महाब्याधिया ई व धर्मया कर्तव्य

भिक्षु कोण्डन्य

कोभिड १९ विश्वव्यापि रुपय् न्यनावनाच्वंगु झ्वलय करोडौं मनूत कोरोना भाइरसं संक्रमित जुइधुंकल । २०७८ जेठ ९ गतेतक ३४ लाख ७८हजार २७६ मनूत सीधुंकल, नेपालय् जक संक्रमित ५ लाख १३ हजार २४१ थ्यनसा ६,३५४ मनूत सी धुंकल । अचिन्ति तं पि भवति चिन्तितं पि विनस्सति धयातःकथं सुनां बिचाः मयाःकथं मनू खनाः मनू हे ग्यायेमाःगु लु, सुनापं सतिके मज्यूगु मानौं मानवस्वयं विध्वंशक बम थें खतरनाक वस्तु कुतुंवःगु थें ‘लक डाउन’, ‘क्वारेन्टाइन’ र ‘आइसोलेसन’ भौतिक दूरी वा सामाजिक दुरीइ सीमित जुयाः जीवन यापन यायेमाःगु बाध्यताया कारण थौं सुनानं सहज महसूस यायेफुगु लकस मदु ।मनूयात हे संसारय् दकलय् विवेकशील अले विशिष्ट प्राणी भाःपीगु याः, तर कोरोना संक्रमणया समस्यालिसे ल्वायेमाःगु थ्व इलय् मनूतसें थुकिया उचित लिसः धर्म व विज्ञानलिसे मालाच्वंगु दु ।

यथार्थय् सोचे हे मयाःकथं भोगे यायेमालीगु, अले सोचे याना थें मजुइगु धयागु ला झीगु जीवनया वास्तविकता हे जुल । बुद्धया अनित्य, दुःख व अनात्मवादी शिक्षा अनुसार अस्थीर जीवनय् मृत्यु ला अवश्यम्भावी (धुवं मे मरण, अधुवं मे जीवितं) सुनिश्चित खः, थुकथं हे अष्टलोक धर्म थें जीवन व जगतय् गुबलें सुख–दुःख, रोगव्याधि, न्हिलेगु–ख्वयेगु, विकास–विनाश, जन्म–मरण घःचाः थें हे दिपाः मदयेक लःधाः थें निरन्तर न्ह्यानाच्वनीगु स्वाभाविक हे खः । थौं कोरोना संक्रमणं प्रभावित क्षेत्रय् लोककल्याणया निंतिं समाजयात अदृश्य विषाणुयागु दुष्चक्रपाखें पिहां वयेत उत्तरदायित्व बोध झी सकसिनं थःथःगु थासं पूवंकेमाःगु जुल ।

विश्व इतिहास साक्षी दु, मानव समाज महामारी–महाव्याधिया त्रासदी फफं थनतक थ्यन । महामारीयात ‘‘क्राउड डिजिज’’ अर्थात् भीडयात जुइगु ल्वय् धाल । बिफर, क्षयरोग, औलो, प्लेग, दादुरा, हैजा, फ्लु, एचआईभी एड्स थेंज्याःगु सरुवा रोग जनावरपाखें मनूतय्त सरे जूगु धाइ । थौंया कोरोना भाइरस नं चिकंलापापाखें मनूतय्त ल्वय् पुंगु धाइ, तर थ्व पूर्णतः पुष्ट मजूनिगु जुल । विश्वय् महामारी व महाव्याधिया रुपय् कोरोना भाइरस अर्थात् कोभिड–१९ थौं न्यूज च्यानल व समाजिक संजालय् बय्बय् जुयावंच्वन ।

