ने. सं. ११४४ कौलाथ्व एकादशी - चालं

चीन–अमेरिका व्यापार युद्ध ः अप्वः नोक्सान सुयात ?

बिबिसी

अमेरिका व चीन दथुइ जुयाच्वंगु व्यापार युद्ध हाकनं छक्वः तच्वयावःगु दु । निगू देसं हाकनं छक्वः वं वया विरुद्ध वं वया विरुद्ध न्हूगु आयात शुल्क तःगु दु ।

अमेरिकी राष्ट्रपति डोनाल्ड ट्रम्पं मदिक्क धयाच्वंगु दु कि चीनं आयात शुल्क पुलेमाः । मेखे ट्रम्पया हे आर्थिक सल्लाहकार लेरी कुड्लोवं वंगु आइतवाः थ्व खँ स्वीकार याःगु दु कि अमेरिकी कम्पनीतय्सं हे चिनिया सामानय् कर पुलाच्वंगु दु । थज्याःगु अवस्थाय् व्यापार युद्ध अमेरिकाया निंतिं फाइदा जुइ धकाः धयाच्वंगु ट्रम्पया धापू गुलि तक सही जुइ । आयात करं अमेरिकाय् राजश्व ला अप्वः वयाच्वंगु दु, तर धाथें थ्व सुनां पुलाच्वंगु दु, अले थुकिं दकलय् अप्वः सुयात नोक्सान यानाच्वंगु दु ? थ्व न्ह्यसः आः बुलुहुं दना वःगु दु ।

क्यानाडाया वरिष्ठ अधिवक्ता क्रिस्टोफ ब्रान्डीया कथं आयात शुल्क ला अमेरिकाय् सामान आयात यानाच्वंगु अमेरिकी कम्पनीतय्सं हे पुलाच्वंगु दु, न उत्पादक चिनिया कम्पनीतय्सं । आयातकर्तातय्सं हे अमेरिकी सरकारयात करया रुपय् आयात शुल्क पुलाच्वंगु दु । क्यानाडा व युरोपेली संघ दथुइ व्यापार सम्झौताया निंतिं जूगु वार्ताय् दुथ्याःम्ह वरिष्ठ अधिवक्ता ब्राण्डीया कथं थ्व अतिरिक्त शुल्क अन्ततः अमेरिकी ग्राहकतय्सं हे मूल्यवृद्धिया रुपय् पुलेमाःगु जुइ । वय्कःया धापु दु थुकिं ‘सप्लाइ चेन’ य् तसकं बांमलाःगु लिच्वः लाःवनी तिनि ।

मार्चय् प्रकाशनय् वःगु निगू अध्ययन कथं थगुने चीन व मेमेगु देशय् लगे याःगु अमेरिकी आयात शुल्क फुक्क धयाथें अमेरिकी व्यापारी व ग्राहकतय्सं हे पुलाच्वंगु दु ।

चीनया गज्याःगु लिच्वः लाइ ?
चीन अमेरिकाया दकलय् तःधंम्ह व्यापार साझेदार खः । थगुने अमेरिकां चीनं ७ प्रतिशतं अप्वः आयात याःगु खः । तर सन् २०१९ या न्हापांगु त्रैमासिक दुने आयात ९ प्रतिशतं म्हो जूगु दु, गुकिया कारण निगू देय् दथुइ न्ह्यानाच्वंगु व्यापार युद्ध खः ।

क्याम्ब्रिज विश्वविद्यालयया व्यापार विशेषज्ञ मरेडिथ क्रोलीया कथं व्यापार म्हो जूसां चिनिया कम्पनीतय्सं अमेरिकी कम्पनीं सामान न्याना च्वनेमा धकाः थःगु सामानया भाः म्हो याःगु छुं सबूत लूगु मदुनि धयादीगु दु । वय्कःया कथं गुगु सामान मेथासं याउँक चूलानाच्वंगु दु, उकियात अमेरिकी कम्पनीतय्सं चीनं आयात यायेगु बन्द याःगु दु, तर गुगु सामान मेथासं याउँक कायेगु मदु, अज्याःगु सामानय् चिनिया उत्पादक कम्पनीं भाः म्हो याःगु आःतक खनेमदुनि, छाय्धाःसा अमेरिकी आयातकर्ता अप्वः धयाथें उपिंपाखे निर्भर जुयाच्वंगु दु ।

अमेरिकाय् गज्याःगु असर लाइ ?
मार्चय् प्रकाशनय् वःगु निगू अध्ययन कथं थगुने चीन व मेमेगु देशय् लगे याःगु अमेरिकी आयात शुल्क फुक्क धयाथें अमेरिकी व्यापारी व ग्राहकतय्सं हे पुलाच्वंगु दु । न्यूयोर्कया फेडरल रिजर्व बैंक, प्रिन्स्टन युनिभर्सिटी व कोलम्बिया युनिभर्सिटीया अर्थशास्त्रीतय् कथं स्टिल निसें वाशिंग मेसिन तक लगे याःगु आयात करया भार अमेरिकी कम्पनी व ग्राहकतय्त हे लानाच्वंगु दु । थुकी अमेरिकी कम्पनीतय्त लाय् स्वंगू अर्ब डलर अतिरिक्त करया भार लानाच्वंगु दु । थुकिया लिसें माग म्हो जूगुलिं १ अर्ब ४० करोड डलरया थप नोक्सान जूगु दु ।

अथेहे मेगु छगू अध्ययन प्रतिवेदन विश्व बैंकया मुख्य अर्थशास्त्री मेपिंलिसे जानाः च्वःगु दु । थुकी नं अप्वःगु आयात शुल्क अमेरिकी कम्पनी व ग्राहकतय्सं हे भुक्तानी याःगु दु । थुकिया विश्लेषण यायेबलय् छु खनेदत धाःसां मेमेगु देशं अमेरिका विरुद्ध आयात शुल्क लगे यायेवं ट्रम्पया व्यापार युद्धया दकलय् अप्वः असर अज्याःपिं किसान व ब्लु कलर कर्मचारीतय्त लाःगु दु, गुमिसं सन् २०१६ या चुनावय् ट्रम्पयात समर्थन याःगु खः ।

छुं अमेरिकां व हे सामान मेगु देशं न्याये मफुला ?

