जीवविज्ञान शिक्षायात जीवन लिसे स्वाकेनु
- नेपालभाषा टाइम्स
- ११४० चौलाथ्व त्रयोदशी
- किपा-अजाअजिपिं पाखें विद्यार्थीपिंसं वनस्पतिया प्रयोगया बारे सयेका च्वंगु छगू लू
विद्यालय शिक्षा १२ तक जुइधुंकल । विद्यालय शिक्षाया विभिन्न विषयमध्ये विज्ञान विषय नं छगू खः । थ्व विज्ञान विषयय् दुने भौतिक शास्त्र, रसायन शास्त्र, ज्योतिष विज्ञान नापं जीवविज्ञान नं लाः ।
मस्तय्सं जीवविज्ञान ब्वनाः वनस्पति व जन्तुया बारे सयेकी । थ्व जीवविज्ञान दुने नं वनस्पति व जन्तुया वर्गीकरण, नामाकरण नापं पहिचान नं ब्वनी । वनस्पति व जन्तुया सन्तान उत्पादन, कोष व तन्तुया बारे, वसिवय् नं दुनेयागु खँ वंशाणुया बारे नं ब्वनी, सयेकी । नापं जीव उत्पत्तिया बारे प्रतिवादित जीवउत्पत्तिया सिद्धान्तया बारे नं ब्वनी । मिखां खनीमखुगु भाइरस, व्याक्टेरिया व ढुसी, अले मिखां खनीगु काई, लेउ, उन्यू, कोणधारी वनस्पति (जिम्नोस्पर्म) व फलधारी वनस्पति (एन्जिपोस्पर्प) फुक्कं ब्वनी । वातावरण व जीवया परस्पर सम्बन्धया बारे नं ब्वनेमाः, थुइकेमाः ।
मस्तय्सं स्कूलय् ब्वनी, ब्वनाक्वथाय् च्वना सयकेगु कुतः याइ । विज्ञान शिक्षकपिंसं ब्वंकीबलय् विज्ञान सफुलिइ उदाहरणया लागि च्वयातःगु “सि–हर्स वा समुद्रि घोडा” थुइकेत च्वया क्यनेमाली, अथवा यूट्युबं क्यने माली । यूट्यब प्रयोग यानाः क्यनेत प्रोजेक्टर दइ मखु, दु हे दुसां क्लासय् क्यनेत क्लासरुमया संरचना मिले मजुइ फु ।
शिक्षक–शिक्षिकापिंसं नं थःम्हं ब्वंकागु मस्तय्सं थुइमा, सयेके फयेमा अले व्यावहारिक नं जुइमा धकाः बिचाः यानाच्वनी । विद्यार्थीपिंसं नं न्ह्याइपुक सयेके खनेदयेमा, थुके फःसाः बांलाइ, थःगु जीवनय् ज्या वइ, छ्यले फइ, ताः हाकःगु जीवन हनेत ज्या वइ धयागु मनं तुनाच्वनी । मस्तय् बा मांया नं, अजा अजिपिंसं नं, मस्तलिसे खँ ल्हाय्बलय्, मस्तेलिसे बुँइ गुँइ, क्यबय् वनीवलय् “बाबु मैया ! थ्व पालुमा का, थ्व वा मा का, थ्व व्छ मा, थ्व बकंचा, थ्व फकंचा, व गुँइ दुगु म्हुकंचा’ धाइबलय् थुइमाः, क्यने फयेमाः, स्थानीय प्रयोग नं सिइमाः, विज्ञान शिक्षा यक्व व्यावहारिक जुइमाः धका धयाच्वंगु दु । सः तयाच्वंगु दु ।
विद्यार्थीपिन्सं जीवविज्ञानयात जीवन लिसे स्वाकेगु गथे याना ?