२१ औं शताब्दीइ मेडिकल साइन्स एड्भान्स ला जुल, अथेसां थौंया महामारीयात पूर्णतः पनेत असमर्थ हे तिनि । न्हापा नं सन् ५४१ या द प्लेग अफ जस्टिनियन, सन् १३४७ या द ब्लाय्क डेथ, सन् १६२९ या द इटालियन् प्लेग, सन् १६६५ या द ग्रेट प्लेग अफ लण्डन, सन् १७२० या द ग्रेट प्लेग अफ मार्सिले, सन् १८५५ या द थर्ड प्लेग प्यान्डामिक, सन् १९१८ या स्पेनिस फ्लू वःबले आाधुनिक विश्व जगतय् २१ औं शताब्दीइ थें आधुनिक वासः विधि वा मेडिकल साइन्स एड्भान्स हे मजूनि । लुइस पास्टरया माइक्रोबायोलोजी सिद्धान्तं थीथी ल्वय्या खोप निर्माणलिसें माइक्रोबियल फर्मेंटेशन व पास्चराइजेशनं छगू न छगू सफलता प्राप्त जइगु थें कोरोना महाव्याधिया निवारण अले मनूमात्रया ज्यान बचे यायेगु सूत्र धकाः थीथी भ्याक्सिन नं आविष्कार जुइधुंकल ।

कोरोना भ्याक्सीनया आविष्कारलिसें कोविड १९ पाखें सुरक्षित जुइफइगु जुल धकाः विश्वय् हे आशाया जः खःगु खः । विकसित मुलुकय् भ्याक्सिन उत्पादन यायेगुलि हे प्रतिस्पर्धा जुयाच्वंबलय् हे गनं सेकेण्ड वेभ, गनं थर्ड वेभया कारणं हाकनं कोरोना महामारी महाव्याधिया भुमरीं ग्रसित मानव जगत तत्काल मुक्त जुइफइ मखुनि धयागु थौंया परिस्थितिं स्पष्ट जू ।

वास्तवय् सजीव प्राणी दथुइ छुं गुगुं रोगव्याधि स्वाभाविक प्रकृया हे खः । शारीरिक (कायिक) तथा मनोरोग (मानसिक) यानाः ९६ ताजि रोगव्याधिसम्बन्धी पालि साहित्यय् न्ह्यथनातःगु दु । महावग्गपालिया भेसज्जक्खन्धकय् चक्षु, श्रोत, घ्राण, जिह्वा, कायलगायत ३२ ताजि शारीरिक रोग न्ह्यथनातःगु दुसा सल्लेखसुत्त, मज्झिमनिकायस ४४ ताजि चित्तलिसे सम्बन्धित रोगअन्तर्गत मेपिंत दुःखकष्ट बीम्ह हिंस्रक (परेविहिंसक), हत्यारा (पाणातिपाता), खुं (अनिन्नादायी), ….. सन्दिट्ठिपरामासी आधानग्गाही असन्दिट्ठिपरामासी अर्थात् थःगु दृष्टि जक सत्य खः धकाः गलत एवं विपरीतढंगं परामर्श याइम्ह (सांदृष्टिपरामर्षी), चांन्हिं व्यर्थय् लेसो थें प्यपुनेगु बानी (आधानग्राही), त्याग याये मफुगु हठी वा दुराग्रही (दुष्प्रतिनिस्सर्गी) बारे न्ह्यब्वयातःगु यथार्थपरक चिन्तनीय विषय खः ।

दीघरत्तमिदं चित्तं संकिलिट्ठं रागेन दोसेन मोहेनाति चित्तसंकिलेसा, भिक्खवे, सत्ता संकिलिस्सन्ति अर्थात् झी दुने अकुशल मनोवृत्ति हलाहल विष थें कोचे यायां जायेक भय्बीगु झ्वलय् लोभ, दोष व मोहं सत्तारुपि हा काकां वनीबलय् मानसिक रोगं झीत दुःख बीगु बारे संयुत्तनिकायया खन्धसंयुत्तं स्पष्ट याः ।

