ने. सं. ११४४ चौलाथ्व अष्टमी -

बाग्लुङया गुफाय् सिजः खानी

छक्वः शुरु यानाः बन्द यानातःगु खानी हानं लुया वल

येँ – नेपालय् यक्व कथंया खनिज मदु धासें उकिया दोहन यायेगु ज्या नं खास मजू । तर नेपाःया बाग्लुङ जिल्लाय् धाःसा राणाकालय् हे शुरु याना तयेधुंकूगु सिजः खानी लिपा हानं बन्द याना छ्वःगु खँ सीदुगु दु । अबले अज्ञात कारणं बन्द याःगु अज्याःगु सिजः खानीत थौंकन्हय् धमाधम चायेकाः ज्या याना हःगु दु ।

बाग्लुङया आपालं पहाडी गुफाय् अज्याःगु सिजः खानीत दुगु खः । न्हापा न्हापा अज्याःगु खानीं लिकया तःगु सिजः व नँपाखें दयेकातःगु सामान छ्यलेगु यानाच्वंपिं गुलिखे मनूत आः नं बाग्लुङय् दनि । उमिसं धाः कथं न्हापा अज्याःगु सिजः खानीं पिकयातःगु सिजः फुक्कं राजधानी येँय् छ्वइगु खः । अले येँय् उकियात थीथी आकार बियाः बसजाः दयेकीगु खः ।

बाग्लुङ जिल्लाय् जक करिब छगू दर्जन थासय् अज्याःगु सिजः खानीत दुगु खः । उकी मध्ये आः बाग्लुङ नपाया वडा नं. १० व ११ निगू थासय् पुलांगु हे खानी हानं शुरु यानाः सिजः पिकायेगु ज्या यायेत्यंगु दु । अन च्वंगु पहाडया ल्वहं नायेकल कि उकिं सिजः पिहां वइगु खः । खानी हानं शुरु यानाः सिजः पिकायेगु ज्या यायेत्यंगु धाःसां अन गुलि मात्राय् सिजः दु धइगु खँ धाःसा सी मदुनि ।

अनं पिहां वइगु सिजःया व्यावसायिक उत्पादन याये फइगु खः वा मखु धइगु नं सी मदुनिगु जुयाः आःयात छथाय् निथाय् निं ज्या यायेत्यंगु खँ धाःगु दु । आः शुरु यायेत्यंगु सिजः खानीइ तकं ज्या शुरु यायेत छुं छेँयात अनं चीका छ्वये माःगु आवश्यकता दुगुलिं फुकथासं खानी शुरु यायेत समस्या जुइगु खँ नं धाःगु दु ।

खानी शुरु यायेत गुलि खर्च जुइगु खः उत्पादनं उलि खर्च पिकाये फइगु खः वा मखु धइगु खँय् नं स्थानीय सरकार ढुक्क मजूगु कारणं ज्या न्ह्याकेत अन्यौल जुयाच्वंगु दु । बाग्लुङया आपालं पहाडी लागाय् राणाकालय् हे थाय् थासय् सुरुङ म्हुयाः सिजः पिकायेगु ज्या जूगु खः । उकिया व्यावसायिक उत्पादन मजूसां भविष्यय् बांलाःगु खानी जुइ फइगु अनुमान नं अबले जूगु खः ।

तर तत्कालीन ब्रिटिश इन्डियां थःथाय् स्वयां बांलाःगु खनिज नेपालं उत्पादन याइ धकाः तत्कालीन राणा शासकतय्त दबाब बियाः अज्याःगु खानीत बन्द याकूगु खँ धायेगु याः । यदि थ्व सिजः खानीयात बांलाक सञ्चालन यानाः व्यवसायिक उत्पादन याये फत धाःसा थुकिं यानाः समग्र जिल्लाया विकासय् हे तःधंगु तिबः जू वनीगु खँ नं धयाहःगु दु ।