कोरोना भाइरस संक्रमण जुइवं थुकिं मनूया म्हय् छु याइ ?

वंगु डिसेम्बरया अन्तय् चीनया वुहानय् दकलय् न्हापांगु खनेदुगु कोरोना भाइरस व थुकिं जुइगु ल्वय् कोभिड १९ आः विश्वन्यंकं महामारीया रुपं न्यना वनेधुंकूगु दु। गुलिसितं थ्व ल्वय्या प्रभाव सामान्य रुपं जक जूसां गुलिंसिया थ्व हे ल्वचं ज्यान नं वनाच्वंगु दु ।

थ्व न्हूगु भाइरसं गुकथं म्हय्आ क्रमण याइ? थुकिया कारणं मनूया ज्यान छाय् वनी ? थुकिया उपचार गुकथं जुयाच्वंगु दु? धयागु न्ह्यसः अप्वसिया मनय् दु जुइ ।

संक्रमणकाल
थ्व भाइरस मनूया म्हय् दुहां वनेधुंकाः म्हय् न्यना वनेत व स्थापित जुइत छुं ई काइ । थ्व ईयात ‘इन्क्युबेशन पिरियड’ अथवा संक्रमण काल धाइ । थ्व इलय् भाइरसं मनूया म्हया कोष दुने दुहां वनाः उकियात थःगु नियन्त्रणय् काइ । यदि लिक्कसं सुनां मुसु तयाच्वन धाःसा छिं सासः ल्हायेबलय् कोरोना भाइरस (औपचारिक नां SARS-COV-2) छिगु म्हय् दुहां वनेफु । अथेहे दूषित वस्तु वा सतहलय् थिइधुंकाः थःगु ख्वालय् थिइगु यात धाःसा नं म्हय् दुहां वनेफु ।

थ्व भाइरसं दकलय् न्हापां कथु दुनेया कोष, श्वासनली व स्वँय् असर याइ । बुलुहुं थ्व अंग कोरोना भाइरस उत्पादन याइगु कारखाना थें जुयाः, अले यक्व भाइरस उत्पादन जुयावइ । थप उत्पादन जूगु भाइरसं थप कोषयात आक्रमण यानाः उकी थःगु अधिकार स्थापित याइ ।

प्रारम्भिक अवस्थाय् बिरामी जुइमखु। छुं मनूतय्के गुबलें छुं लक्षण हे खनेदइमखु। थथे भाइरस स्थापित जुइगु संक्रमणकालिन ई औसतय् न्यान्हु तक जुइगु खनेदुगु दु ।

सामान्य ल्वय्
फुक्क धयाथें संक्रमिततय्सं थ्व अवस्था फयेमाली । कोभिड-१९ धयागु ल्वय् झिम्ह मध्ये च्याम्हेसियागु निंतिं सामान्य ल्वय् खः । उमित सेखं चाइगु, ज्वर वइगु जुइ । म्हया थीथी अंग स्याना वइगु, कथु स्याइगु व छ्यं स्याइगु समस्या जुइ । तर थ्व लक्षण खने हे दयेमाः धयागु मदु ।

ज्वर वइगु व म्ह झ्यातुइगु धयागु छिगु प्रतिरक्षा प्रणाली सक्रिय जुयाः संक्रमणविरुद्ध संघर्ष यानाच्वंगुया लिच्वः खः । थ्व इलय् भाइरस छुं बाह्य तत्व खः धयागु थुइकाः थुकिया विरुद्ध ल्वायेत प्रतिरक्षा प्रणालीं साइटकाइन नांया प्रोटीन परिचालन याइ । थ्व इलय् प्रतिरक्षा प्रणाली पूवंक सक्रिय जुइगु सुरु जुइ ।

थुबलय् म्हय् स्याइगु व तापक्रम अप्वइगु अथवा ज्वर वइगु जुइ । कोरोना भाइरस संक्रमण जुइगु इलय् सुख्खा मुसु वइ । थ्व इलय् तक भाइरसत कोषय् बुलुहुं सक्रिय जुयावइ । गुलिं मनूतय्त खै नं पिहां वइ । थज्याःगु लक्षण खनेदत धाःसा विरामीयात लासाय् तयाः आराम याकी, अले गाक्क झोलपदार्थ नकेगु याइ । प्यारासिटामोल बी । थ्व इलय् तक अस्पताल हे यंकाः विशेष उपचार यायेगु आवश्यक दइमखु ।

छवाः तक जुइगु थ्व अवस्थाय् प्रतिरक्षा प्रणाली सक्रिय जुयाच्वनीगु कारणं अप्वः धयाथें ल्वगिया ल्वय् लनावनी । तर गुलिगुलिसिनं गम्भीर कथंया समस्या नं उत्पन्न जुइ । आःतक झीसं थुइका वयाच्वनागु थुलि हे खः । तर न्हूगु अध्ययनं विरामीतय् न्हासं न्हि वइगु नं खनेदुगु दु ।