न्यनाः सयेकेगु : विद्यार्थीपिंस स्कूलय् न्यने माल, छेँय् न्यने माल, न्यनाः वनस्पतियागु नां सयेकेज्यू, जन्तुयागु नां थुइके ज्यू, जीवजन्तुयागु मौलिक प्रयोग बाः, मां, अजाअजि पाखें सयेके ज्यू । गथेकि मीक्वाः धाःगु छु ? थ्व नयेबलय् छु फाइदा जुइ ? गथे यानाः दयेकेगु ? आदि ।
चाःहिलाः – स्वयाः सयेकेगु : येँ, यल, ख्वपय् च्वपिं विद्यार्थीपिं शिक्षक शिक्षिका लिसे स्कूलय् लिक्क दुगु बुँइ, गुँइ, कःसिइ वनेज्यू, जैविक विविधतया बारे, प्रयोगया बारे, पहिचानया बारे, वर्गीकरणया बारे, नामाकरणमा बारे चाःहिलाः स्वयाः सयेकेज्यू, थुइके ज्यू ।
च्वयाः सयेकेगु : थःम्हं न्यनाः, चाःहिलाः स्वयागु सयेकागु खँत च्वया तयेज्यू, मिलेयानाः बांलाक चिबाखं, चिनाखँ अलय् म्ये नं च्वयेज्यू । थज्याःगु च्वसु स्थानीय पत्रिकाय् वा राष्ट्रिय पत्रिकाय् अथवा विद्यालयया भित्ते पत्रिकाय् नं पिकाये ज्यू ।
न्हूगुु प्रविधि प्रयोग यानाः : थम्हं न्यनाः सयेकेबलय् फोटो नं कायेज्यू, भिडियो नं रिकर्ड यायेज्यू, सम्पादन यानाः यूट्यूव नं दयेकेज्यू । थम्हं दयेकागु प्रिजेन्टेशन वा युट्युब क्लासय् पासापिं गुरुबा गुरुमांपिनि न्ह्यःने क्यने ज्यू, न्यंके ज्यू ।
शिक्षकपिंस विज्ञानयात जीवन लिसे स्वाकाः स्यनेगु
न्यनाः सयेकेगु : थः बाः-मां, अजाअजिपिं पाखें न्यना सयेकेज्यू धका विद्यार्थीपिंत थुइकादिसँ, नापं विद्यार्थीपिंत होमवर्क बियादिसँ । विभिन्न कार्यक्रमय् ब्वति काइबलय् गथेकि सत्यनारायण पुजाबलय् पुजायात माःगु वनस्पतिया धलःपौ तयार याकादिसँ । थःम्हं छेँय् सुथय् अथवा बन्हि जा नयेबलय् प्रयोग जूगु वनस्पति व जीवया बारे धलःपौ दय्के बियादिसँ । अथवा स्वयम्भूइ, पशुपतिइ, चोभारय्, दक्षिणकाली वनीबलय् खंगु जीवजन्तुया धलः पौ, अथवा संग्रहालय चाःह्यू वनाबलय् खनागु बारे न्यनाः सयेकेगु वातावरण दयेका बियादिसँ ।
परियोजना बियादिसँ : मस्तय्त परियोजना यायेगु स्यनादिसँ, याकादिसँ । गथेकि थःथःगु कःसि, बुँइ, क्वबय् पिनातःगु अथवा फार्मय् दुगु, अःपुक यायेज्यूगु ज्या बियादिसँ । उदाहरणया लागि कःसिइ पिनातःगु, वनस्पतिया बारे अथवा म्यूजियम, उद्यान अथवा संग्रहालय दूगु नमुनातय्गु धलःपौ दयेके बियादिसँ । थुकिं विद्यार्थीपिंसं परियोजना गथे यानाः यायेमा धकाः सयेकी, नापं जीवजन्तुया बारे नं सयेकी ।
न्हूगु प्रविधि प्रयोग याकादिसँ : विज्ञान सयेकेगुली ग्वहाली यानादिसँ, मस्तय्त जात्रा पर्वया अथवा रीतिथितियागु भिडियो दयेकेगु, किपा बाखं च्वकादिसँ, प्रस्तुतीकरण नं याकादिसँ । थुकिं विद्यार्थीपिंसं दयेकेगु नं सयेकी, प्रस्तुतीकरण यायेगु विधि नं सयेकी, थम्हं सयेकाः मेपिंत नं सयेकेगुलि ग्वाहाली जूवनी ।
परिवारपिंसं विज्ञान शिक्षायात जीवन लिसे स्वाकेगुली ग्वहाली
