मनूतय्सं छाय् छक्वःपतिकं ख्वालय् थियाच्वनी

मनूतय्त मेमेपिं जीव स्वयां बिस्कं क्यनीगु छगू गुण उमिगु छक्वःपतिकं ख्वालय् थियाच्वनीगु स्वभाव नं खः । थम्हं वाः हे मचायेक थःगु ख्वालय् थियाच्वनेगु स्वभाव दुपिं सम्भवतः मनू हे छगू प्रजाति दु जुइ । थज्याःगु हे स्वभावं यानाः कोरोनाभाइरस थथें ज्याःगु ल्वय् पुंकेत नं ग्वाहालि यानाच्वंगु दु ।

झीसं छक्वःपतिकं ख्वालय् थियाच्वनी । सन् २०१५ य् अस्ट्रेलियाय् चिकित्साशास्त्रया विद्यार्थीतय् स्वभाव बारे अध्ययन यात । उबलय् उमिके नं छक्वःपतिकं थःगु ख्वालय् थियाच्वनेगु बानी दुगु खनेदत । चिकित्साशास्त्रया विद्यार्थीत जोखिमबारे मेमेपिं स्वयां अप्वः सचेत जुइमाःगु खः । तर अध्ययनय् सहभागीतय्सं घौछिया हे म्होतिं नं २३ क्वः थःगु ख्वालय्, मिखाय्, न्हासय् थिइगु यानाच्वन ।

विज्ञतय् कथं थथे छक्वःपतिकं ख्वालय् थियाच्वनेगु बानी खतरनाक नं जुइफु । कोभिड – १९ (कोरोना)पाखें बचे जुइत झीत थःगु ल्हाःयात विश्राम बीत, यक्व संका मच्वनेत व अप्वः सफा यानातयेत सुझाव बिउगु दु ।

मनू व माकः प्रजातिया छुं छुं दुजःत ल्हाः मसंकुसे च्वने हे मफुगु खनेदुगु दु । मेपिं छुं प्रजातिं ख्वाः बांलाकेत व की ख्यानाछ्वयेत जक ख्वालय् ल्हाः यंकेगु याइ । तर मनू व छुं छुं माकः जातिया प्राणीं धाःसा थीथी कारणं ख्वालय् ल्हाः यंकाच्वनी ।

युसी बर्कलीया मनोविज्ञानया प्राध्यापक ड्याचर केल्ट्नरया बिचाः कथं ख्वाःयात सहज यायेत झीसं थथे ल्हाः छ्यलाच्वनीगु जुइमाः । तर गुबलें गुबलें झीसं वाः हे मचायेक ख्वालय् थियाः जिस्के यायेगु वा सामाजिक नाटकया छगू चरणं मेगु चरणय् प्रवेश यानाच्वंगु दइ । मेपिं विज्ञतय्सं झीसं थःगु ख्वालय् थियाः थःगु संवेग व ध्यानयात नियन्त्रण यायेत स्वयाच्वंगु निष्कर्ष नं पिकाःगु दु ।

लाइप्सिग विश्वविद्यालय जर्मनीया मनोवैज्ञानिक व प्राध्यापक मार्टिन गु्रन्वाल्डं धयादीगु दु, ‘थ्व मनू प्रजातिया आधारभूत स्वभाव हे खः ।’ ‘थःम्हं थःत थियाच्वनेगु स्वभाव सुयातं छुं सन्देश बीगु निंतिं मखु, थ्व ला अप्वः धयाथें थम्हं हे मचायेक जुयाच्वनी’ वय्कलं धयादीगु दु ।

थज्याःगु स्वभावं झीगु फुक्कं चेतनशील व संवेगात्मक प्रक्रियाय् मू भूमिका म्हिती । थ्व सकलें मनूतय्के दइ । थःत थम्हं थियाच्वनेगु थज्याःगु स्वभावया छगू समस्या छु धाःसा थज्याःगु बानीं झीगु मिखा, न्हाय् व म्हुतुइ खराब वस्तु वा किटाणु याउँक हे झीगु शरीरय् दुहां वनी । उदाहरणया निंतिं थौंकन्हय् न्यना वनाच्वंगु कोरोना भाइरसयात हे कायेफु । कोरोना भाइरस सुं छम्ह संक्रमित मनूपाखें मेम्ह मनूयात चिचिधंगु विन्दुया रुपय् न्हाय् वा म्हुतुं याउँक हे प्रवेश याइ । झीसं थ्व भाइरस दयाच्वंगु छुं वस्तु वा सतहय् जक थिल धाःसा नं संक्रमण जुइ ।

