
वइगु बैशाख ३० गते स्थानीय तहया चुनाव जूवनाच्वंगु दु । चुनावया निंतिं नेवाःत नं थःथःगु कथं सक्रिय जुइगु स्वाभाविक हे खः । राजनीतिक दलय् दुपिं नेवाःत दलीय रुपय् सक्रिय जुयाच्वंगु दु । गुलिं गुलिं थःथः हे स्वतन्त्र कथंया उम्मेदवारी बिइगु कथं तयारी यानाच्वंगु दु । चुनावया लकस ब्वलना वनाच्वंगु अवस्थाय् छेँय् छेँय् तकं चुनावया बारे नापं उम्मेदवारया बारे सहलह ब्याकेगु ज्या जुयाच्वंगु दु ।
वडावडापतिकं हे पार्टी–पार्टीपाखें न्याम्ह न्याम्ह मनूत ल्यइगु अवस्थाय् सुं नं सुं थःलाःम्ह मनू लाइगु, म्हस्यूम्ह मनू लाइगु अले पासाभाइपिं लाइगु स्वाभाविक हे खः । उकिं आः भोट हे कुर्के मखु, चुनाव मतलब मदु, न्ह्याम्ह त्याःसां छु मतलब धकाः धया जुइपिं नं कन्हय् वनाः भोट कुर्क वनेत बाध्य जुइ । उम्मेदवार जुइपिं मध्ये सुं नं सुंया कारणं भोट कुर्कः वनी । स्थानीय चुनावय् राजनीतिक दलया ल्याखं उम्मेदवार दनीगु गुलि तक पाय्छि धयागु छगू कथंया न्ह्यसः मदुगु नं मखु ।
स्थानीय चुनाव धयागु जनताया तप्यंक हे सेवा याइगु स्थानीय सरकार जूगुलिं अले जनताया तप्यंक हे स्वापू दइगु जुयाः दलीय कथंसिबें नं स्वतन्त्र कथं उम्मेदवार बिइगु जक व्यवस्था यात धाःसा अझ अप्वः स्थानीय सरकारं ज्या यायेफइ धकाः धाइपिं नं मदुगु धाःसा मखु ।
नेपाःया संविधान, निर्वाचन आयोगया नियमयात कयाः स्वल धाःसा आः थत्थें हे अथे दलया आधारय् चुनाव मदनेगु व्यवस्था यायेत उलि अःपुगु अवस्था धाःसा मखुनि । उकिं ता ई तक नं दलीय ल्याखं हे स्थानीय चुनाव नं जुइ । आः नं दलीय आधारय् चुनाव जुइगु अवस्था दु । अथे धकाः स्वतन्त्र कथं चुनावय् दनीपिं त्याइ हे मखु धायेत्यनागु धाःसा अवश्य नं मखु । दलीय कथं चुनाव ल्वाइगु अवस्थाय् स्वतन्त्र कथं चुनावय् दनीपिं त्याइगु तसकं म्हो जक जुइ ।
स्थानीय तकया चुनाव जूवनाच्वंगु अवस्थाय् आः स्वनिगःया आदिवासी नेवाःतय्सं मंकाः कथं भूमिका म्हिते फइगु धयागु स्थानीय सरकारय् वनाः नेवाःतय्गु निंतिं यायेमाःगु ज्याखँयात दुथ्याकाः दल, दलीय उम्मेदवार नापं मेमेपिं उम्मेदवारपिनिगु ध्यानाकर्षण यायेगु, कन्हय् वनाः स्थानीय सरकारय् वनाः नेवाःतय्गु थ्व थ्व मागयात पूवंकेमाः धयागु खँ तयेगु अले समग्र नेवाःतय्गु स्थानीय तहया सवालय् मुद्दा थ्व खः धकाः थुइकेगु, दबाब बिइगु अभियान तकं न्ह्याकेफइ । उकिं थ्व इलय् स्वनिगःया आदिवासी नेवाःतय्सं स्थानीय तहया चुनावया निंतिं थःपिनिगु मुद्दा तयाः नेवाःतय्गु अडान थ्व खः धकाः थुइकेगु ज्या यायेफइगु अवस्था दु ।
थुगु खँयात वाःचायेकाः नेवाःतय्गु मंकाःगु राष्ट्रिय संगठन नेवाः देय् दबू, हलिं नेवाः गुथि, नेवाः राजनीतिक अभियान, आदिवासी नेवाः अभियान, सेभ नेपाः भ्याली लगायतया संघसंस्था व खलः पुचःया दथुइ ब्यापक रुपं सहलह ब्याकेगु ज्या जुयाच्वंगु दु । लिपांगु इलय् वयाः नेवाः देय् दबू स्वनिगः विशेष प्रदेशपाखें थुकियात कयाः कानुनविद्, भाषाविद्, आदिवासी अधिकारकःमि, संस्कृतिविद्निसें थीथी सरोकारवाला व्यक्तित्व नापं खलः पुचःलिसे अले देय् दबूया हे थीथी तहलिसे मदिक्क सहलह ब्याकेगु याना वयाच्वंगु खः ।
