ने. सं. ११४४ ञलागा पारू -

नागत पातालय् बासं च्वंवनीगु न्हि – नागपञ्चमी

गुंलाथ्व पञ्चमीयात नागपञ्चमी धाइ । थुकुन्हु हिन्दूमार्गीतय्सं सुथन्हापां दनाः म्वःल्हुयाः नीसी यानाः थःगु छेँया लुखाफुसय् व क्वथाया लुखाफुसय सौ तिकाः भ्वँतय् च्वयातःम्ह नाग तिकाः द्यः पुज्याइ । भ्वँतय् नाग/नवनाग( अनन्त, बासुकी, शेष, पद्म, कर्कोटक, धृतराष्ट्र, शंखपाल, कालिय व तक्षक नाग), है, न्हय्वि, बिच्छि, नागकन्या, व ‘ओं कुकुलं हु फट स्वाहां’ मन्द आदि लिसें अगत्स्य मुनिया श्लोक नं च्वयातःगु दइ । थथे नागयात द्यः पुज्यायेबलय् सिन्हः तिकाः नीलः छानाः सादुरु, साघ्यः, ग्वःगु ग्वय् सितु आदि छानाः द्यः पुज्याइ । गुम्हगुम्हेसिया पुरोहित सःताः द्यः पुज्यायेगु चलन नं दु । थुकुन्हु थथे नाग तिकाः पुज्यात धायेवं छेँय् सर्पं दुःख बीमखु, मलः जुइमखु, अग्नि भय जुइमखु, जलनागं पुनीगु व ध्वंप्वाःया नागं पुनीगु फालावनी धाइ ।

नागपञ्चमी कुन्हु नाग पुज्यायेमाःगु थ्वया महत्वया खँय् गरुडतन्त्र विष्णुवचन, क्रियासमुच्चय ग्रन्थ, अग्निपुराण वचन, स्कन्दपुराणयष प्रभास खण्डय् १२ दँ तक व दँय्दसं नागपञ्चमी कुन्हु अपसं च्वनाः लुँ, वहः, सिं वा चाया न्यागः छ्यं दुम्ह नाग दयेकाः पुज्यानाः व्यास ऋषिया नामय् सा, वसः दयेकातःम्ह नागया प्रतिमा दान यात धायेवं तःधंगु पुण्य लाइ धयागु च्वयातःगु दु ।

थुकुन्हु सक्वचंगु चारुगिरी (चाँगुनारायण) क्वसं किलेश्वर कुण्ड, यलया धापाख्यलय् च्वंगु नागदह, येँय् तःदहः (तौदह) नँसाःया नागपोखरीइ तःधंगु मेला हनी । श्री स्वयम्भू महापुराण किलेश्वर वैतराग महात्म्यय् सत्य युगय् नेपाः देय् नागबास दह जुयाच्वंबलय् थुगु दहलय् असंख्य नागतय्सं बास यानाच्वन । विपश्वी तथागतं थुगु दहलय् पलेस्वांया सकी ह्वलेवं दहया दथुइ द्वलंद्वः हः दुगु पलेस्वां ह्वयाः स्वयम्भू ज्योति उत्पत्ति जुल । थ्व खँ सीवं महाचीनं मञ्जुश्री गुरु नेपाः बिज्यानाः चन्द्रहास खड्गं पर्बः पालाः लः सुकाः मञ्जुपत्तन शहर दयेकाः मञ्जुदेवयात जुजु दयेकल । मञ्जुश्रीं कर्कोटक नागयात तःदहलय् तःगु छुं दँ लिपा कुलिक नागराजां दक्व नागत मुंकाः न्हापा थें नागदह दयेकेत सकल नागतय्त न्हसिकाप प्वाः तिकाः तसकं वा वयेकाःथः चारुगिरी पर्वतय् च्वंवन । लखं नेपाः देय् त्वपुइ थें च्वंगुलिं सकल लोकपिं ग्यानाः त्रिरत्नया नां कयाः ज्योति रुप स्वयम्भूया शरणय् वंगु खँ सीवं करुणामयं सकल लोकपिंत उद्धार व नागतय्त शान्त यायेत समन्तभद्र वोधिसत्वयात नेपाल मण्डलय् छ्वयाहल ।

