आः ला दनेगु लाकि ?

अमीररत्न ताम्रकार

संविधान व संघीयतां नेवाः लगायत आदिवासी जनजातितय्त ध्वं लायेत खस ब्राम्हनवादीत ताःलाःगु दु । नेवाः लगायत आदिवासी जनजाति व नेकपा (क्रान्तिकारी माओवादीं) वर्तमान संविधानयात प्रतिगामी व जनविरोधी धासें विरोध व बहिष्कार यानावःगु खँ सुनां मस्युगु खइमखु ।

संघीयता नं पहिचानविहिन जुयाबीवं नेवाःलगायत उत्पीडित जनतायात छुं फाइदा बीगु खनेमदु । थुलि जक मखु, आः छगू यायांं निगू यायांं नेवाःतय्गु छेँ, बुँ, थाय्बाय् निसें सम्पूर्ण पहिचानयात नामेत यायेत स्वयाच्वंगु दु । थःपिनिगु गामय् लँ छपु दयेके मफुपिं खस ब्राम्हणवादीतय्सं स्वनिगलय् वयाः विकास व समृद्धिया नामय् दुगु सम्पदा व बस्तीयात ध्वस्त यायेगु यानाच्वंगु दु ।

सतक विस्तार, चक्रपथ विस्तार, स्मार्ट सिटी लगायत त्वह तयाः थनया प्राचिन व ऐतिहासिक विकसित नेवाः बस्तियात तछ्यानाः गैर नेवाःतय्गु वस्ति दयेकेगु व कंक्रीटया सहरय् रूपान्तरण यायेत स्वयाच्वंगु स्पष्ट दु ।विकासया नामय् जुयाच्वंगु थुगु विनाशकारी ज्यायात नेवाःतय्सं थुइके फयाच्वंगु मदु ।

राजनीतिकरूपं भचा सचेत व सक्रिय धयातःपिं नेवाःत प्रतिकृयावादी संसदीय दलत नेपाली कांग्रेस, नेकपा (ओली + प्रचण्ड), संघीय समाजवादी फोरम, न्हूगु शक्ति लगायत पार्टीतय्गु झोला क्वबुयाः इमिगु च्यःज्या यायां लिमलाः । अले ल्यं सर्वसाधारण नेवाःत जात्रा–पात्रा, नखःचखः, धर्म कर्म व भ्वय् न्यायेकु न्यायेकुं फुर्सद मदु ।

दलतय्सं नेवाः राज्यया माग व नारा त्वःता बीवं समितिया नेतृत्व नेवाःतय्सं यायेफुगु खःसा स्थिति मेगु हे जुइगु खः । दलतय्सं त्वःतूसां नेवाःतय्सं नेवाः स्वायत्त राज्यया माग न्ह्यःने तयाः आन्दोलनया माध्यमं दलतय्त ख्याये फयेमाःगु खः । अथे यायेफुगु खःसा, सम्भवतः नेवाः राज्य बीत बाध्य जुइगु खः ।

सतक विस्तार व फास्ट ट्रयाक लगायतया नामं नेवाःतय्गु छेँबुँ योजनाबद्ध रूपं हे अधिकरण यायां नेवाःतय्त विस्थापित यायेगु ज्या तिव्ररूपं न्ह्यानाच्वंगु दु । थ्व ज्याझ्वः आवश्यक मखुसां कमिशनया लोभ व विकास व विस्तारया त्वहः तयाः थनया नेवाःतय्त विस्थापित यायां यंकेगु व अन्ततः सुकुम्वासी याना छ्वयेगु गुरुयोजना कार्यान्वयन यायेगुली थ्व संसदीय दलया भ्रष्टपिं नेतात सकृय जुयाच्वंगु खनेदु ।

वर्तमान सत्ताधारी दलया नेतात नेवाः बिरोधी खः । उमित नेवाः लगायत आदिवासीत न्ह्यःने वइगु स्वयेमयः । खस ब्राम्हणवादी सोचकथं छगू भाय्, छगू भेषया नारा थ्वयेके मास्ति वः व उगु नाराया विरोध याइपिं नेवाः लगायत आदिवासी जनजातितय्त थनंं ख्यानाः हाः नाः मदयेकाः पितिना छ्वयेमास्ति वः ।

उकिसनं नेवाःत थःपिं संगठीत मदु, छिन्नभिन्न अवस्थाय् लानाच्वंपिं नेवाःतय्त याउँक हे ख्यानाः थनं विस्तापित यानाः पित छ्वयेफइ व प्वंगु थासय् पिनेया गांगामय् च्वंपिं खस ब्रम्हुतय्त थन हयेफइ धयागु विश्वासया लिधंसाय् ज्याखँ यानाच्वंगु खनेदु ।अथे ला नेवाःत थौंतक नं थःपिं संगठित जुइमफुसां इलय् ब्यलय् मुनाः जात्रापात्रा याना वयाच्वंगु दुृ ।