उकिं नेवाः देय् दबूपाखें स्थानीय तहया चुनावया सवालय् आदिवासी नेवाःतय्गु मंकाः अडान पौयात कयाः छुं छुं गृहकार्य तकं यानाः न्ह्याःवंगु दु ।
प्रस्तावित नेवाः मंकाः अडान पौ
स्थानीय तह चुनावया निंतिं स्वनिगःया आदिवासी नेवाःतय्सं दयेकेगु मंकाः अडान पौ तयार यायेमाःगु कारण बारे नं बहस जूगु दु । नेपाःया संविधाननिसें अन्तर्राष्ट्रिय कानुन व स्थानीय सरकार संचालन ऐनयात आधार नालाः अडानपत्र दयेकेगु कथंया ज्या जुयाच्वंगु दु । नेवाःतय्गु दथुइ सहलहया निंतिं नेवाः देय् दबू स्वनिगः विशेष प्रदेशपाखें प्रस्ताव याःगु नेवाः मंकाः अडान पौ थुगु कथं दुः
२०७९ बैशाख ३० गते जूवनाच्वंगु स्थानीय तहया चुनावयात ध्यानय् तयाः स्वनिगःया आदिवासी नेवाः समुदायपाखें थःपिनिगु मंकाः अडान पौ तयार यायेमाःगु आवश्यकता तायेकाः, नेपाःया संविधानसभापाखें दयेकूगु संविधान, स्थानीय सरकार संचालन ऐन, आदिवासी जनजाति सम्वन्धी अन्तर्राष्ट्रिय श्रम संगठन महासन्धि नं. १६९ (आइएलओ १६९) आदिवासी जनजातिया अधिकार सम्वन्धि संयुक्त राष्ट्रसंघीय घोषणा पौ (युएनड्रिप) यात आधार कयाः, स्थानीय सरकारपाखें माःगु ऐन हयाः कानुन निर्माण यानाः ज्या यायेमाःगु जूगुलिं थुगु कथंया मुद्दा स्वनिगःया आदिवासी नेवाःतय्गु मंकाः मुद्दायात पूवंकेमाःगु दु । थ्व आदिवासी नेवाःतय्गु मंकाः अडान खः ।
थुगु अडानयात पालना याये धकाः राजनीतिक दलनिसें दलया उम्मेदवार व मेमेपिं उम्मेदवारपिंसं प्रतिवद्धता प्वंकेमाः धयागु नेवाःतय्गु मंकाः धापू खः । उकिं उम्मेदवारपिंत थुगु अडान पौयात कयाः लिखितनिसें मौखिक रुपं तकं प्रतिबद्धता प्वंकेत अले कन्हय् वनाः कार्यान्वयन यायेत व याकेत नेवाःतपाखें आदिवासी नेवाः मंकाः अडान पौ सार्वजनिक यानागु जुल ।
१) स्थानीय तहलय् स्थानीय मांभाय् नेपालभाषायात नं कामकाजी भाषाया रुपय् मान्यता बिइमाः । पालिका दुनेया संघीय, प्रदेश व स्थानीय सरकार अन्तर्गतया निकाय व ज्याकुथिइ तकं नेपालभाषां नं ज्याय् यायेगु निंतिं माःगु पलाः ल्ह्वनेमाः ।
२) स्थानीय पाठ्यक्रम स्थानीय मांभाय् नेपालभाषां हे छगू कक्षांनिसें च्यागू कक्षा तक आखः ब्वंकेगु व्यवस्था यायेमाः ।
३) पालिकाय् छुं नं कथं थप जनशक्ति मालीगु अवस्थाय् स्थानीय मांभाय् सःम्हेसित विशेष प्राथमिकता बिइमाः ।
४) नेवाःतय्गु पुलांगु वस्तीइ न्ह्यानाच्वंगु मूर्त÷अमूर्त संस्कृति सम्पदायात लिच्वः मलाकीगु कथं जक अनया छेँ, जग्गा मिइपिंत घरबाटोया सिफारिस व्यवस्था यायेमाः ।