समन्त भद्र वोधिसत्वं चिन्तामणि ध्वजा ज्वनाः चारुगिरी च्वनाच्वंम्ह कुलिक नागया म्हय् ध्वजा स्वानाबीवं वया वल मदयावंगुलिं दक्व नागत ग्यानाः बिसिउँ वन, अले दहलया लः पिहां वनाः मनूत बचे जुल । कुलिक नाग शान्त जुयाः समन्तभद्र वोधिसत्वयात थीथी स्तोत्रं बन्दना यायेवं वोधिसत्वं केशावती व विमलावती ह्वनाच्वंगु खुसि चाँगुइ च्वँ हुँ धयागु आज्ञा बियाः दहया लिक्कच्वंगु ल्वहंतय् तेज पिकयाः थम्हं ज्वनावःगु ध्वाँय् स्वानाः अन्तध्र्यान जुयाबिज्यात । थुगु थाय् किलेश्वर वैतराग कथं नां जाल । थुगु तीर्थय् दँयद्सं नागपञ्चमी कुन्हु मेला हनीबलय् केतकी स्वां कयाः म्वःल्हुयाः ध्वजा दान यानाः च्वंसं च्वंगु पीठय् पुजा नं याइ ।

द्वादश तीर्थ महात्म्य कथं १२ गू तीर्थय् झिंनिम्ह नागराजं वास यानाच्वंगुलिं तीर्थसेवा यायेगु, तीर्थय् संल्हु, अष्टमी, पुन्हिया धलं दनेबलय्, मोहनीया नवरात्री मेला व स्वन्तिया पञ्चरात्री मेला हनेबलय् फियाम्ह नाग दयेकाः अर्घः यायेगु, अथेहे तःधंगु पुजाय् नाग साधना यानाः द्यः पुज्यायेगु याइ । लिसें घःसू, लत्या, दकिला, ज्याजंक्वय् नं नाग च्वयातःगु अंपचा स्वनाः स ादुरु लुनाः पुँइ तयाः हिति वा ध्वंप्वालय् पुँइ हायेगु चलन दु । बौद्धमार्गी नेवाःतय्सं नागपञ्चमी कुन्हु लुखा फुसय् ध्वँया नाग तिकाः द्यः पुज्यायेगु चलन मदु ।

नागपञ्चमी कुन्हु निसें नागत पातालय् बासं च्वनाः श्रीपञ्चमी कुन्हु पातालं थहां वइगु जूगुलिं स्वनिगलय् थुकुन्हुनिसें चिकुला शुरु जुइ धाइ । अथेहे लोखया रुपय् हि त्वनीम्ह पतिया छपातुति त्वधुइ धाइ । वैदिक सभ्यताकथं आर्यतय्सं प्रकृति व शक्तियात पुज्यायेगु झ्वलय् नाग, सा व द्वहंयात पुज्याःगु खनेदु । नाग थीथी द्यःया तिसा, देगः, झ्याः लुखाय्, निनानय् नं शुभ लक्षण प्रतीक कथं कियातःगु दु । झीगु धर्म संस्कृति कथं नाग साधना यात धायेवं वा वइ । अथेहे तुं हिति, बुंगाः, पुखू दयेकेबलय नाग साधना याइ । बुंगद्यः नेपाः हःगु बाखनय् कर्कोटक नागं ग्वाहालि याःगु, सुलिं मय्जुं नवनाग साधना यानातःगु खँ सीवं गोरखनाथ तंचायाः नवनाग ज्वनाः आसन दयेकेवं झिंनिदँ तक नेपाःगालय् वा मवयाः हाहाकार जूगु व बुंगद्यःया दकलय् लिपांगु जात्रा भोटोजात्राया किंवदन्ती नं न्यनाच्वनागु दु ।

झीसं छेँ दनेबलय् नागया जग्गाय् लाके मज्यूगु, नागया म्हय् थीथी ब्वय् लाकाः छेँ दनेमाः धाइ । अथेहे छेँखापतिं छम्ह छम्ह भुयाः (नाग) दइ धाइ । छुं ज ुयाः भुयाः सिनाच्वन धाःसा मभिं धकाः छेँय् शान्तिस्वस्ति यायेमाःगु चलन नं थौंतकं ल्यनाच्वंगु दनी । म्हय् सुख मदु थें जुइबलय्, कै वइबलय् नागं पुनाहल धकाः ध्वंप्वां, तुं, हिति व पुखुलिइ कपाय्या नीछप्वाः पुँइ हायेगु चलन दु । झीत बुँइ व छेँय् दुःख बीम्ह छुंयात सर्पं नसाया रुपय् नइम्ह, पर्यावरण सन्तुलनय् ग्वाहालि याइम्ह, सर्पया विष थीथी ल्वय्या मनूयात रक्षा याइम्ह सर्पयात दछिइ छकः नाग तिकाः पुज्यायेगु नेपाःमितय् छगू बिस्कंगु संस्कृति खः ।

ग्वाहालि ज्वलं

१) ….. २०१७÷२०७४ । बम्बइ ः खेमराज श्रीकृष्णदास प्रकाशन, पौ २५०–२५१
२) वज्राचार्य, बद्रीरत्न ः ११०३, ‘श्री स्वयम्भू महापुराण’ । येँ ः सानुमाया तुलाधर, पौ ७१–७६