परिवारपिंसं नं विद्यार्थीपिंत नखःचखःबलय् सहभागी यानादिसँ । नसाज्वलं ताःलाकिबलय् नं न्ह्यःने तयाः इमिसं यायेज्यूगु ज्यात बियादिसँ । इमिसं दयेकेसःगु परिकार दयेके बियादिसँ, फोटो नं कायेकादिसँ, भिडियो नं कयादिसँ । इमिसं याःगु ज्या मिलय् मजूसा मिलय् यायेगुलि हौसला बियादिसँ, प्रशंसा यानादिसँ ।
थःपिंसं सःगु स्यनादिसँ, नां हे जुइफु, परिकार दयकेगु हे जुइफु, थःपिं चाःहिलागु थाय्बाय्या बारे कनादिसँ, न्यंकादिसँ, लोप जुया वनेधूंकुगु, तना वनेत्यंगु, म्वाका तयेमाःगु खँत धयादिसँ । स्कूल छगू सयेकेगु थाय् खःसा, छिगु छेँ व्यावहारिक शिक्षा बिइगु थाय् खः, नापं छि नं छम्ह व्यावहारिक शिक्षा बिइम्ह खः । स्कूलय् सयेके खनी मखुगु खँया छि÷छिकपिं गुरु–गुरुमां नं खः । छिगु छेँ नं छगू ज्ञान मन्दिर खः । छिं सःगु खँ कनेत÷स्यना बिइत छि न्ह्यलुवाः जुया बियादिसँ ।
छि गनं झायेबलय् छता निता नमूना संकलन याना विद्यालययात बियादीज्यू । छिके दुगु बांलाःगु विद्यार्थीमैत्री प्रविधि छिं कनादी फइ, कनाबिइ नं ज्यू ।
आखः मसःपिं अजाअजिं थःगु जीवनभर सयेका तःगु खँत कनेज्यू थः छय्पिंत, छुइपिंत, नापं विद्यालय वनाः नं स्यनेज्यू, दुगु ज्ञान विद्यार्थीपिंत ज्यालगे जू, विद्यालययात ज्यालगय् जू, देशयात नं ज्यालगय् जू ।
विद्यालययागु भूमिका
विज्ञान व्यवहारिक कथं स्यनेगुलि विद्यालयया वातावरण दयेकादिसँ । गथेकि अभिभावकयात निमन्त्रना बियाः, उमिसं स्यूगु खँ कनेगु, थुइकाबीगु न्हूगू योजना दयेकादिसँ । इकंचायागु परिकार दयेकेगु वा नयेगु कार्यक्रम दयेकादिसँ, मस्तय्त सयेकेगु वातावरण बियादिसँ । किपुयागु क्रियटिभ एकेडेमीं अजाअजिपिं स्कूलय् सःता विद्यार्थीपिंसं वनस्पतिया प्रयोगया बारे सयेकेगु वातावरण चूलाकाब्यूगु दु ।
मस्तय् अजाअजिपिं वा बाःमांपिं कलेजय् अथवा विश्वविद्यालय् ब्वंकाच्वंपि अथवा रिटायर्ड जुइ धुंकूपिं जूसां वय्कपिंत निमन्त्रणा यानाः वय्कःपिंस स्यूगु खँ अथवा प्रविधि स्यना बिइगु वातावरण दयेका बियादिसँ ।
विद्यार्थीपिंसं थः अभिभावकपिं लिसे मिलय् जुयाः याये फइगु, यायेज्यूगु परियोजना दयेकेगुली प्रोत्साहन यानादिसँ । विज्ञान शिक्षायात उत्पादनमूलक यायेगुली सोच दयेकादिसँ । गथेकि मस्त व अभिभावक मिलय् जुयाः शब्दकोश दयेकेगु खः ला ? अथवा बुँइ अथवा गुँइ दूगु जीवजन्तुया प्रयोग च्वयाः सफू पिकायेगु अथवा च्वसु च्वयेगुली हःपाः बिइगु खःला ? अथवा विद्यार्थीतय्सं थः अभिभावक लिसे मिलय् जुयाः गमलाय् जूसां छम्हा निम्हा स्वां पिइकेगु खःला ? स्वाँया नां च्वयाः, प्रयोग नं च्वयाः नांया ट्याग तयाबिइगु खःला ? विद्यार्थी शिक्षक शिक्षिका नापं अभिभावकपिनिगु ग्वाहाली कयाः न्हूगु किसिमं शिक्षा बिइगु खःला ? विद्यालय निर्माण यायेगु खःला ?
LEAVE YOUR COMMENTS