ने. सं. ११४४ कछलागा पारू -

फुतिफुतिइ ल्यन लुमन्ति

प्रतिसरा सायमि

गज्याःगु ग्याःचिकु?
मृत्यु ला मृत्यु थ्व गज्याःगु मृत्यु? सुनां खनीभनं, नापलाइभनं ग्यायेमाःगु गज्याःगु ई वःगु थ्व? न सुं नापलाःवने जिउ । वंपिसं हे ल्वय् प्वःचिनाः ज्वनाः वइला धयाथें ग्यायेमाःगु । सुं न्ह्यःने ध्वदूसा वयाके नं कोरोना धाःगु भ्वल्वय् जकं मदुला धयाथें शंकाया मिखां स्वयेमाःगु गज्याःगु ई थ्व? न सुं म्हंमफुसा स्वःवने जिउ, न सुं मदुसा तुंम्छ्याँय् बाजं थाकाः, छेँजःपिं, थःथिति पासाभाइपिं मुंकाः अन्तिम संस्कार याकाः हे वनेखन।

७२ सालया भुखाचं थःगु छेँ खनाःहे ग्यायेमाःगु ई नं वल। थथें ल्हाः जकं वइगु खःला धयाथें।झीत माक्व ख्याये नं धुंकल ।

थगुनेनिसें सकसिगुं सातु कयाच्वंगु कोरोना धाःगु ल्वचं ख्यानाः जिपिं पासापुचः श्रद्धेय कवि गुरु पूर्ण वैद्ययाथाय् न जन्मदिं, न गुरुपुन्ही, न वय्कःयात ३० असार २०७८य् ‘नेपाल राष्ट्रिय प्रज्ञा मातृभाषा साहित्य पुरस्कार’ लःल्हाःगु लसता हे इनाः काःवनेफत । जिपिं सुं नं मथ्यंगुलिं जिमि गुरुं नुगलय् तिक्क जकं मिंकादिल ला धयागु आभास आः जिमित जुयावल। नत्रसा ख्वाः छकःहे स्वयेमखंक,सः छसःहे न्यने मखंकं थुभनं मौन महाप्रस्थान यानामदीगु खइ। थम्हं ताय्तिति याकाः साहित्य ख्यलय् जिपिं साहित्य ख्यः म्हमसिउपिं विद्यार्थीतय्त तुकुतुकु न्यासि वनेगु स्यनादीम्ह मांअबु लिपाया मेम्ह मांअबु थेंज्याःम्ह गुरुं थुभनं छसः वने न्हिं धकाः तकं मधासे मझाइगु खइ। अथे धकाः वनेगु ई नं ला त्यःगु मखुनि। दँबदँ अप्वः ख्वाः स्वयेदःसा गुलि जिउ धइगु जिमि सकसियां बिचारय् आकाझाकां च्वापुं गात। अले थुइका जिमिसं–
अनिच्चावत संखारा उप्पादवय धम्मिनो
निरुज्झन्ति तेसं उप समोसुखो ।।

तथागत भगवानया थ्व वचन लुमंकु लुमंकुं थगुनेनिसें नेपालभाषा,कला,साहित्य, संस्कृति ख्यःया आपालं जल्ल थीगु नगु थेंज्याःपिं समालोचकपिं डा. कमलप्रकाश मल्ल, प्रा. माणिकलाल श्रेष्ठ, ईन्द्र माली,भाषाजवाः रमापतिराज शर्मा, शिक्षाविद् लक्ष्मण राजवंशी, नांजाःपिं म्येहालामिपिं प्रेमध्वज प्रधान,स्वयम्भूराज शाक्य, नांजाःपिं कलाकारपिं मूर्तिकार राजकुमार शाक्य, चित्रकलाकार एकाराम सिं आदि नापं थौं आधुनिक गद्य कविता ख्यःया न्ह्यलुवाः नापं वरिष्ठ निबन्धकार गुरु पूर्ण वैद्यं झीत त्वःताः झाल। थज्याःपिं अमूल्य नगु थेंज्याःपिनिगु ह्याकिं वंगु पर्केत झीत अवश्य आपालं ई काइतिनि। वय्कःपिं सकलसितं सादर श्रध्दाञ्जली प्वंकाच्वना ।

