यँयाःयात झःझः धायेकीम्ह पुलुकिसि

थःत पंचशील व उकिया पालनाय् प्रतिबद्ध जुइगु व नेवाः चतुर्मासया शुरुवातया भिंन्हि गथांमुगः चखःया न्हापांगु ला (महिना) गुंला धर्म सुरुवातया जुल । गुंलाधर्म मेलाया दुने नाग पञ्चमी, गुंपुन्हि, सापारु, बहिद्यः स्वःवनेगु, कृष्णजन्माष्टमि, यल पंजरां, येँय् पंजरां, अबुया ख्वाः स्वयेगु आदि सकलें संयमित व सौम्य जुयाः गुंलाधर्म सुथांलाक्क सभ्य कथं हन ।

नेवाः चतुर्मासया निगूगु ला धयागु यँयाः खः । नेवाः चतुर्मासया निगूगु ला यँयाः जात्रा परम्परा निसें न्ह्याना वयाच्वंगु जुल । यँयाःया ई जःछि दबलय् न्हापां यंलाथ्व चौथिकुन्हु चथाः, यंलाथ्व अष्टमि (कायाष्टमि) कुन्हु किलाघःत्वाःया ल्वहं दबुलिइ गंछि च्वनाः दीप्याखं न्ह्यब्वयेगु याइ । अनं लिपा यंलाथ्व एकादशीया न्हि कुन्हु येँ देय्न्यंकं थाय्थासय् यँयाः इन्द्रयात ततःग्वःगु प्यंगः थां धकाm च्वय् सकसिनं खनेदयेक ब्वयेगु याइ । यंलाथ्व द्वादशी कुन्हु थनया हनुमानध्वाखाय् कालभैरवया न्ह्यःने स्वीनिकु ताःहाकःगु यःसिं न्हय्सः साय्मितय् अग्रसरताय् साइतय् थनि । यःसिं थनेवं यँयाः जात्रा सुरु जूगु तायेकी ।

थ्व हे यंलाथ्व द्वादशी कुन्हु हे येँ देय्या पुलांगु लागा न्यंकभनं थनया रैथाने नेवाःतय् थुगु दँय् गन गन सुया सुया छेँय् मनू मदुगु खः उमि सकस्यां मदुम्हेसिया सद्गतिया इच्छा व्यक्त यायेकथं धुँधुपाँय् च्याकाः यँे देय्या पुलांगु सिमाना धाइगु लागां चाःहिला देवदेवी सकभनं भक्तिभावं पाल्चा च्याकाः दीप अर्पण याइ । थुकियात उपाकु वनेगु धाइ । अले यंलाथ्व चतुर्दशी कुन्हु श्री कुमारी, श्री गणेश, श्री भैरवया रथ येँ देय्या क्वःनेपाखे चाःहिकी । बसन्तपुलीं न्ह्याकाः चिकंमू, न्हूघः, ज्याःबहाः, लगं, ब्रम्हत्वाm, मुसुंबहाः, ओन्दे, ह्युमत, क्वहितिपाखा, भिंद्यःत्वाः जुयाः हाकनं बसन्तपुली थ्यंकाः कुमारी छेँया न्ह्यःने थ्यनेवं गुरुजुया पल्टनं टोप मुइकेवं क्वःनेयाः क्वचाइ । यंलाथ्व पुन्हि (समय पुन्हि, यँयाः पुन्ह्)ि कुन्हु नं श्री गणेश, श्री भैरव व श्री कुमारीया रथ येँ देय्या थःने लागां विधिपूवंक सालाः जात्रा याइ । बसन्तपुलिं प्याफः, य ट्खा, न्यत, वंघः, न्ह्यःखा, थाय्मदु, असं, बालकुमारी, केलत्वाः, वंघः, मखं, हनुमानध्वाखा जुयाः बसन्तपुली कुमारी छेँ न्ह्यःने थ्यनेवं याः क्वचाइ । क्वःनेयाः क्वचायेवं मरुसतःया न्ह्यःनें दागिं वनेगु सुरु जुइ । दागिं थःनेपाखे चाःहिलाः मरुइ थ्यनेवं अन बौमत चाःहिलेगु सुरु जुइ ।

यँयाःया अन्तिम न्हि यंलागा चौथि कुन्हु नानीचा याः न्यायेकी । नानीचा याः यदि यँयाः च्यान्हु दुसा यंलागा चौथिकुन्हु, यदि यँयाः न्हय्न्हु जक दुसा तृतीया कुन्हु लाःवइ । नानीचा याः कुन्हु रथयात बसन्तपुलिं सालाः प्याफः, यट्खा, न्यत, किलाघः, भ्याय्चा द्यः, वंघः, मखं जुकाः बसन्तपुली थ्यंकाः क्वचायेकी । नानीचा याः क्वचायेवं नेपाःया राष्ट्र प्रमुख व मेमेपिं गन्यमान्यपिं व्यक्तिपिंत श्री कुमारी, श्री गणेश व श्री भैरवया ल्हातं सिन्हः प्रसाद ग्रहण याकी । लिसें नानीचा याः क्वचायेवं हनुमानध्वाखाय् थनातःगु यःसिं क्वःथलेवं यँयाः जात्रा पूवंक क्वचाइ । थुलि जुल धार्मिक, सांस्कृतिक, सांगीतिक अले राष्ट्रिय एवं नेपाःया गौरवमय पर्वया बःचाहाकःगु चर्चा । आः वने यँयाः जात्रा झःझः धायेकीम्ह साँस्कृतिक पौराणिक पात्र पाखे । व पात्र खः एरावत किसि अर्थात पुलुकिसि ।