कायसुचरित्र तथा वचीसुचरित्रयात बढावा बीगु अले त्यागमय तथा पुण्यमय क्रियावस्तुसहित १ निसें १० ताजि विविध पुण्यकार्ययात सकसिनं हःपाः बीगु सामूहिक प्रथायात न्ह्याका वनेफुसा नैतिक आधारभूमि दयेकेगु ज्यां सामाजिक स्वस्थ संरचनाय् महत्वपूर्ण ग्वाहालि जुइगु संगीतिसुत्त, दीघनिकायस न्ह्यब्वयातःगु दु । थुकथं सालेय्यकसुत्त, मज्झिमनिकायस कायिक ३ गू (प्राणीहिंसा, अदिन्नादायी, मिथ्याचारी), वाचसिक ४गू (मुसावादी, पिसुणावाचा, फरुषवाचा, सम्प्रलापी) तथा मानसिक ३गू (अभिध्यालु ः लोभचित्त, व्यापन्न ः द्वेष, मिथ्यादृष्टिक) याना १० गू दुष्कर्म ः अधर्मचर्या—विषमचर्या (दसअकुसलकम्म) पाखें अलग्ग जुया धर्मचर्या—समचर्यास (दसकुसलकम्म) प्रतिष्ठित जुयेफुसा आध्यात्मिक सुखशान्ति सुनिश्चित जुइ ।

अथे हे सद्धर्मय् जुयाः सतत् भावितामयी अभ्यासय् पोख्त जुजुं कुशलचेतनासहित धर्मवृद्धि वा आध्यात्मिक सुख संचेतनायात आत्मसात याये फइगु धयागु हे धर्मोषध त्वनेगु खः, निरोगी चित्त अर्थात् उच्च मनोबल निर्माण यायेगु खः धकाः धम्मोसधसमं नत्थि एतं पिबथ, भिक्खवोति (मिलिन्दटिका, भिआरआई) कनातःगु बुद्धवचन मर्मस्पर्शी जू । शीलसम्पन्न, इन्द्रियसंयमी, नसात्वंसाय् मात्रज्ञ, सतत् जाग्रत, सप्तसद्धर्मसम्पन्न अवस्थां थुगु हे वर्तमान जीवनय् इच्छानुसार (दृष्टिधर्म सुखविहार) सामाजिक सुव्यवस्था एवं सुखशान्तियात स्थापित यायेफइगु सेखसुत्त, मज्झिमनिकायस प्रष्ट यानातःगु दु ।

ताःईतकया महाव्याधिया हुनिं परिवार, समाज अले देशविदेशया फुक्कं नियमित कामकारवाही हे सुस्त जुजुं वनी, आकुल व्याकुलता न्यनाववं मनोरोगया लक्षण, पारिवारिक एवं सामाजिक संरचनाय् नकारात्मक लिच्वः लाकी । थुबलय् उचित रुपं बुद्धिमत्तापूर्वक सावधानीपूर्वक उपाय अवलम्बन यायेफुसा निराशा (Depression) मखु आशावादीसहित (Optimistic) च्वन्ह्याये फइगु जुयाच्वन । महाव्याधिया इलय् जीवनयात सन्तुलित व व्यवस्थित यायेया लागी मेत्तसुत्तय् न्ह्यथनातःगु सन्तोषी (सन्तुस्सक), अल्पकृत्य (अप्पकिच्च), सरल व्यवहारवृत्ति (सल्लहुक), विनम्रता वा जंगली असभ्य स्वभाव मजूगु (अप्पगब्भ) थेंजाःगु गुणयात आत्मसात यायेगु तसकं लाभदायी जुइ ।

