येँयाः लाकि इन्द्रजात्रा ?

रमेशकाजी स्थापित

थ्व इलय् स्वनिगलय् येँयाःया रौनक दु, अले थ्व हे इलय् झी दथुइ सामाजिक सञ्जालय् बहस जुयाच्वंगु दु कि येँयाःयात येँयाः हे धायेमाः लाकि इन्द्रजात्रा धाःसां जिउ । गुलिसिनं येँयाःयात इन्द्रजात्रा धाये मजिउ धयाच्वंगु दुसा गुलिसिनं इन्द्रजात्रा धाःसां छुं मपाः धयाच्वंगु दु ।

थथे बहस जुयाच्वंगुया लिउने छुं छुं भ्रमं ज्या यानाच्वंगु खनेदु । येँय् च्वंपिं यमित अप्वःसिनं येँयाःयात येँ देशय् जुइगु जात्रा जुयाः थुकियात येँयाः धाःगु खः धकाः थुइका वयाच्वंगु दु । वय्कःपिंसं थुइकेमाःगु खँ छु धाःसा येँय् न्यायेकीगु जात्रा जुयाः येँयाः धाःगु खःसा थ्व जात्रा येँय् जक मखु, यल, ख्वप, काभे्र व द्वाल्खाय् छाय् न्यायेकाच्वन ?

थौंकन्हय् ला अझ नेपाः देशं पिहां वनाः भारतया सिक्किम राज्यय् अथे हे नेवाःतय्गु बसोबास दुगु अमेरिका, क्यानडा, बेलायत, अस्टे«लिया थेंज्याःगु थासय् नं येँयाः न्यायेकेगु चलन वयाच्वंगु दु । थ्व गथे जुयाः जुल ? थुकिया कारण थ्व हे खः कि येँयाः धयागु येँय् जुइगु जात्रा (काठमाडौं जात्रा) मखु, यमाःद्यःया जात्रा खः । यमाःद्यः धयाम्ह इन्द्र खः । ख्वपय् थःपिनिगु बोलीकथं यमःद्यः धाइ, गथे येँय् कपाः धाइगु खँग्वःयात ख्वपय् कपः धाइ । पुलांगु नेवाः भासं इन्द्रयात येँ धाइगु खःसा यमाःद्यःयात न्हापा येँमाःद्यः धाइगु व लिपा अप्रभंस जुयाः यमाःद्यः वा यमःद्यः जुयावंगु खः ।

थनथाय् लाक न्ह्यसः छगू थ्व वयेफु कि इन्द्रयात येँ धाइगु खःसा येँद्यः मधासे यमाःद्यः छाय् धाल ? थुकिया लिसः थ्व हे खः कि झी नेवाःतय् तःधंपिं द्यःपिं न्ह्याम्हेसित नं महाद्यः धायेगु चलन दु । थीथी धर्मग्रन्थया बाखं स्वयेगु खःसा देव (द्यः)पिंमध्ये तःधंम्ह द्यः जूगुलिं शिवयात महादेव धाःगु खः । महादेवयात झीगु भासं महाद्यः अले लिपा वनाः माःद्यः धायेगु यानायंकल । गथे पशुपति माःद्यः, लुकुमाःद्यः, सन्तानेश्वर माःद्यः आदि । तर न्हाचः हे धाये धुन नेवाःतय्सं शिवयात जक माःद्यः मधासे तःधंपिं न्ह्याम्ह द्यःयात नं माःद्यः धायेगु यानाच्वंगु दु ।

झीसं सिउगु हे खँ खः, जनबहालय् च्वंम्ह आर्यावलोकितेश्वरयात यक्वसिनं जनमाःद्यः धाइगु खः । किपुलिइ च्वंम्ह बाघभैरवयात किपूमितय्सं आजुद्यः धाइ । थःपिनि पुर्खा द्यःयात आजुद्यः धायेगु नं झीगु चलन खः । गथे येँयाःबलय् वंघलय् ब्वइम्ह आकाश भैरवयात अनयापिंसं आजुद्यः धाइ । अथे हे वँतुइ ब्वइम्ह भैरवयात बाकादे आजु धाइ । थन छिकपिंत कनेत्यनागु खँ छु धाःसा जिगु पुर्खाया छेँ दुगु मखं त्वालय् किपूयाम्ह बाघभैरव साला हयाः स्थापना यानातःगु दु । बाघभैरव जिमि पुर्खा मखु, दुगुद्यः खः । जिमिसं बाघभैरवयात धुँमाःद्यः धायेगु खः ।

अथे हे जिपिं स्थापित (कःमि)तय्सं हनावयाच्वंम्ह शिल्पया द्यः विश्वकर्मायात बिकमाःद्यः धायेगु याना वयाच्वंगु दु । इन्द्र धयाम्ह नं स्वर्गया जुजु धयातःम्ह द्यः खः, अले वा वयेकीम्ह द्यः धकाः नं विश्वास यानातःगु दु । उकिं उबलय् कृषिइ आधारित जीवन हना वयाच्वंपिं नेवाःतय्सं इन्द्रयात नं तःधंम्ह हे द्यः भाःपियाः येँमाःद्यः धाःगु जुइमाः । गुगु लिपा वनाः यमाःद्यः जूवन । अझ ला येँ धकाः इन्द्रयात धाःगु धकाः मथुया वंगु व मेमेगु भाषाया प्रभाव थःपिनिगु भाषाय् नं लानावंसेंलि येँयात इन्द्राजु अर्थात इन्द्र आजु धकाः नं धायेगु यानाहल ।

