
स्थानीय सरकार, प्रदेश सरकार अले संघ सरकारया नेतृत्व याइपिं धइपिं राजनीतिक दलया नेता कार्यकर्तात हे खः । उकिं न्ह्यागु इलय् नं थःगु पक्षय् जनतायात सालाः जनता नाप जाना वनेत स्वयाच्वनी । जनताया साथ मंत धाःसा थःपिनिगु हैसियत दइमखु धकाः उमिसं बांलाक हे थू । उकिं फयांफत्तले थःपिनिगु पार्टीया पक्षय् जनतायात सालेगु कुतः याइगु नं स्वाभाविक हे खः । जनतायात थःपिनिगु पक्षय् कन्भिन्स यायेगु ज्या मदिक्क यानाच्वनी । जनतायात कन्भिन्स याये मफत धाःसा मेगु पार्टीया पक्षय् नं मवनेमा धकाः कन्फ्यूज यायेगु कुतः याइ । अले न्ह्याबलें जनताया पक्षय् थःपिं दु धकाः सार्वजनिक रुपं अभिव्यक्ति बियाच्वनी । जनताया पक्षय् थःपिंसं ज्या यानागु दु धकाः धयाच्वनी ।
नेपाःया राजनीतिइ स्वल धाःसा स्थानीय सरकारनिसें प्रदेश व केन्द्रीय सरकारया ज्या याइगु पहः स्वल धाःसा उमिसं जनताया नां काइ तर थःगु पार्टीया कार्यकर्ताया पक्षय् अले थःगु पार्टीया समर्थकया पक्षय् अप्वः ज्या यानाच्वंगु दइ । थःगु पार्टीया कार्यकर्ताया भावनासिबें पाक्क जनताया पक्षय् खास हे ज्या याइमखु । म्हिगः नं याःगु मदु, थौं नं यानाच्वंगु मदु अले कन्हय् नं याइमखु । छाय्धाःसा पार्टीया कार्यकर्तातय्सं थःत समर्थन मयात धाःसा कन्हय् वनाः पार्टी दुने हे हैसियत मदइ । उकिं कार्यकर्तात जनताया पक्षय् दुसा इमिसं जनताया पक्षय् खनेदुगु ज्या याइ मखुसा जनता न्ह्याखे जूसां नं अन्ततः कार्यकर्ताया पक्षय् हे ज्या याना वयाच्वंगु खनेदु ।
कार्यकर्ताया माग व भावनासिबें पाक्क ज्या याइगु धइगु कन्हय् वनाः चुनावय् भोट कायेगु निंतिं हे खः । चुनावय् थःगु पक्षय् मनूतय्त सालेगु निंतिं जक खः । उकिं तत्काल गुगु कथं लोकंह्वाइ उगु हे कथंया ज्या याइ । थुकियात ‘सस्तो लोकप्रियता’ धाइ । अज्याःगु कथंया ज्या यानाच्वंगु सकलसिनं खंगु हे दु । जनता स्वयं जागरुक जुयाः दना वइगु अवस्थाय् धाःसा यःसां मयःसां इमिसं जनताया भावना कथंया ज्या यायेत बाध्य जुइ । अज्याःगु उदाहरण थौं फुक्क कथंया स्थानीय तहलय् जनतातय्सं महसुस यानाच्वंगु हे विषय खः ।
जनता धइपिं आम नागरिक खः । आम नागरिक धायेबलय् पार्टी दुने ब्वथलेगु ज्या मयात धाःसा पार्टीया कार्यकर्तात नं जनता हे खः । जब पार्टीया कार्यकर्ता व समर्थक धकाः ब्वथली अबले इपिं जनता जुइमखु, इपिं ला पार्टीया मनू जुइ । प्रत्येक नागरिक अर्थात जनता पार्टीया कार्यकर्ता व समर्थक नापं नेता जुइफु । उकिं दलतय्सं जनता खँग्वः छ्यलाः ज्या यानाच्वंगु अवस्था दु । थःगु पार्टीया कार्यकर्ताया पक्षय् ज्या याःगु जूसां जनताया निंतिं हे ज्या यानागु धाइ । थुगु ल्याखं स्वल धाःसा जनता छगू कथं अमूर्त खँग्वः खः । सकलें नागरिकत हे जनता खः अले सकल जनता हे नागरिक खः । थुगु ल्याखं स्वल धाःसा जनता खँग्वः छ्यलाः हे दलया नेतातय्सं राजनीति यानाच्वंगु खः । लिपांगु इलय् वयाः जनता धायेगुसिबें नं नागरिक धायेगु यानाहल । नागरिक धाये धुनेवं सामान्यतयाः जनतासिबें नं भचा सचेतपिं अले खःगुयात खः अले मखुगुयात मखु धकाः धाइपिं, पार्टीया ल्यूल्यू मवनीपिं कथं थुइका हयाच्वंगु दु । विशेष यानाः नागरिक आन्दोलनया कारणं यानाः नागरिक खँग्वः जनतासिबें नं भचा विवेक प्रयोग याइपिं अले दलया ल्यूल्यू मवनीपिं, दलं धाःगु खँ जक पाय्छि जुइमखु धकाः थुइकीपिं नापं मखुगु ज्या याःपिंत खबरदारी याइपिं धकाः थुइका हयाच्वंगु दु ।
