सिसाबुसा नये, ल्वय् ख्यानाछ्वये

सिसाबुसा व तरकारिया झीगु पोषणय् तसकं महत्वपूर्ण योगदान दु । झीत मदयेकं मगाःगु भिटामिन्स, फाइबर व मेमेगु नं तःताजि हे पोषण तत्व थुकिं हे चूलाइगु खः । सिसाबुसा व तरकारी थिक्क मात्राय् नियमित नयेगु यानाच्वंपिंत ल्वय्लिसे ल्वायेगु क्षमताय् बृद्धि जुयावइ अले उमिगु स्वास्थ्य नं बांलानाच्वनी ।

अंगूर, केरा, भुँइकटहर, सरिफा थेंज्याःगु सिसाबुसाय् १९–२४ प्रतिशत तक कार्बोहाइड्रेट दइ, गुगु झीगु नसा ज्वलनय् उर्जाया प्रमुख श्रोत खः । केरा मुख्यतः कार्बोहाइडेटया श्रोत खः । अं, लिचि, अंगूर, अनार, बय्लि व जामुन थेंज्याःगु सिसाबुसाय् उर्जा प्रशस्त मात्राय् दइ । विश्व न्यंकंभनंयापिं मनूतय्गु आहाराया थ्यंमथ्यं ९० प्रतिशत भिटामिन “सी” व ६० प्रतिशत भिटामिन “ए”या उपलब्धता सिसाबुसा व तरकारिया माध्यमं हे पूवनी ।

झीसं न्हिं न्हिं नयेगु नसाज्वलनय् सिसाबुसा व तरकारि मगात धाःसा थुकिया आपूर्ति नं मगानावनी, गुगु अनेतने ल्वयया कारण जूवनी ।
सिसाबुसाय् प्रोटिन भचा कम हे जक दइ । तर थुके दइगु सिट्रिक एसिड, टार्टरिक एसिड, कार्बनिक एसिडं नयेगु रुची दयेकाबीगु व नयागु चीज पचे यानाबीगु ज्याय् ग्वाहालि यानाच्वनी ।

सिसाबुसाय् दइगु फाइबर, प्रोटिन व इंजाइम्सं झीगु म्हय् तागत दयेकातयेत ग्वाहालि यानाच्वनी । प्रयोगं थ्व ख“ सीदये धुंकूगु दु कि सिसाबुसा न्हिं न्हिं नइपिं मनूतय्त मिनरल्स, थीथी खनिज पदार्थया कमी जुइमखु । लिसें हर्ट एटेक, क्यान्सर, मोतिबिन्दु, डायबिटिज व क्याल्सियमया कमी थेंज्याःगु ल्वचं नं थी फइमखु ।

केराः
केराय् तसकं तागत दु । केराय् याउ“क पचे जुइगु कार्बोहाइड्रेट २७ प्रतिशत तक दइ । गुकिं पित्याः लंकेगु व तागत बीगु ज्याय् महत्वपूर्ण भूमिका म्हिती । केरा उर्जाया प्रमुख श्रोत खः । १०० ग्राम केराय् १० कि. क्यालोरी दइ । थ्व बाहेक थुकी भिटामिन “सी” व भिटामिन “ए” नं यक्व दु ।

कागति जातया सिसाबुसा ः
कागति जातया सिसाबुसाय् कागति (लाइम व लेमन), सन्तरासि, मौसम थेंज्याःगु अनेतने फल वइ, गुकी चिनी व एस्कोर्बिक एसिड मुख्य पोषक तत्व खः । सन्तरासि थेंज्याःगु सिसाबुसाय् फाइबर, भिटामिन “सी”, भिटामिन “ए” क्याल्सियम फोस्फोरस, पोटासियम व भिटामिन “ए” दइ ।

आमाःसि ः
गरीबतय्गु निंतिं स्याउ धकाः धयातःगु थ्व सिसाबुसाय् स्याउ स्वयां अप्वः पौष्टिक तत्व दु । थुकी भिटामिन “सी” यक्व हे दु । थुकी दइगु फाइबर (५.४) पेक्टिनं नयागु पचे यायेत ग्वाहालि याइ । आमाःसिइ भिटामिन “ए”, बी कम्प्लेक्स, भिटामिन “ई”, आइरन व क्याल्सियन नं दु ।

अम्बः ः
अम्बः भिटामिन “सी” या मुख्य श्रोत खः । १०० ग्राम अम्बलय् ६०० मिलिग्राम भिटामिन “सी” दइ । थ्वयालिसें थुकी दइगु फाइबर (३.४ प्रतिशत) आइरन, क्याल्सियम व फस्फोरसं नं थुकियात महत्वपूर्ण दयेकी । यक्व हे ल्वय्या वासः यायेफुगु गुण थुकी दु । पाचनतन्त्र, स्ये“ व सासः सम्बन्धि ल्वय्यात अम्बलं वासःया रूपय् ज्या बिउ ।

बय्लि ः
बय्लि (बय्सि)इ भिटामिन “बी”, भिटामिन “सी” व नियासिन दु । बय्लिइ स्याउइ स्वयां अप्वः प्रोटिन, फस्फोरस, क्याल्सियम, क्यारोटिन व भिटामिन “सी” दइ । थुकियात वासःया ब्वति कथं नं छ्यः ।

