छाय् तजाः जुल महर्जन कम्प्लेक्स

येँ – येँया न्हूसतकस्थित भूगोलपार्क न्ह्यःनेसं दनाच्वंगु महर्जन कम्प्लेक्सया छेँपाखें छुं हे कथंया मापदण्ड मिचे मयानागु दावी छेँथुवाः कृष्णलाल महर्जनं यानादीगु दु । पुलांगु होटल क्रिष्टल थुनाः अन परम्परागत शैलीया न्हूगु छेँ दनेत्यंगु खः । तर छुं सम्पदाप्रेमीतय्सं सरकारी नियमयात मिचे यानाः मापदण्ड स्वयां तजाः जुइक भवन दनेत्यंगु व भवनया क्वय् बेसमेन्ट समेत तयेत्यंगु जुयाः अथे याये दइ मखु धासें निरन्तर प्रदर्शन याना वयाच्वंगु दु ।

छेँथुवाः महर्जनया धापू धाःसा न्हापा ३५ फिट तजाः यायेगु धकाः स्वीकृति कयागु खः, तर तःभुखाय् लिपा न्हूगु मापदण्ड वल, गुकिं यानाः छेँ बल्लाकेमाः धइगु खँ वःगुलिं हरेक तल्लाया दथुइ च्वनीगु बीम तफि याये मालीगु अवस्था जुल । इन्जिनीयरतय्गु सुझाव कथं हे हरेक तल्लाय् २–२ फिटया बीम तयेगु खँ जुल । थुकिं यानाः छेँया जाः तजाः जूवंगु खः । जाः तजाः जुल धकाः छेँया तल्ला हे थपे जू वनेत्यंगु मखु । तल्ला ला नक्सा कथंया ४ तल्ला हे जक खः । थ्व जाः तजाः जुयाः छेँथुवाःयात छुं लाभ जुइगु नं मखु । छाय्धाःसां थुकिं यानाः न अन तल्ला थपे जुइ, न क्वथा तकू जुइ । अःखतं तजाःगु बीम तयेमागु जुयाः खर्च जक थपे जू वंगु दु ।

‘छेँया जाः तजाः जुल खः, तर व तजाः यानाः जिं छु फाइदा कायेत्यंगु दु ? व नं स्वये माल । जिं फाइदा कायेत तजाः यानागु खःसा उकी विरोध यायेथाय् दु । थ्व ला भुखाय् ब्वयेधुंकाः छेँ बल्लाकेमाः धइगु सल्लाह वःगुलिं जक तजाः जू वंगु खः’ महर्जनं कनादी ।भुखाय् हानं गबले, गय् यानाः ब्वइ धाये फुगु खँ मखु । अझ नं झीथाय् भुखाय् ब्वयेफु धइगु खँ वयाच्वंगु दनि । न्यूरोड थेंज्याःगु व्यस्त सतकय् भुखाय् ब्वयाः थ्व छेँ दुन धाःसा यक्व हे मानवीय क्षति जुइ । अय् जूगुलिं थ्व छेँ बल्लाक दयेकेमाः धइगु इन्जिनीयरतय्गु सुझाव वःगुलिं हे थुकियात बल्लाकेगु ज्या जूगु खँ महर्जनं कनादिल ।

गन तक बेसमेन्टया खँ दु उकिया बारे महर्जनं कनादी, ‘क्रिष्टल होटल दुबलय् हे अन लिफ्ट व लः तयेगु ट्यांकीया लागिं ततःजाःगु गाः म्हुयातःगु खः । बेसमेन्ट दयेकेगु लागिं धकाः न्हूगु गाः म्हुयागु मखु । थ्व गाःयात छु यायेगु धकाः इन्जिनीयर हयाः क्यनाबलय् उमिसं हे छेँ बल्लाकेगु खःसा अन बेसमेन्ट दयेका छ्व धकाः सल्लाह बिउगु खः ।’ आः नकतिनि संयुक्त राष्ट्र संघीय निकाय युनेस्कों नं अन बेसमेन्ट दयेकाः सम्पदायात छुं नोक्सान जुइ
मखु, छेँ बल्लाकेत हे थ्व दयेकूगु खः धकाः वक्तव्य बीधुंकूगु दु ।

नेपाः जक मखु संसारन्यंकंया हे छु सम्पदा विश्व सम्पदा दुने लाः व छु मलाः धकाः निर्णय याइगु आधिकारिक निकाय युनेस्को खः । नेपाःया पुरातत्व विभाग वा महानगरपालिकां धाःगु आधारय् छुं नं सम्पदा विश्व सम्पदाया सूचीइ लाइगु मखु । उकिया लागिं युनेस्कोया हे सिफारिस माः । वहे युनेस्कों महर्जन कम्प्लेक्स सम्पदा क्षेत्र दुने मलाः उकिं छेँ दनाछ्वःसां जिउ धायेधुंकूगु दु । तर अथे धाल धकाः सम्पदाप्रेमीतय्सं युनेस्कोया हे पुत्ला च्याकल । संसारया फुक्क सम्पदाया रक्षा याइगु राष्ट्र संघीय निकाय युनेस्कोया हे पुत्ला च्याकीपिंत सम्पदाप्रेमी धाये फइ ला ? सर्वसाधारण मनूतय्सं थ्व न्ह्यसः नं तया हयाच्वंगु दु ।