थ्व बारे थप अनुसन्धान ला ल्यं हे दनि । तर वैज्ञानिकतय्सं थ्व भाइरस गुन्हु तक जीवित जुयाच्वनेफुगु लुइकूगु दु । कोरोना भाइरसया थ्व हे शक्ति व झीगु ख्वालय् थियाच्वनीगु बानी समिश्रण खतरनाक जुइफु ।

सन् २०१२ य् अमेरिका व ब्राजिलया अनुसन्धानकर्तातय्सं मनूतय् छपुचलं सार्वजनिक थाय्या सतहय् घौछिया दुने स्वक्वः तक थिइगु यानाच्वंगु लुइकल । अले उपिं मनूतय्सं घौछिया ३.६ क्वः तक न्हाय् वा म्हुतुइ थीगु यानाच्वंगु खनेदत । थ्व अस्ट्रेलियाया विद्यार्थीतय्सं घौछिया २३ क्वःतक ख्वालय् थियाच्वंगु स्वयां म्हो खः । कक्षाक्वथा स्वयां पिने मेगु हे खँय् ध्यान वनाच्वंगुलिं पिनेयापिं मनूतय् ख्वालय् थीगु क्रम म्हो जूगु जुइमाः ।

मनूतय् थ्व हे ख्वालय् थियाच्वनेगु स्वभावया कारणं नं छुं विज्ञतय्सं ल्हातय् थियाच्वनेगु बानीपाखें बचे यायेत न्हाय् व म्हुतु त्वपुइगु मास्क तयेगु सल्हा बियाच्वंगु दु ।

थ्व बानी म्हो यायेफइ ला ?
कोलम्बिया विश्वविद्यालयय् स्वभावबारे अनुसन्धान याःम्ह वैज्ञानिक माइकल हल्स्वर्थं धयादी, ‘सल्हा सुझावयात व्यवहारय् हिलेत तसकं थाकु ।’ मनूतय्सं वाः हे मचायेक यानाच्वनीगु ज्यायात दिकि धायेगु हे छगू समस्या खः । उकिं ख्वालय् थिइमते धायेगु स्वयां मनूतय्त ल्हाः सिलेगु यानाच्वँ धायेगु हे सहज जुइ ।

हल्स्वर्थया बिचाः कथं झीसं थम्हं थःत थियाच्वनेगु कारण पत्ता लगे यानाः नं थज्याःगु बानी म्हो यायेफइ । मिखाय् थियाच्वनेगु बानी दुम्हेस्यां चश्मा तयेगु याये जिउ । अथेहे फ्यतुइबलय् ल्हातय् हे फ्यतुइगु यात धाःसां नं ख्वालय् थियाच्वनेगु बानी म्हो जुइफु । अथे हे जोखिम बारे थःथम्हं लुमंकेगु यानाच्वन धाःसा नं थज्याःगु स्वभाव हिलेत ग्वाहालि जुइ ।

‘यदि सुयां थज्याःगु स्वभाव ग्यानापुक हे दुसा थः पासा व थः लिक्क अप्वः च्वनीपिंत थःत थुकिया बारे चेतावनी बियाच्वनेत धयातल धाःसा नं थज्याःगु बानी म्हो यायेत ग्वाहालि जुइफु’ हल्स्वर्थया बिचाः दु ।

तर पञ्जा न्ह्यायेगु थः हे छगू समस्या नं जुइफु । पञ्जा हिइगु मयात धाःसा वा हिलेगु मयात धाःसा थ्व झन हे फोहर व संक्रामक जुइफु । थज्याःगु बानी म्हो यायेत न्ह्यागु हे यानाच्वंसां दकलय् बांलाःगु उपाय धयागु ल्हाः सिलाच्वनेगु बानी हे खः । ल्हाः सिलेगु बानीं थें फाइदा मेगु उपायं जुइमखु । विश्व स्वास्थ्य संगठनया महानिर्देशक टेड्रोस एड्हानोम गेहब्रेयससं नं वंगु फेब्रुअरीया लिपांगु वालय् छगू पत्रकार सम्मेलनय् धयादीगु दु, ‘झीसं खोप वा वासःयात पियाच्वने म्वाः । थज्याःगु चिचिधंगु पलाः ल्ह्वनाः नं थःत बचे यानातयेफइ ।’