जिमिगु तिर्थस्थल
भोताहिति असंया छखा छेँया न्यातजालय् च्वंगु व साधारण क्वथा। छम्ह शान्त,शालीन, सौम्य कवि नापं वरिष्ठ निबन्ध च्वमि कविगुरु पूर्ण वैद्यया बःचाधंगु टेबुलचा छगः न्ह्यःने तयातइगु स्यनाकुथि। आपालं साहित्यह्यःमिपिंसं हःपाःया सिच्चुगु फसं सिचुके खंगु दयेमाः उगु थासं। जिपिं छपुचः रत्न राज्यलक्ष्मी गर्ल्स कलेजया पासापुचः वय्कःया स्यनाकुथिइ तलय् थ्यनकि न्यातपौ देगः दुगु देशय् जन्म जूम्ह वैद्य सरया बालं च्वनादीगु क्वथा नं न्यातँय् थ्यंक हे का धायेगु।जिमिगु धापूयात वय्कलं धयादी– क्वय्च्वंगु तँय् च्वनेबलय् भोताहिति बजाःया कोलाहलं आपालं बिचाः चब्बुइ यः,उकिं जितः थन अतिकं शान्ति दु। साहित्य सृजना यायेत थ्व क्वथा पाय्छि जू।

जिपिं थ्यने लाइ मखुनि, नकतिनि आखः ब्वनाःवःपिं मस्तय् मां अबुया नुगःथें कय्कय् च्यायेधुंकी। छु नके गय् नके थें यानाः छेँय् दुपिं काय्चा, म्ह्याय्चा, भिंचापिंत च्या छकः त्वंकि रे मस्त का रे धकाः ह्ययेकादी ।अले कचिगु जिमिगु भावनात वय्कः सरयात कनेगु, सहलह यायेगु अले माःमाःथाय् सल्हाया लिसं तयाबियादी, माःथाय् माःकथं हःपाःया जः ह्वलाः साहित्यया बाखं, च्वखँ, चिनाखँ ख्यलय् पलाः तयेत जिमित तुतिं चुइका बियादी ।थम्हं च्वयादीगु नं जिमित न्यंकादी ।

जिमिगु बिचाः कायेत, जिमिसं मेगु ला छु धाये सइ, गनं गनं आपालं संस्कृत खँग्वः छता छ्यलामदीत जिमिगु इनापयात वय्कलं शुद्ध ख्वप भाय्या छ्यलां मेबलय् वनेबलय् अजू चायेकादी ।उगु स्यनेकुथिया क्वथायात जिमिगु तिर्थ भाःपिया, गन जिमिसं साहित्यया बुंगाः लुइका, गुरुपाखें आपालं ज्ञान तुत्तुतुयाः काये सयेका ।

तिर्थस्थलय् तुयाकयागु अमूल्य ज्ञान
मिसा जातिया भावना सुं नं मिजंतय्गु स्वयां म्हो जुइमखु। उमिसं पिब्वइगु निजात्मक भावना सुं नं मिजंतय्सं ब्यक्त याये थाकुइ।थःगु लजगाः,मचाखाचा, छेँजः, विधिव्यवहार हनाः नं ल्यंपुल्यं इलय् साहित्य साधनाय् तपस्या यानाच्वंपिं मिसा साहित्यकारतय्त गथे तुच्छ खंकेगु? मिसा नुगलय् स्याःगु स्याःचाः छम्ह मिजंम्हं वाःचायेकेगु पहः हे मेगु जुइ।मिसा साहित्यकारतय्गु निजात्मक अनुभूति मिजंतय्सं गबलें थुइके फइमखु।उकिं न्ह्याम्हेसिनं न्ह्यागु धाःसां छिमिसं साहित्य ख्यलय् पलाः तल, ताय्तिति या । गबलें क्वःदली, नुगः क्वतुंके मते। हाकनं दँ ।हलिंया तःजाःगु साहित्य दबुलिइ छिपिं छन्हु गथे मथ्यनी? जीवनया चाःपाः ई बियाः ला छिमिसं थुलि च्वछायेबहगु अनुभूति पित बिइफु धाःसा पूवंक ई बिइफुसा अझ गुलि च्वन्ह्याइगु जुइ? नल,त्वन,द्यन,खँ सयेकल आदि ला सकसिनं यानाच्वंगु हे दु। पाःगु थ्व हे कि छिपिं मेपिं मिसापिं स्वयां छतँ च्वय् लाः।छिमिसं छुं यायेफु। संसार त्वःतावंसां ल्यनीगु ज्या यायेफु।

