ने. सं. ११४३ चौलाथ्व पारू -

शुक्रराजया सीम्ह फसं सनाच्वन

जिमि मांया नां कृष्णमाया मानन्धर, बाःया नां चक्रनारायण मानन्धर खः । जिगु जन्म वि.सं. १९९२ सालय् बसन्तपूस्थित पुण्यबहालय् जूगु खः । जि न्यादँ दुबलय् श्रीपंचमिकुन्हु जिमि बाःनं जितः ल्हाः ज्वनाः स्वयम्भू लिउने ससुद्यःयाथाय् ब्वनायंकल । ससुद्यः भागि याकाः अंगलय् नमोबागिश्वरायः च्वयेगु स्यनाबिल । सलामं च्वयागु। छेँय् वयाः ग्वरलय् च्वकल । सियुचां इलातःगु सिँ पाताय् (ग्वरलय्) सलामं आखः च्वयेगु, भ्वाथलं हुइगु । बुलुहुं माइलाम्ह दाजु कालीप्रसादं ठूलो वर्णमाला व अंग्रेजी फस्ट बुक ब्वनेगु स्यनाबिल ।

जिमिगु त्वालं मरु गणेद्यः सती । गणेद्यःया न्ह्यःने च्वंगु मरुसतलय् न्हापा झ्वःझ्वः मसला पसः दु। जिं धिब्छगः ध्यबा ज्वनाः जी मलय् न्याः वनेगु । धिब्छगःया जी मलय् छेँय् स्वक्वःतक तरकारि दयेकेत गाः । जी मलय् न्यायेधुंकाः नैंक्याः छकूसां, प्वस्तिगं छगःसां फ्वसा कायेगु । जिमि छेँय् कापः थायेगु तान दु । तानय् थःगु कापःया कमिज, सुरुवाः सुयाः पुनेगु । छ्यलिइ कुति नं दु । मां व तताजुपिंसं कुति वाइबलय् जिं ग्वाहालि याना ।

वि.सं. १९९७ साल माघ महिनाया खँ कने । अबलय् देशय् जुद्धशम्शेर राणा प्रधानमन्त्री जुयाच्वंगु । जनतातय्सं छुं बांलाःगु ज्या याये मजिउ । छुं नं खँय् विरोध नं याये मजिउ । वंघलय् नेवाः जुयाः गीता पाठ यात, उजं मकासे प्रवचन बिल धकाः दकलय् न्हापां शुक्रराज शास्त्री जोशीयात ज्वनायंकल । माफी मफ्वं धकाः टेकु दुवातय् च्वंगु सिमा (खरिको बोट) य् यखाना स्यात । अन तःधिकःम्ह दाजुं ब्वना यंकूगु । फसं यानाः सीम्ह फान्तां फान्तां सनाच्वन । स्वः वःपिं यक्वं दु। शुक्रराजयात वंगु चान्हय् १२ बजे ति हे मोटरय् तया हयाः सिमाय् यखाःगु हँ ! खंपिंसं धाःगु न्यना । ‘देशद्रोह गर्नेलाई यस्तै सजाय हुन्छ’ धकाः च्वयातःगु भ्वं छपाः नं शास्त्रीया छातिइ तिकातःगु खना ।

वयां निन्हु लिपा सिफलय् बकैनाया सिमाय् राणातय् विरोधी धर्मभक्त माथेमायात नं शुक्रराजयात थें हे यखाना स्यात धाःगु न्यना, स्वः धाःसा मवना । वयां स्वन्हु लिपा हाकनं मेपिं निम्ह राणा विरोधीत गंगालाल श्रेष्ठ व दशरथ चन्दयात शोभाभगवतीइ स्यायेत्यन धाःगु न्यना । तःधिकःम्ह दाजुनाप स्वः वना । देगः न्ह्यःने भचाखुसिइ इपिं निम्हेसितं तुति लखय् थुंकाः ल्हाः निपां लिउने यंकाः चिनातल । छम्ह पोडेयात बन्दुक बिल, तर व पोडेया ल्हाः थरथर खात । छम्ह मनुखं व बन्दुक कयाः गंगालाल व दशरथया छातिइ गोलीं कयेकल । बन्दुक चले याःम्ह मनूया नां नरशम्शेर राणा खनी । अबलय् मेपिं स्वीम्हति मनूयात नं कुनातल धाःगु न्यना । गुम्हेसितं सर्वस्वहरण यानाः जन्मकाःछिं जेलय् कुनीग धाल । नां न्यना, टंकप्रसाद आचार्य, रामहरि शर्मा, गणेशमान सिंह । गुम्हेसितं देशं पितिनाछ्वल । अबलय् ग्वःन्हुतक पिने पिहां जुइत तकं ग्यानापुल । पिने स्वम्ह प्यम्ह मनू मुनाः खँ ल्हाये मजिउ । माघ महिनाया दुने प्यम्ह मनूया ज्यान वन ।