संगठित जुयाः थःपिनिगु हक अधिकार कायेत ताःलाइ धकाः मेमेपिंत कनेत न्ह्यःने लाःपिं नेवाःत थः हे छप्पँ छधी जुइत ताःलानाच्वंगु खनेमदु ।छगू इलय् नेवाःतय्त छप्पँ छधी यायेत नेपालभाषा मंकाः खलः न्ह्यःने वःगु खःसां नेवाःतय्त संगठित यायेगु कुतः जक जुइवं थुकिया नेतृत्ववर्गं ‘दबू छेँ’ दयेकेगु ज्याझ्वः न्ह्यःने हयाः एकताया ज्याझ्वः लँ दथुइ हे त्वाःथला बिल ।

नेपालभाषा मंकाः खलःपाखें न ‘दबू छेँ’ दयेकाः नल, नत नेवाःतय्त संगठित हे यात । दबू छेँ दयेकेत उपलब्ध जग्गा नं स्वम्ह व्यक्तिया नामय् लालपुर्जा लानाच्वंगु दुसा उगु जग्गा बालं बियाः बाः सुनां कयाः नयाच्वन धयागु खँ तकं सर्वसाधारणं मसिउ धाइ । थुकिया वास्तविकता अझ नं जनसमक्ष वये ल्यं हे दनि ।

थुकिया लिपा नेवाःतय्त संगठित यायेत नेवाः देय् दबू न्ह्यःने वल । भाषिक व जातिगत संस्थागत व व्यक्तिगत प्रतिनिधित्व कयाः गठित नेवाः देय् दबूयात नेवाः राष्ट्रिय संगठनया दर्जा बिउसां नेवाःतय्गु औपचारिक निगू प्यंगू ज्याझ्वः यायेगु बाहेक नेवाःतय्त संगठित यायेत नं नेवाः देय् दबू कोशांैं तापानाच्वंगु दु ।

अस्तित्व हे मदये धुंकूगु जातिगत संघसंस्थाया प्रतिनिधित्व कयाः गठित देय् दबूपाखें अप्वः आशा यायेगु उलि उचित नं जुइमखु ।
नेवाःतय्गु हक अधिकार निसें कयाः नेवाः स्वायत्त राज्यया निंतिं आन्दोलन व संघर्ष यायेत दयेकातःगु नेवाः स्वायत्त राज्य मंकाः संघर्ष समिति नं थौं झीगु न्ह्यःने मंत ।

राजनीतिक दलतय्गु भातृ संगठनया ग्वाहालि, प्रतिनिधित्व व आधार कयाः दयेकावःगु नेवाः स्वायत्त राज्य मंकाः संघर्ष समिति नं नेवाः राज्यया माग प्रमुख दलतय्सं त्वःता बीवं थुगु समिति निस्क्रिय व निर्जिव जुयाबिउगु जक मखु, छगूकथंं कोमाय् वनेधुंकूगु दु । खुद नेवाः देय् दबूपाखें समितिया जिम्मेवारी क्वबुइगु घोषणा नापं यानाबीगु तकं ज्या जुल ।

तर थ्व अस्वभाविक खः । छगू ला नेवाः देय् दबूपाखें नेवाः स्वायत्त राज्य मंकाः संघर्ष समितिया जिम्मेवारी क्वबुइगु वा ज्या यायेगु धायेगु खँ भ्याः भचा हे मिले मजू, मेगु थ्व खँया सम्भावना नं खनेमदु ।नेवाः स्वायत्त राज्य मंकाः संघर्ष समितिं छुं दँ ज्याझ्वःत नं याःगु खः । नेवाः स्वायत्त राज्य प्राप्तिया निंतिं आवश्यक पूर्वाधार दयेके मफुसां, छुं सहलह मुँज्या, छुं प्रचार प्रसारया ज्या व छुं संघर्षनाप सम्बन्धित सतही चेतनामूलक ज्याझ्वः नं यानावःगु खः ।

गन तक रंगशालाय् छगू लख मुनाः क्यंगु शक्ति प्रदर्शन नं मात्र ब्वसा जक सावित जुल । तर नेवाःतय्त संगठित यायां संगठनया निंतिं आवश्यक पूर्वाधार दयेकेगु पाखे न्ह्याःवनेगु पलेसा समिंतिं छुं बिचाः व छुं स्पष्ट योजनाविहिन राजनीतिक दलतय्गु आश्वासनया भरय् च्वनाः उलि हे याउँक नेवाः स्वायत्त राज्य वइगु खँय् भलसा कयाः ल्हाः प्वःचिनाः च्वना बिल ।