बुद्धं सुंसुमारगिरीया नकुलपिता गृहपतियात— विभिन्न अंगप्रत्यंग अवयवसहितगु शरीर प्राप्त जीवन दुःखपूर्ण, रोगग्रस्त एवं बेचैनीकथं न्ह्यानाच्वनी । झीगु शरीर धयागु खेंचा थें तज्याइगु (Fragile) सालुसेच्वंगु ख्वलां भुनातःगु रोगव्याधियुक्त खः, आतुर काय (रोगग्रस्त शरीर) जुयाच्वनीगु खःसा चित्तयात अनातुर (निरोगी) यानातयेमाः धका स्पष्टरुपं देशना यानातःगु लुमंकेबहः जू (नकुलपितु सुत्त, संयुत्तनिकाय) । रोगी शरीर जुया नं निरोगी चित्तसहित जुयाः जीवन हनेगु कला धयागु रुप, वेदना, संज्ञा, संस्कार अले विज्ञान (चित्त) यात जक जि जिगु धयागु नित्यभावयात परित्याग यासें अनित्य, दुःख व अनात्मभाव प्रस्फुटन यानावनेगु मानसिक अभ्यासयात क्वातुका वनेफुसा न्ह्याथेंज्याःगु वज्रपात जूसांतबि नं थःत थःम्हं भाःपी फइगु जुयाच्वन । छेँ, समाज वा न्ह्याःगु ख्यलय् नं च्वनेबलय् चतुब्रह्मविहारिक भावनायात कःघानाः अभ्यास याये सयेकेमाः ।

मैत्रीभावनां चित्तया अवगुण व्यापाद (द्वेषभाव) चिलावनी, करुणाभावनां चित्तया विहिंसा चिलावनी, मुदिताभावनां मानसिक नैराश्यता तनावनी, उपेक्षाभावनां चित्तया संघर्ष चिलावनीगु (आकुल–व्याकुलता) खःसा अशुभभावनां रागचित्त मदायावनी अले अनित्यसंज्ञाभावनां जि जिगु धैगु अभिमान तनावनी धकाः महाराहुलोवादसुत्त, म.नि.या देशनायात आत्मसात यानावनेफुसा स्वच्छ सुखी समाजया परिकल्पना यायेत सहज जुइ । अहिराजकुलानि मेत्तेन चित्तेन फरि धयागु प्राणीप्रतिया मैत्रीभावयात पूर्णता बीगु वाक्यांश अति प्रचलित गाथा खः । (अहिराजकुलसुत्त, अंगुत्तरनिकाय) मनू, किसि, सल, खिचा, सर्प, सिंह, धुँ, चितुवा, भालु, तरच्छलगायत १० ताजि मंस सेवन यायेमज्यूगु नियम थन लुमंकेबहः जू । (भेसज्जक्खन्धक, महावग्गपालि) शरीर ला खः, अनेक दोषयुक्त दुःख जुयावंच्वनी, थीथी रोगव्याधि ब्वलनीगु झ्वलय् स्वयं बुद्धयात नं ल्वचं मत्वःतू । महापरिनिर्वाणया घडीइ आउँ जूगु महापरिनिर्वाण सूत्र, दीघनिकाय ग्रन्थं पुष्टि याः । भगवान् बुद्धयात नं रोगव्याधिं आक्रमण याः धयागु गुलिसियां लागिं ला आश्चर्यया विषय नं जू । तर अलौकिक, पौराणिक, अलंकारिक भगवान्, ईश्वर, परमात्मा धाःपिं तथाकथित द्यःतय्त अजर अमरतत्व प्राप्त ज्वी धयागु अफाव आश्यर्यचकितया विषय खः । प्राकृतिक रोग–भय–व्याधिं प्राकृतिक प्राणीजगतयात प्रभावित हे यानाच्वनी ।

संयुत्तनिकायया देवहित सुत्तअनुसार बुद्धयात वायुल्वचं कःबलय् आयुष्मान् उपवानं यानाबिउगु क्वाःलः व साखः व्यवस्थां वसपोलया ल्वय् शान्त जूगु, महावग्गपालिस बुद्धया शिष्यपिंत थीथी रोगव्याधि जुइबलय् घ्यः, नौनी घ्यः, चिकं, कस्ति व साखः सेवनया अनुमति बियातःगु (सप्पि, नवनीतं, तेलं, मधु, फणितं) दु सा चिल्लो दाःया वासः मालीबलय् भालु, न्या, सुुसुक जन्तु, बंंगुर, गधाया दाःया चिकं उपभोग यायेत अनुमति बियातःगु न्ह्यथनेबहःजू । उबलय् रोगव्याधि शान्त यायेत वा निर्मूल यायेत हलू (हलिद्दिं), पालु (सिंङ्गिवेरं), खाइसेच्वंगु चिराइतो (कटुकरोहिणि), सिमाहः, निमया हः, टर्राे, ब्याःहः, कपाय्माया हः, अम्बः, मले, हिं, झौ, सामुन्द्रिकचि, बेची, सिंची, मल, मूत्र, खरानी, चा, गोबर, थीथी अजः, गेरुलगायत आयुष्मान् पिलिन्दवत्सयात दायेकातःगु चिकनय् अय्लाःया प्रयोग (रंग, गन्ध तथा सवाः मवइगुकथं) यायेगु अनुमति प्रदान यानातःगु नं न्ह्यथनेबहःजू ।