वय्कः आवेशय् झाःगु व ई
सदां छम्ह तपस्वी साधु थें शालीन धैर्यवान कवि गुरु आवेशय् झायादीगु जिमिसं जीवनय् निक्वः तक खनागु दु। छक्वः नेपाःया जनस्तरं स्वनातःगु अतिकं च्वछायेबहगु ‘श्रेष्ठ सिरपाः’ सरासु चिनाखँ मुनाया पाण्डुलिपियात ने.सं.१०८४स लःल्हाःबलय्या खँयात कयाः खः।

‘सरासु’ पिदंगु दँ ने.सं.१०८७ खःसा ‘गाजलं दाःगु चा’ सफू ने.सं.१०८६स पिदंगु जुल, गुकियात नेपालभाषा गद्य कविता ख्यलय् न्हूगु धाः हःगु धइगु क्वाःक्वाःगु बहसया विषयस जिमित कनाच्वंच्वं अतिकं आवेशय् हालादिल। न्हापां जन्म जूगुयात न्हापया मू दइ लाकि बांलाक तिसा वसः पुनाः पिहां वःम्ह न्हाप जुइ? छझाःला जिपिं खँ मथुयाः वाताहां च्वने माल।छाय्धाःसा उकथं जोशय् गबलें हालादीगु मसिउ ।

निक्वःखुसिइ आवेशय् हालादिउगु खँ लुमना वइ–मिसातय्सं उत्कृष्ट रचना याये फइमखु धाइपिं खनाः। मिसातय्सं यायेफुगु पूवंक मिसातय्गु भावना का सु गुम्ह मिजं नंं व्यक्त याये फइ? मिस्त धायेवं विश्व ब्रम्हाण्ड व अन्तर्राष्ट्रिय ख्यःया विषयय् मच्वल धायेवं उपिं लिउने लाःपिं जुइला? हलिमय् मिसातय्सं याःगु प्रगति व फुक्कं झूठ ला? छिपिं मध्ये चिनिमैँया तुलाधरया ‘चिप लप्ते’ सुनानं ध्वये फइगु च्वखँ ला? अथे हे जिगु चिनाखँत ‘दुःख वाइभनं’ ‘लुमन्तिया अगिंमथः’ ‘हिजा ह्युह्यूं’ व ‘ला व लुसि बाःगुया घाः–जि!’ नं ईश्वर वल्लभजु व वैद्य सरं अति हे ययेकादी ।

मिसातय्त दुनुगलय् ध्वःगु घाःया हियु व स्याःचा सुं मिजंनं अनुभूत याये फइमखु धइगु वैद्य सरया तर्क खः।अथे हे नबीन चित्रकार, श्रीराम श्रेष्ठ,शाक्य सुरेन,सुदन खुसः,भगतदास श्रेष्ठ, त्रिरत्न शाक्य,केशवमान शाक्य,सुरेश किरण, रजनीमिला आदिपिनिगु रचनायात नं वैद्य सरं अतिकं च्वछायादीगु न्यना।साहित्यया मेमेगु विधाय् नं मिसा च्वमिपिनिगु भाव ब्वनेबलय् – अय् ! थज्याःगु भाव धयागु ला मिस्तय्गु स्वच्छ भावना खः, गुलि मौलिक, गुलि भावुक धकाः तःकःहे जिमित हःपाः बियादीगु लुमना वइ।

