नेवाः समुदायया अर्गानिक चकलेट ‘चाकु’

सचिन्द्र श्रेष्ठ

नेवाः समदायय् चाकुया विशेष महत्व दु । ला व लुसिया सम्बन्ध धाःसां जिउ । परम्परा निसें हना वयाच्वंगु धार्मिक व सांस्कृतिक महत्व कुबिया वयाच्वंगु नखःचखःबलय् चाकुया माग दइ । अझ नेवाः समुदाय दुने यःमरि पुन्हि निसें हे चाकुया माग जुइ । नेवाःतय् मौलिक परिकार यःमरि दयेकेत विशेष यानाः चाकु हे अप्वः छ्यलाबुला जुइ, लिसें थुकी मेमेगु ज्वलं नं तयेगु याइ ।

यःमरि पुन्हिबलय् हाम्वः, चाकु, लटे व खुवा तयाः जाकिचुं नं दयेकीगु विशेष परिकार खः यःमरि । उकिं चाकु मदयेक मगाः ज्वलं धाःसां जिउ ।
नेवाः समुदायया अप्वः थें नसाज्वलं ऋतुलिसे क्वातुगु स्वापु तयाच्वनी । मंकर संक्रान्ति धाइगु घ्यःचाकु संल्हुबलय् देय्न्यंकंया नेवाःतय्सं घ्यः, तरुल, हाम्वःया लड्डु लिसें चाकु थेंज्याःगु पौष्टिक खाद्य ज्वलं नयाः संल्हु हनी । थुकुन्हु समयबजि कथं बजि, छ्वयेलाः, मुस्या, पालु तयाः नयेगु चलन दु ।

चाकुयात शरीरय् ख्वाउँगु म्हो यानाः ताप व ऊर्जा बीगु पौष्टिक आहारया रुपं कयातःगु दु । अझ धायेगु खःसा नेवाः समाजय् मचा बुसां निसें चाकुया छ्यलाबुला जुया वयाच्वंगु दु ।

प्राचीन इलय् ख्वातुगु, लुमुगु लँ काचाक्क मदइगु जुयाः चिकुलाया इलय् मस्त, बुराबुरी व नकतिनि मचा बुइकूपिं मांपिंत ख्वाउँ नं मथीमा धकाः चाकु नकीगु खः । चाकु नलकि ख्वाउँगु याकनं वनीगु जूगुलिं चाकु नइगु खः । उबलय् यक्व तु पीगु जुयाः याउँक साखः, चाकु नं दइगु खः ।
पुस माघ महिनाया चिकुगु इलय् चाकु नलकि शरीरय् ल्वय् लिसे ल्वायेगु क्षमता अप्वइ । चाकु व घ्यः नापं नलकि शरीरय् तापया लिसें शक्ति व ऊर्जा चूलाइ धयागु मान्यता दु । चाकुइ यक्व मात्रय् आइरन दइगु जूगुलिं कमजोर शरीर व रक्तअल्पता जूपिं ल्वगितय् निंतिं तसकं फाइदाजनक जुइगु खँ चिकित्सकतय्सं नं धायेगु याः ।

मेमेगु जातियापिनिगु तुलनाय् नेवाःतय्सं नेवाःतय्सं हे परम्परागत रुपं यक्व चाकु छ्यलीगु जूगुलिं नेपाःया अप्वः थें नेवाःतय् बस्ती दुगु थाय् विशेष यानाः तोखा, यल, भ्वँत, धौख्यः आदि क्षेत्रय् चाकु उत्पादन अप्वः जुइ । थुकियात नेपाःया अर्गानिक चकलेट धाःसां जिउ ।

चाकु दयेकेत माःगु मू कच्चा पदार्थ धयागु हे तु खः । थौंकन्हय् पहाडी भूभागय् तु पीगु चलन मदया वनेधुंकल । तराइपाखे धाःसा यक्व तु पीगु याः । चाकु दयेकेत सुरुइ तु पेले यानाः ति पिकाइ । उगु तियात दायेकाः साखः दयेकी । चाकु दयेकेत न्हापां लखय् साखः तयाः सिजःया थलय् ताःई तक दोकी । गाक्क दायेधुंकाः तःधंगु खुल्ला थलय् तइ, खले ख्वाउँया वःलिसे उकिया रंग हिला मवंतले सात्तुसालाः संका च्वनी, गुकिं बुलुहुं चाकुइ ह्याउँक रंग खनेदयावइ । अले नयेबलय् नं नाइसे च्वनाः सवाः वइ । थथे संके धुंकाः गंक पायेगु याइ । थौंकन्हय् चाकु दयेकीबलय् च्वय् किसमिस, काजु, बरां, नैंक्याः आदि तयेगु चलन नं दु ।

विदेशं आयात याइगु चकलेटया तुलनाय् चाकु तसकं शरीरयात निं । चाकुयात देशय् हे व्यावसायिकरण व विदेशय् निर्यात यायेफत धाःसा अर्थतन्त्रय् यक्व फाइदा जुइ । न्हापा न्हापा साधारण चाकु दयेकीगु खःसां थौंकन्हय् व्यावसायिक ल्याखं मसलेदार व स्पेसल चाकु नं दयेकेगु याना वयाच्वंगु दु । उकिं चाकुयात अन्तर्राष्ट्रिय स्तरय् तकं अर्गानिक चकलेटया रुपय् ‘ब्रान्डिङ’ यायेमाः ।