बुद्धया इलय् अहिवातक ल्वय्, पाण्डुरोग, मधुमेह, चित्तय् जुइगु ल्वय् (चित्तसमुट्ठाना आबाधा), ऋतु परिवर्तनलिसें ब्वलनीगु ल्वय् (उतुपरिणामजा), मेपिनिगु चिजवस्तु छ्यलाबुलां वा सरुवा रोग (ओपक्कमिका), कर्मविपाकं जुइगु रोगलगायत थीथी रोगव्याधि सम्बन्धी न्ह्यब्वयातःगु खःसां महावग्गपालि पञ्चाबाधवत्थुअनुरुप कुष्ट रोग, फोंगाइगु कइया ल्वय्, अस्वाभाविक दागया ल्वय्, आपाः मुसु वइगुलिं हि ल्ह्वइगु, म्हगना वनीगु ल्वय्, तिले वइगु ल्वय् (कुट्ठं, गण्डो, सोसो, किलासो, अपमारो) जनमानसय् फैले जूबलय् ५ ताजि रोगव्याधि वा महारोग पैmले जूगु न्ह्यथनातःगु दु । राजगृह एवं वैशाली दुर्भिक्षभय, मनुष्यभय तथा रोगभय शान्त जूगु प्रसङ्गय् रत्नसूत्र पाठ लुमंकेबहःजू ।

स्वयं तथागत बुद्ध अले वसपोलया कर्मठ शिष्य भिक्षुपिं महाकाश्यप, महामौदगल्यायन म्हमफुबलय् संयुत्तनिकायस न्ह्यथनातःगु प्रथम, द्वितीय एवं तृतीय गिलानसुत्त पाठ जूगु प्रसङ्ग, गुकी न्हय्गू बोधिअङ्गत (सप्तबोज्झङ्गसुत्त) ः स्मृतिबोध्यङ्ग, धर्मविचयबोध्यङ्ग, वीर्यबोध्यङ्ग, प्रीतिबोध्यङ्ग, प्रशब्धिबोध्यङ्ग, समाधिबोध्यङ्ग तथा उपेक्षाबोध्यङ्ग भावितामयी अभ्यासया प्रसङ्ग थन लुमंकेबहःजू । आयुष्मान् भिक्षु अनिरुद्ध थेर (बाल्हगिल्हानसुत्त, सं.नि.), गृहपति श्रीवद्र्धन (सिखिवड्ढसुत्त, सं.नि.), मानदिन्न गृहपति (मानदिन्नसुत्त, सं.नि.) विरामी जूबलय् प्यंगू स्मृतिप्रस्थान भावनाअन्तर्गत कायय् कायानुपश्यी, वेदनाय् वेदनानुपश्यी, चित्तय् चित्तानुपश्यी, धर्मय् धर्मानुपश्यी जुयाः ध्यानभावना, विपश्यना भावना अभ्यासं नं ल्वय् शान्त जूगु वा ल्वय् लंगु प्रसङ्ग नं न्ह्यथनेबहःजू ।