न्हापा जि मचाबलय् जिमि छेँजःपिंसं व मेमेपिं नं म्हसिउतासिउपिं सकसिनं येँयाःयात य¥याः धाइगु न्यना वयाच्वनागु खः । अबलय् जिं य¥याः छाय् धाःगु धयागु खँ मथू । आः वयाः जिगु अनुमान दु कि पृथ्वीनारायण शाहं क्वःनेयाःकुन्हु हमला यानाः नेपाःगाः त्याकूगुलिं छुं छुं मनूतय्सं ख्याः यानाः उकुन्हु येँदेय् द्याःगु अर्थय् कयाः येँयाःयात स्यंकाः येँद्याः धाःगु जुइमाः, गुगु लिपा अप्रभंस जुयाः य¥याः जूवन ।

थुलि खँ कनेधुंकाः थ्व खँ धायेत आः मेगु दसु बियाच्वने मालीमखु जुइ कि येँयाः धयागु इन्द्रजात्रा हे खः, अले इन्द्रजात्रा धयागु येँयाः हे खः । येँ धयागु इन्द्र खःसा याः धयागु यात्रा (जात्रा) खः ।

थुथाय् लाक ‘येँयाः’यात मौलिक नां ‘येँयाः’ हे मधासे खस नेपालीं भाय् हिलाः ‘इन्द्रजात्रा’ धाये दइ ला धयागु न्ह्यसः नं ब्वलनी, गुगु अस्वभाविक मखु । संसारय् यक्व अज्याःगु नखःचखः, पर्व व जात्रा दु, गुकियात न्ह्यागु देशया न्ह्यागु भाषा ल्हाइपिंसं नं उकिया मौलिक नांयात अनुवाद मयासे गथे खः, अथे हे धायेगु याइ । उकिं झीसं नं येँयाःयात येँयाः हे धायेके मानि । उकिया निंतिं मदिक्क कुतः यानां च्वने मानि । छाय्धाःसा थौं स्वनिगः नेवाःत जक च्वनीगु थाय् मखयेधुंकल । थन देय्या दक्वं जिल्लायापिं मनूत च्वं वयाच्वंगु दु । इमित थनया जात्रा पर्वया नां थःपिनि भासं तयेगु बानी जुइधुंकल । जनमाःद्यः सालीगुयात सेतो मछिन्द्रनाथ रथयात्रा, बुंगद्यः सालीगुयात रातो मछिन्द्रनाथ रथयात्रा धकाः धाइगु जुइधुंकल ।

थुकथं हे इमिसं सायाःयात गाइजात्रा व येँयाःयात इन्द्रजात्रा धायेगु यानाहःगु खः । उकिं इमित थनया जात्रा पर्व संस्कृतिया बारे यक्व हे थुइका बी माली तिनि । गबलय् तक इमिसं बांलाक थुइमखु, अबलय् तक झीगु ‘येँयाः’यात इमिसं ‘इन्द्रजात्रा’ धाल धकाः नुगलय् स्याकाच्वनां लाइमखु । बरु इन्द्रजात्रा धयागु येँयाःया थ्याक्क अनुवाद जक खः, उकी अपाय्सकं आपत्ती क्यनेमाःगु मदु । नेवाःतय्गु छगू महत्वपूर्ण नखः ‘गथांमुगः’यात अर्थ नं बर्थ जुइक ‘गठेमंगल’ धकाः धायेगु यानाच्वंगु दुसा ख्वपया तःजिगु ‘बिस्काः जात्रा’यात ‘बिस्केट’ धकाः नां स्यंका वयाच्वंगु दु । थज्याःगु ज्याखँयात कयाः धाःसा झीसं थुइकाबीगु जक मखु, विरोध हे यायेमाः ।

न्ह्यथनेबहगु खँ, थुगुसी येँयाःया लसताय् न्हूसतकं वसन्तपू वनेगु लँय् येँ महानगरपालिकां दयेकातःगु ध्वाखाय् ‘काठमाडौंको ऐतिहासिक येँयाः (इन्द्रजात्रा)मा पाल्नु हुने समस्त पाहुनाहरूलाई स्वागत’ च्वयातःगु दु । थ्व सकारात्मक खँ खः, छाय्कि आः थथेंयात येँयाः धयागु इन्द्रजात्रा खः धकाः थुकिं ध्वाथुइकेगु ज्या जूगु दु । छुं दँ थथे तये धुंकाः लिपा ‘येँयाः’या लिउने ‘इन्द्रजात्रा’ धकाः तयाच्वने म्वायेक हे मनूतय्सं थुइकी अले सकसिनं ‘येँयाः’ धाये सयेकी । थुलि विश्वास याये ।