पुलुकिसि ! नामं हे न्ह्यइपुसे च्वंम्ह । किलाघः त्वालं पिहां वइम्ह । यइपुसे च्वंम्ह । चञ्चलम्ह, तुइसे च् वंम्ह । सकसिगुं नुगलय् च्वनेत सफलम्ह । थःगु रौनकता न्ह्यब्वसें लसता, चंचलता इनेफुम्ह । देशी, विदेशी सकल स्वकुमपिंत इतिइति न्हिकातयेफुम्ह । यँयाः जात्राया सांस्कृतिक धरोहर व सम्पदा जुयाच्वंम्ह ।

पुलुकिसि प्याखं यंलाथ्व द्वादशीनिसें यँयाःजःछि चाःचाःहिहिउं प्याखं हुहुं लिलाइमखु । झी आदिवासी नेवाःतय्गु सांस्कृतिक, सांगीतिक सम्पदा कथं म्हसियाच्वंगु मू धिमय्, भुस्याः व कँय्पुलुया बोलय् प्याखं पाः काकां प्याखं हुली । प्याखं हुलेमाःगढु बोलय् प्याखं हुली, ब्वाँय् वनेमाःगु बोलय् ब्वाँय् वनी । अले चाःहिले माःगु बोलय् चाःचाःहुली । पुलुकिसि प्याखं मुक्कं धिमय्, भुस्याः व कँय्पलुया तालय् न्ह्याइ । पुलुकिसि प्याखं बांलाइगु बांमलाइगु धयागु खँ जवगु ल्हातय् चिलाख ज्वनाः खवःगु ल्हातं किसियात ज्वनाः प्याखंपाः कायेकीम्हेसिया नं ल्हाः दइ । प्याखं पाः कायेकीम्हेस्यां बाजंया बोल सःम्ह सिउम्ह जुइमाः । अथे सःम्ह व सिउम्ह जुल कि पुलुकिसि प्याखंया रौनक हे बांलाइ ।

पुलुकिसिं येँयाःजःछि पुजा नं फयेगु याइ । उखें थुखें गनं सुना नं ब्वन धाःसा ब्वनायात लसकुस यासें वनेगु याइ । वनाथाय् न्ह्याइपुगु लकसय् मनोरञ्जन इनावइ । पुलुकिसि गन गन वनी, अन अनया लकस छगू कथंया सांस्कृतिक, गञ्जायमानं भय्बियाच्वनी । स्वकुमिपिं चुक चुकय् पिहां वयाः, झ्यालय् च्वनाः स्वयाच्वनी । छु मचा, छु ल्यासे, छु ल्याय्म्ह, छु बरा, छु बुरी सकलें सकलें स्वः वयाच्वनी । इच्छा दुपिनि मन स्वां ह्वःपिंसं पुजा व केपु (किभू) नं देछायेगु याइ । गुलिस्यां ध्यबा नं छाइ । थुकथं यँयाः ज्वःछि पुलुकिसि येँ देय्न्यंक हर्ष, उल्लासया वातावरणय् झःझः धायेक थःगु कौशलता ब्वब्वं वयाच्वनी । गुलिखे पर्यटकतय् नुगः सालाः मुग्ध नं यानाबी ।
पुलुकिसि पिहां वये न्ह्यः किसियात लनं छाय्पी, ख्वाःपाः तयेकी । किलाघः त्वाःया त्वाःपाःलाःपिंसं बांलाक पुजा बी । स्वां, समय् छाइ, इताः मत बियाः पुजा क्वचायेकी । अले पुलुकिसि प्याखं हुइके सःम्हेस्यां जवगु ल्हातय् च्याःगु चिलाख ज्वनाः खवगु ल्हातं किसियात ज्वनी । अले त्वाःया मू धिमय्, भुस्याः व कँय्पुलु तालय् लसय् हंक पुलुकिसि विस्तारं प्याखं हुइकी ।

पुलुकिसि प्याखंया विशेष विशेष महत्वपूर्णगु आकर्षण धयागु यंलाथ्व चतुर्दशी कुन्हु क्वःनेयाः, यंलाथ्व पुन्हि (समयबजि पुन्हि) कुन्हु थःने याः अले यंलागा चौथि कुन्हु नानीचा याःया झ्वलय् श्री गणेश, श्री भैरव, श्री कुमारी, पञ्चबुद्ध रुपिं गुरुजुपिं, आकाश भैरव (सवभक्कु), अले लाखे प्याखं (मजिपाःया शान्त भैरव) सहित द्वलंद्वः स्वकुमिपिं न्ह्यःन्ह्यः लिउलिउ तयाः येँ देय्या पुलांगु लागाय् चाःहिलीगु खः ।