५) स्वनिगःया यक्व हे थाय् बाय्या नापं लाक्व पाक्व तया वनाच्वंगुयात चीकाः इतिहास, भाषा, संस्कृति नापं सभ्यतालिसे स्वापू दुगु पुलांगु हे प्राचिन नां कायम यायेमाः ।
६) संविधानया धारा ३२ स दुगु संस्कृति÷सम्पदा सम्बन्धि मौलिक हकयात नालाकासें सडक विस्तार वा छुं नं त्वहः तयाः विकास निर्माणया नामय् संस्कृति सम्पदायात नष्ट याये दइमखु ।
७) संविधानया धारा २५ सं व्यवस्था यानातःगु निजी सम्पत्ति सम्वन्धि मौलिक हक, धारा ३७ स व्यवस्था यानातःगु आवास सम्बन्धि मौलिक हकयात पालना यानाः विकल्प दतले सडक विस्तार याये दइमखु ।
८) सर्वोच्च अदालतया आदेशयात पालना यानाः सडक सिमा व सडकया मापदण्ड सरोकारवाला पक्षलिसे सहमति यानाः जक कायम यायेमाः ।
९) विकास निर्माण लगायत छुं नं त्वहः तयाः जबरजस्ती विस्थापित याये दइमखु, नेवाः आदिवासीतय्गु सवालय् आइएलओ १६९ व युएनड्रिप कार्यान्वयन पूर्वसर्त खः, उकिं पूर्व सुसूचित यानाः मन्जुरी कयाः जक योजना तर्जुमा, कार्यान्वयन व संचालन यायेमाः । विस्थापित जूपिं दुसा इमित पुनस्र्थापित यायेमाः ।
१०) आदिवासी नेवाः समुदायया मंकाः भूमियात संरक्षण सम्वद्र्धन यायेगु नापं अतिक्रमण याके मबिइगु व्यवस्था यायेमाः ।
११) प्राचिन ऐतिहासिक नापं सांस्कृतिक नेवाः वस्तीया संस्कृतिक सम्पदा संरक्षणया नितिं सांस्कृतिक संरक्षित क्षेत्र घोषणा यानाः नेवाःतय्गु प्रथाजन्य संस्था गुथिया प्रतिनिधित्व याकाः स्वायत्त कथंया संरचना निर्माण यायेमाः ।
१२) आदिवासी नेवाःतय्गु प्रथाजन्य संस्था गुथियात कानुनी मान्यता बिइमाः ।
१३) पालिका दुनेया संस्कृति, सम्पदा संरक्षण यायेमाः, सम्पदा पुनः निर्माण यायेगु झ्वलय् पुरातात्वीक नापं नेवाः वास्तुकलाया आधारय् यायेमाः ।
१४) पुलांगु नेवाः वस्तीया मौलिकाता ल्यंका तयेगु निंतिं नेवाः पहः वयेक छेँ दनीपिंत विशेष ग्वाहालिया व्यवस्था यायेमाः ।
१५) पालिका दुने खलः, पुचः, संघ, संस्था, ज्यासः पसःनिसें सरकारया थीथी निकाय व पालिका नाप स्वापू दुगु ज्याकुथिइ तकं स्वनिगलय् हे विकसित जूगु प्रचलित नेपाल लिपि÷रञ्जना लिपि नं दुथ्याकेगु व्यवस्था यायेमाः । अथे प्रचलित÷रञ्जना लिपि नं दुथ्याकूपिंत माःगु कथंया ग्वाहालिया व्यवस्था यायेमाः ।
थुगु कथं स्वनिगःया फुक्क नगरपालिकाया निंतिं मंकाः अडान पौ खःसा स्थान विशेष कथं पालिकाया थःगु विशेष कथंया अवस्थायात ध्यानय् तयाः थप बुँदा नं तयाः पालिका नापं जिल्ला स्तरीय अडान पौ तयार यानाः सम्बन्धित पक्षयात बिइगु नापं त्वाः त्वालय् अभियान न्ह्याकेमाः ।
नेवाः मंकाः अडान पौ दलतय्त बिइगु, उम्मेदवारतय्त बिइगु धयागु उमिगु घोषणा पतिइ दुथ्याकेगु निंतिं खःसा समुदायय् वनाः नं थुगु कथंया मुद्दायात थुइकेगु ज्या नं यायेमाः । कन्हय् वनाः पालिकाय् नेवाः समुदाय वनाः कार्यान्वयनया निंतिं सः तयेगु निंतिं नं समुदाययात थुइकेगु अभियान आः लच्छि तक न्ह्याकेमाः ।
LEAVE YOUR COMMENTS