नेवाः राज्य धयागु ल्हाः फया फोकतं कायेगु दंगु मानसिकताय् लिकुना बिल व थ्वहे क्वह्यंगु बिचाः व भावनां यानाः नेवाः स्वायत्त राज्य मवल । १४ गू प्रदेशया थासय् न्हापा खुगू व लिपा छगू थप यानाः ७ गू प्रदेशय् सीमित जुइवं संघर्ष समितिया आज्जु पूमवन व राजनीतिक भातृ संगठनया समितिया प्रतिनिधित नं स्वभावतः लिचिल ।

लिच्वःकथं समिति न्ह्याब्लें न्ह्याब्लेंया नितिं कोमाय् वन ।समितियात स्वतन्त्ररूपं न्ह्यःने यंकाः सही अर्थय् नेवाः नेतृत्वयात न्ह्यःने हयाः संगठित रुप बीफुगु जूसा राजनीतिक दलतय्सं धोका ब्यूसां नेवाःतय्सं नेवाः स्वायत्त राज्यया निंतिं आन्दोलन न्ह्यःनेयंके फइगु खः व नेवाः स्वायत्त राज्य नं प्राप्त जुइगु तःधंगु सम्भावना दुगु खः ।

तर समिति नेवाःतय्गु स्वयां राजनीतिक दलया न्हिप्यं जुयाः दलया परिपूरक व इसाराय् प्याखं ल्हुइगु वा ल्हुयाबीगु संगठन जुया बिल । दलतय्सं नेवाः राज्यया माग व नारा त्वःता बीवं समितिया नेतृत्व नेवाःतय्सं यायेफुगु खःसा स्थिति मेगु हे जुइगु खः । दलतय्सं त्वःतूसां नेवाःतय्सं नेवाः स्वायत्त राज्यया माग न्ह्यःने तयाः आन्दोलनया माध्यमं दलतय्त ख्याये फयेमाःगु खः ।

अथे यायेफुगु खःसा, सम्भवतः नेवाः राज्य बीत इपिं बाध्य नं जुइगु खः । तर नेवाःतय्सं अथे यानाः सतक क्वाके मफुत । मात्र प्रमुख दलया नेतातय्त सराः बियाः सन्तोष कायेत नेवाःत विवश जुल ।थौं नेवाः स्वायत्त राज्यया माग व नारायात कयाः व संसदीय दलया नेतातय्के न्यंसा उकियात स्पष्ट शब्दं लिसः बियाच्वंगु मदु ।

उमिसं थःपिंसं म्हिगः बिउगु आश्वासनयात कयाः नं छुं कथंया जिम्मेवारी बोध यानाच्वंगु खनेमदु । म्हालकाय्चांं रंग हिउथें इमिसं थःपिनिगु बिचाः हिले धुंकूगु दु । दकलय् विडम्बनाया खँ ला छु ले धाःसा थौं वयाः यक्व नेवाः न्ह्यलुवाःतय्सं नापं नेवाः स्वायत्त राज्यया माग व नारा त्वःते धुंकूगु दु । गुकिं यानाः नेवाःतय्सं थौं छु यायेगु व छु मयायेगु धयागु खँय् नापंं थःपिं स्पष्ट जुइ फयाच्वंगु मदु ।

थुकिं यानाः नेवाःत थौं छ्यालब्याल जक मखु, तःधंगु अलमलगु लँ दथुइ दनाच्वने माःगु अवस्था दु । यायेगु सा छु यायेगु ? व वंसां गुखेपाखे वनेगु ? धयागु न्ह्यसलं न्ह्याबलेंं थें लित्तुलीकाः च्वनेमाःगु दु । न्हूगु नेवाः स्वायत्त राज्य मंकाः संघर्ष समिति दयेकेगु लाकि देय् दबुली सीमित जुइगु ?

नेवाः स्वायत्त राज्यया निंतिं आन्दोलनया ग्वःफय् थनेगु लाकि भाग्यं हे साथ मबिउ धकाः सुम्क ल्हाः प्वःचिनाः च्वनेगु ? बिचाः यायेगु आवश्यक दु । नेवाः स्वायत्त राज्य मंकाः संघर्ष समितिया बिकल्प माःगुृ दु । थ्व संसदीय दलया भातृसंगठनया नेतातय्गु नेतृत्वय् मखु, खुद नेवाः न्ह्यलुवाःतय्गु नेतृत्वय् शुद्ध व बल्लाःगु संगठन दयेकेगु जरुरी दु ।

मखुसा अझ नं खस ब्रम्हुवादीतय्सं ‘त्वाःथः व राज या’ धयागु नीतियात छ्यलाः नेवाःतय्गु अस्तित्व व नामनिसान वइगु ५० दँलिपा थ्व धरतिं मदयेका छ्वयेत बेर मदु ।