लिचि ः
लिचि (लुचि) साप हे रसदार जुयाः साःगु सिसाबुसा खः । सामान्यतया थुकी ६० प्रतिशत रस, १९ प्रतिशत पु, अले १३ प्रतिशत खोला दइ । प्रति १०० ग्राम लिचिइ मुख्य यानाः चिनी (१०–२२ प्रतिशत), प्रोटिन (०.८ प्रतिशत), मिनरल्स (०.७ प्रतिशत) व भिटामिन “सी” ६४.७१ मिलिग्राम दइ । पाके जुइ धुंकूगु लिचिइ मुख्य यानाः क्याल्सियम व फस्फोरस थेंज्याःगु मिनरल्स नं दइ, गुकिं मानव पोषणय् प्रमुख योगदान बी ।

मेवा ः
पाके जूगु मेवा भिटामिन “ए” व “बी” या प्रमुख स्रोत खः । थुकिया प्रति १०० ग्राम फलय् १७.५० मिग्रा भिटामिन “ए” थायमिन व राइबोफ्लेबिन ६१.८ मिग्रा. भिटामिन “सी” १.१२ मि.ग्रा. भिटामिन “ई” दइ । थुकिया लिसें कार्बोहाइड्रेट (९.८१ प्रतिशत) क्याल्सियम फस्फोरस व आइरन दइ ।

मेवाय् दइगु “पपेन” नांगु तत्वं नयागु पचे यायेत यक्व हे ग्वाहालि याः । लिसें थ्व वासः, छ्यंगू उद्योग व चुइंगम उद्योगयात नं तसकं ज्या वः । मेवा म्हासुगु रंगयागु जुइगु कारण उकी दइगु केरिका जेन्थिन खः । मेवां पाचनशक्ति बल्लाकी, कंब्जियत मजुइकी अले मिखाया ल्वय् व थ्व सम्बन्धि ल्वय् लंकेत नं थुकिं ग्वाहालि याइ ।

फ्वंसि ः
फ्वंसि (कटहर) प्रोटीनया छगू मुख्य सोत खः, गुकी थ्यंमथ्यं २ प्रतिशत प्रोटीन दइ । लिसें थुकी १९–२४ प्रतिशत कार्बोहाइड्रेट व कुल ९४ कि. क्यालोरी ऊर्जा (प्रति १०० ग्राम फल) दइ । फ्वंसि पाके जूगु सिइ भिटामिन “ए” (२९७ ग्रा) व भिटामिन “सी” (७० मि.ग्रा.) दइ ।

थ्व भिटामिन “के”या प्रमुख स्रोत खः । थुकि थ्यंमथ्यं ४०० मि.ग्रा÷१००ग्रा भिटामिन “के” दइ । फ्वंसिपु नं तसकं तागत दुगु चीज खः । फ्वंसिपुइ प्रोटीन (७.५ ग्रा), कार्बोहाइड्रेट (३८.० ग्रा), फाइबर (१.५ ग्रा) मुख्यरूपं दयाच्वनी । लिसें थुकी क्याल्सियम, फस्फोरस, पोटाशियम नं गाक्क हे दु ।

जामुन ः
थ्व न्हापानिसें दुगु सि खः । जामुनय् वासःया गुण नं दु । जामुनय् दइगु “एन्थोसायनिन” व “फिनोलिक्स” थुकियात तसकं महत्वपूर्ण दयेकाच्वंगु तत्व खः । थ्व सिया १०० ग्राम फलय् दइगु पोषणतत्व मध्ये क्यारोटीन (४८ गन) भिटामिन “सी” (१४.३ मि.ग्रा) व चिनी (१५.६ प्रतिशत) मुख्य खः । जामुनया सि व पु नितां डाइबिटीज, नुगल्वय् व स्ये“या ल्वय् लंकेत ज्या वः ।

अं ः
सिसाबुसाया जुजु धकाः नांजाःगु सि अं संसारय् न्ह्याथासं लोकंह्वाः । अं ताजागु व फिनातःगु निगुलिं रूपयात छ्यलेगु याः । थ्व सिसाबुसाय् क्लोरोफिल, क्यारोटीन, एन्थोसायनिन व जेन्थेफिल दइ । पाके जुलकि थ्व सिइ क्लोरोफिलया मात्रा कम जुयावनी । अले क्यारोटिनाएड व एन्थोसायनिनया मात्रा अप्वयावइ ।

अंया फलय् एमिनो एसिड कार्बोहाइड्रेट, फेट्टी एसिड, मिनरल्स, कार्बनिक अम्ल व भिटामिन “ए” मुख्यरूपं दइ । अंया किसिम व अवस्थाया आधारय् प्रति १०० ग्राम फलय् १०–१७.५ मि.ग्रा. भिटामिन “सी” दइ । अथे हे भिटामिन “ए” (३८९४ क्ष्ग्÷१०० ग्राम) व भिटामिन “बी १” व “बी २” नं दइ । थ्व फलय् थीथी भिटामिनया मात्रा थुकिया किसिम, पाके जूगु अवस्था व सयेकूगु थाय् अनुसार पानाच्वनी ।

थ्व फलय् आइरन (१–३.२ मि. ग्रा.) क्याल्सियम (२० पम.ग्रा) व फस्फोरस (१०–३० मि.ग्रा) दइ । अं भिटामिन “सी”या न मुख्य स्रोत खः । थ्व बाहेक थुकी १०– २० प्रतिशत चिनी व १७ प्रतिशत तक कार्बोहाइड्रेट दइ । थुकि सिट्रिक एसिड व मोलिक एसिड नं दइ ।