जनता धाःसां नागरिक धाःसां अन्ततः व्यक्ति हे खः । व्यक्तियात हे नागरिक वा जनता धकाः परिभाषा बिइगु यानाच्वंगु दु । नेपालय् गुलि नं मनूत दु व फुक्कं जनता अर्थात नागरिक हे खः । राजनीतिक दलतय्सं नागरिक समाज नं थःथःपिनिगु पक्षया दयेकेगु अले मेपिंत विरोध याकेगु निंतिं नं न्हापांनिसें कुतः यानाच्वंगु मदुगु मखु । दलं तप्यंक विरोध याये मफुगु अवस्थाय् नागरिक समाजयात प्रयोग याइगु खः धकाः मनूतय्सं थुइका वयाच्वंगु दु ।
नेपाःया आदिवासी जनजातित नागरिक समाज बाय् जनता मखसे समुदायया रुपय् न्ह्याः वनेमाःगु अवस्था दु । नागरिक बाय् जनताया सवालय् व्यक्तिया अधिकारया खँ वइ । व्यक्तिगत भावना, चाहाना, अधिकार, जिम्मेवारी, कर्तब्यनिसें थीथी खँ वइ । तर समुदाय धाये धुनेवं अन व्यक्तिया भावनाया खँ जुइमखु समग्रताय् खँ वइ । गथे श्रीकृष्ण महर्जन नेवाः नेपाःया संविधान कथं राजनीतिक दलय् सक्रिय जुयाः स्थानीय सरकार, प्रदेश सरकार व केन्द्रीय सरकार न्ह्यागु थासय् नं वने फइगु कथंया व्यवस्था दु । तर श्रीकृष्ण महर्जन नेवाः आदिवासी नेवाः समुदायया प्रतिनिधित्व यानाः वनेफइगु अवस्था मदु । संविधानं समुदायया प्रतिनिधित्व राजनीतिक तहलय् सुनिश्चत यानातःगु मदु । समुदायया सवाल धाये धुनेवं भाषा, संस्कृति, भूमिया खँ वइ । श्रीकृष्ण महर्जनयात खय् भाय् ल्हानाः, च्वयाः फुक्क थासय् न्ह्यागु यायेमाःसां नं यायेफइगु कथंया व्यवस्था दु तर नेवाः भाय् ल्हानाः, च्वयाः म्वाना नयेगु वातावरण राज्यं ब्वलंकूगु मदु । संविधानं नेवाः भाय् नं नेपालय् दु धकाः तकं मसिउ । यक्व भाषा दु धकाः जक धयातःगु दु । संविधानय् नेपालय् ल्हाइगु भाय्या धलः तकं तयातःगु मदु । उलि जक मखु संविधानं नेवाः जाती नं दु धकाः तकं मसिउ । यक्व जाती दु धकाः जक सिउ । बरु उकिया अःखः खय् भाय् संविधानं म्हसिउ अले खस, आर्य, सन्यासी, दशनामी लगायतयात बांलाक्क हे म्हसिउ । संविधानं श्रीकृष्ण महर्जनं प्रयोग याना वयाच्वंगु व्यक्तिया जग्गा जक म्हसिउ तर समुदायं संस्कृति, परम्पराया नितिं प्रयोग याइगु जग्गानिसें समुदायया आदिभूमि धकाः म्हमसिउ । संविधानं जक म्हमसिउगु मखु राजनीतिक दलतय्सं तकं म्हमसिउ ।
राजनीतिक दलतय्गु दस्तावेजय् व्यक्तिया अधिकारया नितिं न्ह्याः वनेगु धइगु खँ दु । अले ब्यक्तियात समान रुपं स्वयेगु याइ । बर्गिय रुपं खँ ल्हाइ । तर समुदायया ल्याखं म्हमसिउ । समुदायया भाषा, संस्कृतिनिसें भूमिया सवालय् मसिउ । उकिं नेवाः नापं आदिवासी जनजातितय्सं थुइकेमाःगु मूल विषय धयागु आः समुदायया अधिकारया निंतिं सः थ्वयेकेमाल । समुदायया अधिकारया निंतिं संविधानय् मदुसां नेपाल सरकारं अनुमोदन यानातःगु आइएलओ १६९ अले आदिवासी जानजातिया संयुक्त राष्ट्रसंघया मानव अधिकार सम्वन्धि घोषणा पौ युएनडिपय् उल्लेख जुयाच्वंगु दु । उकी दुगु अधिकार कथं समुदाययात अधिकार बिइगु निंतिं राजनीतिक दलत आःतक नं तयार मजूनि । इमिसं आदिवासी जनजातिया अन्तर्राष्ट्रिय कानुन कथं नेपालय् कानुन हे दयेकेगु ज्या याःगु मदुनि । थ्व बारे इमिसं गबलें बिचाः हे याःगु मदुनि । उकिं आः नेवाः आदिवासी नापं आदिवासी जनजातित छप्पँ जुयाः आदिवासीया अधिकार कायेगु सवालयात कयाः बहस याना वनेमाःगु ई वःगु दु । चुनावया निंतिं दलत वनीगु अवस्थाय् समुदायया अधिकारया सवालयात कयाः नं मुद्दा ज्वनेमाःगु अवस्था वःगु दु ।
LEAVE YOUR COMMENTS