कुमारी सालीगु न्हि पतिकं पुलुकिसि, गणेश, भैरव, कुमारी न्ह्यः न्ह्यः च्वनाः प्याखंपाः काकां हुलयात जवंखवं चिइकु चिइकुं द्यःपिनिगु रथ न्ह्याकेत अःपुकाबी । थ्व इलय् द्यः सालेत पुलुकिसि छम्ह स्वयंसवेकया रुपय् खनेदइ ।
यँयाःबलय् थीथी त्वालय् किलाघः त्वाःया देवी प्याखं नं न्ह्यब्वयाच्वंगु दइ । अले श्री गणेश, श्री भैरव, श्री कमाुरी माजुया रथयात दिकाः थुगु प्याखं क्यनेगु याइ । थुकथं पुलुकिसि, सवभक्कु, लाखे प्याख. सकल देव गणपिं छगू हे थासय् चुलाइगु धयागु मामुलिगु क्षण मखु । थ्व ई धयागु धाथें नं हर्ष, उल्लास, शान्तिया क्षणया लिसें सांस्कृतिक, सामाजिक, धार्मिक समन्वयया क्षण नं खः । थुकथं येँयाः जात्रा दछि तकया निंतिं अविस्मरणीय रुपं क्वचाइ ।
पुलुकिसि बारे अथे थथे धकाः धयाच्वने माःगु मदु । अय्सां नं पुलुकिसि जात्रा गुकथं सुरु जुल धयागु बारे छुं खँ सान्दर्भिक खनेदुगुलिं जिं न्यनातया कथं छुं च्वयेगु कुतः यानाच्वना । व थथे खः – छगू इलय् स्वर्गया जुजु देवराज इन्द्रया मांया तिलावज्रत (बसुन्धरा देवीया उपोषत् व्रत) दंगु वा च्वंगु जुल । अले व दिं धयागु यंलागाः तृतीया लानाच्वन ।

तिलाव्रत दनेत पालिजाः स्वां (पारिजात स्वां) नं माःगु जुयाच्वन । तर व स्वां स्वर्गया जुजु इन्द्रया अशोक क्यबय् नं मदुगु जुयाच्वन । आः छु यायेगु धकाः बिचाः विमर्श यानाः स्वःबलय् नेपाल मण्डया भौक्बय् व पालिजाः स्वां दु धयागु वाःचायेकाः थः काय् इन्द्रयात तुरुन्त कायेके छ्वल । इन्द्र तुरुन्त थःगु गसा ऐरावति किसि गयाः नेपाल मण्डलया किलाघलय् थःगु गसा किसियात चिनाः भौक्बय् वनाः सुं छम्हेसिके हे मन्यँसे पालिजाः स्वां थ्वया च्वन । थ्व हे इलय् क्यबथुवालं खंकाः स्वां खुँ धकाः ज्वनाः सार्वजनिक थासय् मरुइ सकस्यां खनेदयेक दबू थें तजाःगु थासय् ल्हाः चकंकाः चिनाबिल ।

थुखे इन्द्रया गसा ऐरावत तुयुम्ह किसि थः मालिक आःतकं मथ्यंनि, लिबाये धुंकल धयाभनं खिपः हे चफुनाः उखेथुखे तिंतिं न्हुन्हुं भःभः काकां इन्द्रयात माःमाः जुल । उखे हाकनं मांम्हेसिया इन्द्र स्वां काःवःम्ह आतले मथ्यंनि धकाः बिचाः यानाः स्वःबलय् कायया हालत उज्वःगु जुयाच्वंगु सिइकाः तुरुन्त नेपाल मण्डल कुहां वयाः खं दक्व थुइकाः नेपालम मण्डलवासीपिनिगु माग दक्वं पूवंकेगु बचं बियाः काययात छुटकारा यासें ऐरावत किसि सहित स्वर्गय् लिहां वन ।

अले व हे किसि गुम्ह कि जुजुइन्द्रं किलाघलय् चिना थकूम्ह खः व किसि खिपः चफुनाः तिंतिं न्हुयाः इन्द्रयात माःमाः जूगु गुगु दृश्य खः, उगु हे दृश्यया छुमाः कथं उगु इलंनिसें किलाघलय् पुलुकिसिया जात्रा यायेगु चलन जुयावःगु खः धकाः पुलां पुलांपिं हनेबहःपिं व्यक्तिपिंसं धायेगु याना वयाच्वंगु दु । यँयाः जात्रा दक्वं झःझः धायेक हनाः नेवाः चतुर्मासया निगूगु ला (महिना) नं थुकथं न्ह्यइपुसे च्वंक क्वचाइ ।

नेपालभाषा टाइम्स

च्वमिया मेमेगु

• नवरथ÷नवरात्री मेला
• खुसिबालय् मापदण्डया भ्रम
• नीलबाराही गुथिया एसइइ सम्मान
• उद्धारय् कमजोरी जुल– ओली, सिइक सिइकं तयारी मयाः– दाहाल
• वा व चलखय् लानाः सीपिं २१९ म्ह थ्यन