धम्मपदया सुखवग्गय् आरोग्यपरमा लाभा, सन्तुट्ठी परमं धनं अर्थात् निरोगी वा सुस्वास्थ्य लाभ जुइगु, सन्तुष्ट जुइगु परमधन लाभसमान जुइगु धयागु बुद्धवचन तसकं लुमंकेबहःगु उपदेश खः । यद्यपि थौंकन्हय् मनूतय् न्हिथंया जीवनयापन तथा विधिव्यवहारय् दिनानुदिन कोरोनाया सन्त्रास यत्रतत्र सर्वत्र न्यनावनाच्वंगु जुल । धार्मिक, राजनीतिक, सामाजिक, व्यावसायिक, स्वास्थ्य, खेलकूद, शिक्षालयनिसें फुक्कं ख्यलय् कोरोनाया कहर व्याप्त जुयाच्वंगु दु । रोग संक्रमणयात हाकुतिना छ्वयेगु तातुनाः लक्षसहित उचित रोकथामया उपायस्वरुप ‘लक डाउन’, ‘क्वारेन्टाइन’, ‘आइसोलेसन’, ‘भौतिक दूरी’ वा ‘सामाजिक दुरी’ लगायतया ज्या भरमग्दूर प्रयास नं न्ह्याना हे च्वंगु दु । कोरोनाया इलय् हे गुलिं वृद्धवृद्धापिसं थःपिनिगु जीवनसिबें युवापिनि जीवन महत्वपूर्ण जू धकाः भेन्टिलेटरया अधिक प्रयोग युवापिंत या धकाः धायेफुगु, चिकित्सक डाक्टर व नर्सत कोरोना उपचारय् संलग्न जुजुं संक्रमित जक मखु मृत्युवरण तकं यायेमाःगु, संक्रमणया ग्याःचिकु दुसां सुरक्षाकर्मी बर्दी त्वःता बिसिउँ मवंगु बरु असुरक्षित अवस्थाय् हे थःगु कर्तव्यपालन यानाच्वंगु, अझ झीथाय् ला स्वास्थ्यकर्मीत आवश्यक सुरक्षा उपकरणबिना हे नं उपचारय् न्ह्यच्यूगु दृश्यं सुखी समाज परिकल्पनाया क्वातुगु दम अझं ल्यंदनि धयागु अनुभूति जू ।

अन्तय्
थौंकन्हय् धर्मयात पहिचानलिसे स्वाकाः थःगु जीवनया आधारभूत राजनीतिक तथा अस्तित्वया न्ह्यसःया समाधान मालेगु ज्या याइपिनि निंतिं धर्म समाजयात जीवन्त यानातइगु छगू कडी हे खः । धर्मं राज्यपाखें कानुनीरुपय् जक थःगु संरक्षणया लागिं अपेक्षा याइ तर थःम्हं समाजयात योगदान बीमालीबले चुके जुइमज्यू । गुगुं इलय् धार्मिक क्षेत्र वा संस्थात सामाजिक रुपान्तरणया ज्याभः भाःपिनातःगु खः । राज्यं थःम्हं थेगे याये मफुगु अवस्था वइबलय् धार्मिक क्षेत्रसम्बद्ध गुथि–कोषत राज्यया व्यय–भारया लागी सक्षम व तयार जुइगु खः । निश्चित स्वरुप व आकारया सामाजिक परिवर्तनय् धर्मया भूमिका महत्वपूर्ण हे जूगु खः । न्हापा न्हापा समाज संचालन तथा दिशाबोधया लागी समेत केन्द्रीय मियोया रुपय् ज्या याइगु धर्मं थःगु कर्तव्य ल्वःमंके मज्यू ।