ट्रम्पं अमेरिकी कम्पनीतय्त चीनं सामान आयात यायेगु पलेसा मेगु हे देशं गथेकि भियतनामं आयात यायेगु बारे बिचाः याः, अथवा थ्व स्वयां बांलाःगु खँ ला सामान अमेरिकी उत्पादकतय्पाखें हे न्याःसा जिउ धाःगु खः । तर वरिष्ठ अधिवक्ता ब्रान्डीं धाःगु दु, ‘थ्व उलि अःपुगु ज्या मखु ।’
वया कथं उत्पादन यायेगु व भ्यालु चेनय् हिउपाः हयेत ताःई काइ, अले थुकी खर्चनं लगे जुइ । थगुने स्टिलय् लागु याःगु आयात शुल्कया हे जक खँ ल्हायेगु खःसां छक्वलं अमेरिकाय् सलंसः फ्याक्ट्री ला चायेके फइमखु ।
चीन उत्पादनया निंतिं ‘पावर हाउस’ हे खः । थनया उत्पादकतय्सं थः प्रतिस्पर्धीतय्त तसकं लिउने लाकेधुंकूगु दु । थज्याःगु अवस्थाय् चीनया विश्वब्यापी सप्लाइ चेनयात त्वाःथले तसकं थाकुइ ।

छु आयात शुल्क लगे यायेवं लबः दइ ला ?

क्रोली व ब्रान्डी निम्हेसिनं छप्वाः हे म्हुतुं धयाथें धाःगु दु, ‘थज्याःगु प्रमाण म्हो हे जक लुइ जुइ ।’ सन् २००९ य् राष्ट्रपति ओबामां आयात अप्वःगु धासें चिनियाँ टायरय् ३५ प्रतिशत आयात शुल्क लगे यानाबिउगु खः, थुकिं अःखबतं अमेरिकाय् रोजगारीइ कमी वल । थुकिया लिच्वः सन् २०१२ य् पीटर्सन इन्ष्टिच्युट फर इन्टरनेशनल इकोनोमिक्सया अध्ययनय् खनेदत । उगु प्रतिवेदन कथं सन् २०११ य् अमेरिकी ग्राहकतय्सं थिकेगु टायरया कारणं थ्यंमथ्यं १ अर्ब १० करोड डलर अप्वः पुलेमाःगु खः ।

अध्ययन प्रतिवेदनया कथं टायरय् अप्वयेकूगु आयात शुल्क म्यानुफ्याक्चरिङ्ग क्षेत्र थ्यंमथ्यं १२०० रोजगारी ला बचे जुल, तर अमेरिकी ग्राहकतय्सं गुगु अप्वः खर्च यायेमाःगु खः, उकिं मेमेगु सामानय् उमिगु खर्च म्हो जुल, गुकिं यानाः अप्रत्यक्ष रुपं रिटेल क्षेत्रय् रोजगार म्हो जूवन । थुकिया लिसलय् चीनं अमेरिकी खाया लाया उत्पादनय् लगे याःगु एन्टी डम्पिङ्ग करं थ्व उद्योगया विक्री छगू अर्ब डलरया लिच्वः लात । थ्व अतिरिक्त शुल्कयात जायज ठहर यायेत अप्वः थें सन् १९८३ या ईयात उदाहरण बीगु यानाच्वंगु दु । उबलय् राष्ट्रपति रोनाल्ड रेगनं जापानी मोटरसाइकलय् तसकं अप्वयेके आयात कर लगे याःगु खः । रेगनया थ्व पलाखं उबलय् संघर्ष यानाच्वंगु अमेरिकी बाइक निर्माता कम्पनी हार्ले डेविडसनयात बचे यायेफुगु खः ।

चीन सम्झौता यायेत बाध्य जुइ ला ?

डा. क्रोलीया कथं अप्वया च्वंगु शुल्कयात कयाः चीन वार्ताया निंतिं ला न्ह्यःने वइ, तर थुकिं छुं क्रान्तिकारी सम्झौता जुइ धयागु आशा मयाःसां जिउ । सिदयेक ला थुकिं चीनयात नं नोक्सान जुयाच्वंगु दु, छाय्धाःसा चीनं अमेरिकाय् अप्वः निर्यात याइ, अमेरिकां अप्वः आयात याइ । व्यापार युद्धं चीनयात अप्वः नोक्सान ला जुयाच्वंगु दु, लिसें अमेरिकायात नं नोक्सान हे जुयाच्वंगु । नोक्सान हे जुयाच्वंसां चीन थःगु कानुन हिले चाहे जुयाच्वंगु मदु । कानुन हे हिल धाःसा उकियात कार्यान्वयन गुलि तक जुइ धायेफुगु अवस्था मदु ।
डा. क्रोलीयात ला ताः ट्रम्पं आयात शुल्क अप्वयेकाः न्ह्याकाच्वंगु व्यापार युद्ध खालि चर्चाय् वयेत जक खः ।