गबलें ल्वःममनीगु ज्ञान
च्वयेगु गबलें त्वःतेमते।भुतूज्या यानाच्वनेबलय्, वसः हियाच्वनेबलय्, लँय् वनाच्वनेबलय्, नयाच्वनेबलय्, हूलमूलय् लानाच्वनीबलय् न्ह्याथाय् जूसां उगु खँचु लुमंका ति वा गनं नोट याना ति।उगु मूवंगु भावयात सितिकं छ्वयेमते।छाय्धाःसा छिमिसं च्वसा ज्वने सये धुंकल।छु धायेफु छिमिगु च्वसां छन्हु हलिंयात थाथायाये जकं मफइ ला ?

लुमंतिया फुतिफुतित आपालं दु। सरया जीवनपासा मय्जु मीरा शाक्य वैद्ययात जिपिं सकल पासापुचः पाखें सश्रद्धां बिचाः हायेका च्वना।वय्कःया आँट व साथ मदुसा असं भोताहितिया उगु क्वथाचां अनामनगरया थःगु हे छेँस थ्यंके मफइगु खइ।वय्कः सरया जीवनय् वय्कःया साहित्य साधनाय् ग्वाहालि यानादीपिं तिरिमय्जु मीरा,तःकेहेँ,भिन्चापिं बद्रीमान, केदार,संजय आदि सकलसितं नं थौं लुमंका च्वना।

आखःग्वलय् फक्व थानाकायेत स्वये ।जिमि पासापुचलं सदां धायेगु याना ‘जिमि सर!’‘झी सर!’ धकाः। छुं न्हूगु च्वये धुनकि लसतां सरयात छकःनिं फोनंसां ब्वनाः न्यंकेगु, गबलें छेँय् हे नं लँखतं लाकाः क्यंवनेगु।अहो! थौं जिमि सर ला आकाझाकां मिखा पिइके थें जिमिगु अतीत धकाः जुयाबिल। आकाझाकां म्हगसय् थें । आः सदां थें जिमि सु नाप सल्हा ब्याकेगु? सुयात क्यनेगु?

वैद्य सरया पूमवंनिगु ज्या
जिमि सरया तिरिमय्जु मीरा शाक्य नापलाः वनाबलय् सरया मिखाया समस्या वयाः पूवंके मफुगु छुं छुं खँ कनादिल।

छता–
सरयात हःपाः बियाः साहित्यिक लँपुइ खिउँयाः क्वःदली धकाः सतकय् थामय् च्वंगु मत (लाय्म्प पोस्ट)थें जुयाः भलसा बियादीपिं झिम्ह झिंनिम्ह साहित्यिक महारथीपिनिगु विषयय् वय्कःपिं प्रति कृतज्ञ जुयाः च्वयातयादीगु जुयाच्वन।उकी मध्ये च्याम्ह गुम्हेसिगु ला च्वये नं सिधये धुंकूगु जुयाच्वन । ल्यंदुपिं मेमेपिनिगु मिखायागु समस्या वयाः च्वयादी मफुगु जुयाच्वन।

मेगु खँ–
सरया सफू व पत्रपत्रिकाय् पिदने धुंकूगु तर उखेथुखे मदयेक लानाः चिच्चाःमिच्चाः दनाच्वंगु लेख नं दक्वं मुनाच्वनादीगु जुयाच्वन। थुपिं नितां खँ जिमित कना नं दीगु खः।थुपिं नितां पिथना बिइगु भाला झीगु ब्वहलय् लाःवःगु दु।थ्व ज्या झीसं यानाः क्यना बिइफत धाःसा वय्कःया आत्मायात सिचुगु शान्ति प्राप्त जुइ धयागु भलसा कयाच्वना ।

जिमि सरया महाप्रस्थानया लँपुइ गनं पंगः मदयेमा! भगवानया पालिक्वसं वास लायेमा !