री दुथ्याकेत थःथःगु लागाय् पहल यायेमाःगु आवश्यकता दु ।