खः, युनेस्कों शुरुइ थ्व छेँ दंगु मापदण्ड कथं मिले मजू धकाः वक्तव्य बिउगु खः । वास्तवय् युनेस्कोय् थ्व छेँया बारे गलत रिपोर्ट तयातःगु कारणं युनेस्कोपाखें अज्याःगु वक्तव्य वःगु जुयाच्वन । सीदु कथं युनेस्कोय् थ्व छेँ छखां हे ‘ग्लास हाउस’ दयेकीन धकाः रिपोर्ट तया तःगु खः । लिपा युनेस्को थम्हं हे थुकिया बारे छानबिन याःबलय् सत्य खँ थुल अले थःगु न्हापांगु वक्तव्ययात सुधार यानाः न्हूगु वक्तव्य पित बिल । ‘नेपाःया थीथी निकायतय्सं ला न्हापा हे स्वीकृति बियातःगु खः, आः विश्व सम्पदाया निगरानी याइगु अन्तर्राष्ट्रिय निकाय युनेस्कों हे पाय्छि जू धायेधुंकाः मेगु छु निकायया स्वीकृति काये मानि ?’ महर्जनं न्ह्यसः तयादी ।

थ्व छेँया जग म्हुयाच्वंबलय् सम्पदाप्रेमीतय्सं अन लुया वःगु खजाना गायब यात धकाः नं हल्ला याःगु खः । लिपा उकियात सुधार यानाः हनुमानध्वाखाया सरकारी धुकूया सुरक्षाय् खतरा पिहां वल धकाः प्रचार यात । अजूचायापुगु खँ छु धाःसां आः तक थ्व छेँया कारणं सरकारी धुकूया सुरक्षाय् खतरा जुल धकाः स्वयम् सुरक्षा निकायं हे छुं न्ववाःगु मदुनि । हनुमानध्वाखा जःखः वःखामछि छेँ दु, उपिं गुगुं हे छेँपाखें सरकारी धुकूयात खतरा मदु, थ्वहे छखा छेँपाखें जक खतरा वइगु अजूचायापुगु खँ जूगु दु ।

थ्व छेँया दुने कुमारी द्यः नं दुगु खः, थ्व गायब यात धकाः नं द्वपं बियातःगु दु । छेँथुवाः महर्जनया धापू दु, ‘नेवाः समाजय् कुमारी द्यः धइम्ह सार्वजनिक जुइ मखु निजी जुइ, अन नं निजी कुमारी द्यः पलिस्था यानातःगु खः, जग म्हुइगु इलय् गुर्जुपिंके न्यनाः विधिवत् रुपं हे कुमारीद्यःयात ल्ह्ययाः छेँथुवाःया निजी छेँय् तयातःगु दु, छेँ दने सिधयेवं कुमारी द्यःयात हानं अन हे पलिस्था यायेगु जुइ ।’ अथे हे थ्व छेँया लिउनेसं च्वंम्ह नासःद्यः मासे याइन धइगु नं द्वपं वयाच्वंगु दु । थुकिया बारे नं महर्जनं स्पष्ट यानादिल, ‘थ्व न्हापा अथें हे वांछ्वयातःम्ह द्यः खः । थ्व नासःद्यः झीसं हे आः दाछि अप्पा तयाः दयेका बियागु दु । डिजायन पुरातत्वं बिउगु खः ।’

थ्व थासय् न्हापा दनातःगु क्रिष्टल भवनया छेँ साढे ६ तल्ला दु । उगु छेँ ५० फिट स्वयां नं तजाः । आः दनेत्यंगु छेँ प्यतँजाः जक जुइ । थुकिया डिजायन पूरा हनुमानध्वाखा क्षेत्रयात हे ल्वय्क पुलांगु शैलीं दयेकेत्यंगु दु । स्वनिगःया छम्ह रैथाने नेवालं दयेकेत्यंगु जुयाः हे स्थानीय सम्पदायात समेत ध्यानय् तयाः थज्याःगु शैलीं छेँ दनेत्यंगु खँ स्पष्ट दु । मखुसा हनुमानध्वाखा क्षेत्र दुने हे थ्व स्वयां ततःखा जुइक आधुनिक शैलीं दनातःगु छेँ मेगु आपालं दनि ।

सम्पदाया मापदण्ड सम्बन्धी नियमय् अथे यायेमाः थथे यायेमाः धकाः आपालं खँ च्वयातःगु दुसां थ्व विशेष यानाः खालीगु जग्गाय् न्हूगु छेँ दनीपिनिगु लागिं दयेकातःगु मापदण्ड खः । पुलांगु छेँ थुनाः न्हू दनीपिनिगु हकय् धाःसा पुलांगु छेँया उचाई स्वयां थहां मवंक दंसां जिउ धकाः वहे नियमावलीइ च्वयातःगु दु । अथे हे मापदण्ड सम्बन्धी गुलिखे खँ नं स्मारक क्षेत्रया निर्माण सम्बन्धी नियम व महानगरपालिकाया निर्माण सम्बन्धी नियमय् हे पानाच्वंगु खनेदु । उकिसनं तःभुखाय् लिपा भुखाय् प्रतिरोधात्मक अवस्थायात नं ध्यानय् तयाः छेँ दनेगु सम्बन्धी पुलांगु नियमत फुक्क धइथें संशोधन यानाः न्हून्हूगु नियम दयेका हयाच्वंगु दु ।