गम्भीर ल्वय्
यदि ल्वय् अझ गम्भीर जुयावन धाःसा भाइरसविरुद्ध प्रतिरक्षा प्रणालीया सक्रियता अप्वयावंगु कारणं खः । प्रतिरक्षा प्रणाली सक्रिय जुयाच्वंगु इलय् म्हय् न्यनावनीगु रसायनं म्हय् पुयावइ । थुकियात सावधानीपूर्वक सन्तुलनय् तयेमाः । अप्वः म्ह पुनावलकि म्हय् यक्व हानी जुइफु । थ्व हे झ्वलय् स्वँय् खनेदइगु जलन हे निमोनिया खः ।

म्हुतुं श्वासनली जुयाः झीसं सासः ल्हायेबलय् फय् स्वँया चिचिधंगु क्वथाय् तक थ्यनी । वहे क्वथाय् अक्सिजन हिइ ल्वाकज्याःवनी, अले कार्बनडाइअक्साइड पिहां वइ । तर निमोनिया जुइबलय् थज्याःगु क्वथा लखं जाइ । थुकिया कारणं सासः ल्हायेत थाकुया वइ । थज्याःगु अवस्थाय् सासः ल्हायेत अःपुकेत भेन्टिलेटरया ग्वाहालि आवश्यक जुइ । चीनं वःगु तथ्यांक कथं कोरोना संक्रमण जूपिं मध्ये १४ प्रतिशत बिरामी थज्याःगु अवस्थाय् थ्यंगु दु ।

विरामी जूपिं मध्ये ६ प्रतिशत जक अति गम्भीर विराम जूगु खनेदुगु दु। थ्व इलय् म्ह पूवंक हे निस्तेज जुइधुंकी, अले ज्यान वनीगु सम्भावना अप्वया वइ । थ्व इलय् मनूया रोग प्रतिरोध प्रणाली नियन्त्रण स्वयां पिहां वनेधुंकी, अले म्हय् क्षति यानाच्वनी । थ्व इलय् ल्वगिया रक्तचाप ग्यानापुगु तहय् कुहां वयाः फुक्क धयाथें अंगं ज्या मयाइगु वा पूवंक विफल जुइगु ‘सेप्टिक शक’ धाइगु अवस्थाय् वयेफु ।

स्वँय् यक्व जलन जुयाः ल्वगिं सासः ल्हाये मफइगु अवस्था वलकि म्वायेगु निंतिं कुगाक्क अक्सिजन चूलाकेफइ । अज्याःगु इलय् जलास्यें नं हि सफा यायेफइमखु, अल आन्द्राय् नं क्षति जुइ । भाइरसं थुलि जलन हयाबी कि म्हया यक्व अंगं ज्या हे यायेगु त्वःताबी ।

यदि प्रतिरक्षा प्रणालीं भाइरसयात त्याकेमफुत धाःसा थ्व म्हया फुक्क थासय् थ्यनी, अले झन् अप्वः क्षति याइ । थज्याःगु इलय् याइगु उपचार भचा अप्वः कडा जुइ । थ्व इल् एम्को धाइगु बाहिरी यन्त्रया ग्वाहालिं हिइ अक्सिजन बीगु प्रणाली छ्यली । थ्व कृत्रिम स्वँ थें खः, गुकिं हियात ख्वातुगु नलीया ग्वाहालिं पिकाइ, अले उकी अक्सिजन तइ, हाकनं दुने छ्वयाबी ।

तर भाइरसया प्रभाव अप्वया वन धायेवं क्षति ग्यानापुगु तहय् थ्यनी । थ्व इलय् म्हया अंगतय्सं म्हयात जीवित तयातयेफइमखु। चिकित्सकतय्सं फक्व कुतः यानाः नं छुं ल्वगियात म्वाके मफुगु अनुभव कंगु दु। वुहानया जिन्यितान अस्पतालय् सीपिं न्हापांपिं निम्ह ल्वगिया विषयय् ल्यान्सिट मेडिकल जर्नलय् छापे जूगु दु। स्वस्थ जूसां उपिं ताःई न्ह्यवंनिसें धुमपान यानाच्वंपिं जूगुलिं उमिगु स्वँ तसकं कमजोर जुयाच्वंगु खः । न्हापांम्ह ल्वगि ६१ दँया मिजंम्ह खः, गुम्ह गम्भीर निमोनियां पीडित जुइवं अस्पताल हःगु खः । वयात सासः ल्हायेत तसकं थाकुयाच्वंगु खः, तर भेन्टिलेटरय् तःसां वयागु स्वं ज्या यायेमफुत, अले नुगःस्यें नं ज्या यायेगु त्वःताहल ।

अस्पतालय् भर्ना याःगु ११ न्हु लिपा वयागु ज्यान वन । मेम्ह विरामी ६९ दँया मिजंम्ह खः । वयात नं सासः ल्हाये थाकुगु व्यथा जूगु खः । वयात उपचार यायेत नं एम्को नांया उपकरण छ्यल, तर थ्व पर्याप्त मजुल । गम्भीर निमोनिया व रक्तचाप तसकं म्हो जूगुलिं सेप्टिक शकया कारणं वयागु नं मृत्यु जुल ।