थौं महाव्याधिया थुगु इलय् धार्मिक व्यक्तित्व, धार्मिक केन्द्र व धार्मिक संघसंस्थां समाजप्रति निर्वाह यायेमाःगु थःगु भूमिकायात निरन्तरता बीमाः । समाजप्रति धर्मया चांन्हिं उपासना याइपिं प्रत्येक धर्मया न्ह्यःने मोर्चाय् दुपिनिपाखें अपेक्षाकृत भूमिका निर्वाह जुइमफुगुयात सकारात्मक रुपं सामाजिक दायित्वप्रति पुनर्विचार यायेमाःगु खनेदु । समाज विकासया झ्वलय् सहज व असहज निगुलिं प्रकारया लँपु दयाच्वनी । मानवीय समाज संरक्षणया नामय् थःगु थीथी ज्याझ्वःयात फलिभूत दयेकेगु, कर्तव्य–निष्ठापूर्वक समाज जागणरणया ज्याय् लगे जूपिं धार्मिक वा सामाजिक न्ह्यागु हे थजुइब्यु, वर्तमान कोरोनाया कहरपाखें गुज्रय् जुयाच्वंगु समाजया दुःख मोचनया लागि ग्वहालिया ल्हाः च्वन्ह्याकेगु रचनात्मक एवं सकारात्मक पलाः खः । कोरोना कहरया थौंया अति विसम परिस्थितिइ आपसी करुणायुक्त विधिव्यवहार यायेत उत्पे्ररित यायेमाःगु झी सकसिगुं महत्वपूर्ण जिम्मेवारीयात सुनां नं ल्वःमंके मज्यू ।

थुगु इलय् ध्यानसाधना, रोगप्रतिरोधात्मक क्षमता बढे यायेगु, सात्विक भोजन, आवश्यक क्षेत्रय् राहतचर्यालगायत चतुब्रह्मविहारिक गुणलगायत दया, माया, सद्भाव, ग्वाहालिया अनेक पक्षलिसें सम्बद्ध विहार, गुम्बा, बहाःबहीलगायत धार्मिक संघसंस्थाया सामञ्जस्यता यानावने फुसा अझ मनूत विवेकी व संवेदनासहितया जीवनयापन याकेगुपाखे न्ह्यचिले फइ । धर्मया माध्यमं मनूतय्त सामाजिकीकरणय् सकारात्मक प्रभाव लाकेफुसा महाव्याधिया इलय् निर्भयी याये फइ, गुबले मनूत भयग्रस्त जुइ अले सारा मानवीयता, धर्म, परोपकार, स्वयंसेवा, पेशागत मर्यादा व नैतिक जिम्मेवारीपाखें तकं बिस्युंवनेयः धयागु यथेष्ट उदाहरणया कारणं समाजप्रति मानवीय दायित्व निर्वाहया खँय् न्ह्यसःचिं दनेफु ।

कोरोनाया कारणं सीपिनि सीम्हया मृत्युक्रियाया हविगत स्थिति, सम्बद्ध परिवारपिनि निरीहता र अपमानबोधया शिकार जुयाः थःपिं म्वाम्वाकं सिइमाःपिं थें जुइका च्वनेमाःगु परिस्थिति, अक्सिजन व भेन्टिलेटरया चरम अभाव, बेसाःभाः व अस्पतालं उपचार याये माने मजुयाः उखेथुखे यायां मनू सीगु स्थितियात सामाजिक सद्भाव, मैत्रीसहगत भावनां आपालं मलमपट्टी तयाबी फइगु जुयाच्वन ।

महाव्याधि संक्रमण व मृत्युया भय सर्वत्र व्याप्त जुयाच्वंगु इलय् झी थेंज्याःपिं विकासशील दे जक मखु, विकसित देसय् तकं शासन याइपिनिगु मति भ्रष्ट जुइमज्यूगु खःसा सुशासन अभावया कारणं उपचारया प्रबन्ध याये मफयाः, मसयाः वा प्रणालीगत संकटया कारणं थःगु हे नीतिया शिकार जुयाः आधारभूत जिम्मेवारी पूरा याये मफयाच्वंगु लकस ज्युंकात्युं हे तिनि । तर, हलिमय् मनूत आवश्यक सतर्कतासहित मानव कल्याणया ज्याय् समर्पित जुयाच्वंगु समाचारं झीत आशावादी दयेकाबी, भयत्रासया हे कारणं झीसं थःगु धार्मिक, मानवीय एवं सामाजिक जिम्मेवारीपाखें बिस्युंवनेगु मखु सकारात्मक रुपान्तरणया लागी सावधानी नालाः ग्वाहालिया ल्हाः न्ह्यचिकेमाःगु थौंया आवश्यकता खः ।