यँयाःबलय् कुमारि छेँ न्ह्यःनेया दबुलिइ जुजुया सिंहासन दिके हइ । व सिंहासनय् फ्यतुनाः जुजुं कुमारि साःगु स्वइ । कुमारिया खः न्ह्यः न्ह्यः जुद्धशम्शेर किसि म्हय् च्वनाः ध्यबा ह्वला वनी । व ध्यबा लायेत मिजंतय्सं तपुलि फइ, मिसातय्सं गा फइ । २००१ सालया माघ महिनाय् देशय् च्वापु वा गात । निन्हु स्वन्हुतक कपाय् थेंच्वंगु च्वापु वा वःथें वल । लँ, छेँया पल्लि, सिमा, पहाड दक्वं हे तुइसेच्वंगु खन । निवाःतक निभाः मत्वः । तसकं चिकुसे च्वंगुलिं द्वलाइँ न्ययाः नं मकः कुइमाल । च्वापुं गायाः आपालं सिमाकचात त्वःधुल । २००२ सालय् जुद्धशम्शेर प्रधानमन्त्री पद त्वःताः जोगी वसः पुनाः मोटरय् च्वनाः काशीइ वन । जि न्हूसतकय् वनाः स्वःवनागु ।

अनं लिपा पद्मशम्शेर प्रधानमन्त्री जुल । वयागु पालय् शिक्षा ख्यलय् भचा विकास जुल । पद्मकन्या गर्लस हाईस्कुल व कलेज, पद्मोदय हाईस्कुल वं हे चायेकूगु खः । मिसामस्तय्सं नं स्कुल वनाः आखः ब्वनेगु शुरु यात । वि.सं. १८५४ सालपाखे हे जुजु, प्रधानमन्त्री व राणा खलःया मस्तय्त जक आखः ब्वंकेत दरवार हाईस्कुल चायेकूगु खः । यक्व दँ लिपा वयाः जक जनताया मस्तय्त नं भर्ना काःगु खः । २००६ सालय् जि थः हे वनाः दरवार स्कुलय् प्यंगू तगिमय् भर्ना जूवना ।

आखः ब्वंकीपिं अप्वःथें भारतीयत । क्लासय् पीम्ह ति विद्यार्थी दु, दक्वं मिजंत जक । क्लासय् बेन्च हे दु, बोर्ड नं दु। अबलय् भर्ना फी व लय्लय् फी पुलेम्वाः । कापी, कलम व किताब जक थम्हं न्यायेमाः । २००९ सालय् पासापिनिगु संगतं ‘स्टुडेन्ट फेडेरेसन’ नांया राजनीतिक संस्थाय् दुजः जू वना । अबलय् ‘कर्मचारीतय्गु तलब बढे यायेमाः मखुसा इमिसं थः मस्तय्त आखः ब्वंके फइमखु’ धकाः आन्दोलन शुरु जुल । थीथी माग च्वयातइगु प्लेट ज्वंपिं दु, जि अबलय् संस्थाया झण्डा ज्वनाः जुलुसय् ब्वति कयागु। मखनं शुरु जूगु जिमिगु जुलुस छत्रपातिइ थ्यंबलय् पुलिसत वल । जिपिं दक्वसित ज्वना यंकल । जिपिं मुक्कं १२५ म्ह दु। उकी कम्ष्युनिष्ट नेतात नं प्यम्ह न्याम्ह दु, झ्वःछेँय् च्वंपिं नां मसिल । जिमित सेन्टर जेलय् कुने यंकल । आः येँ महानगरपालिका दुगु दरवार नापसं हे सेन्टर जेल ।

जुजु त्रिभुवनया जन्मन्हि वल, जिमित जेलं त्वःतल तर कम्युनिष्ट नेतातय्त मत्वःतूबलय् जिपिं जक जेलं पिहां वने मखु धया । ‘वने मखुसा का च्वँ !’ धकाः जिमित हाकनं लिक्कसंच्वंगु भद्रगोल जेलय् कुने यंकल । सेन्टर जेल सिबें भद्रगोल जेलया लागा चकं । खुल्ला । छकू क्वथाय् ग्वःम्ह न्ह्यं वःम्ह झ्वःलिक्क द्यनेगु । छन्हुयात स्वचकं जाकि ज छम्वः दां खर्च बीगु । जा थुया मच्वना । जिपिं दक्वसियागु जाकि छथाय् तयाःअन कुनातःपिं खुँतय्त बीगु । इमिसं जा थुइगु । अप्वःथें बहनि छक्वः इमित जा थुइकाः नयेगु ।

सुथय् छेँय् नं मां वयाः जा बिउ वइ, न्हिनय् वः छुनाः बिउ वइ । पासापिं नं इमिगु थःथःगु छेँय् नं नयेगु बिउ वइ । पुलिसं नां कयाः सःतः वइ । जिपिं पालंपाः लुखाय् वनाः नयेगु काः वनेगु । न्हिनय् शहीद गंगालालया किजा देवीलालं जिमित क्लास काइ । एसएलसीया कोर्सय् दुगु प्रोज ब्वंकी । देवीलाल शिक्षक जूसां आन्दोलनय् जिपिं नापं । ब्वनेगु ज्या धुंकाः जिमि गफ यायेगु ज्या । लछितक कुनाः जिपिं दक्वसितं त्वःताहल । छन्हुयात छम्वः पाँयम्वः खर्च मजू, ल्यं दुगु ध्यबा दक्व छेँय् ज्वना वया ।