कोभिड-१९ बुद्धजयन्तीया सन्देश

कोभिड-१९ हलिमय् न्यनावना हे च्वन तिनि, थुकिं यत्रतत्र सर्वत्र प्रभाववित जुयावंच्वन । गुबलें हे न्यनेस्वयेमनंकथंया लकडाउनय् लिकुने सुयातं मयया नं म्हाःम्हाः मयःमयःसां तबि नं लिकुने मालाच्वन । थी थी जात्रापात्रा पर्व रितिथिति नं लकडाउनय् लिकुनाः लुकु बिनाच्वन । थ्व हे झ्वलय् थुगुसिया बु.सं. २५६४ स्वांया पुन्हि बुद्धजयन्ती नं लकडाउनय् लिकुनीगु हे जुल ।

बुद्धया चिरस्मरणीय जन्म जयन्ती, वसपोलं सम्बोधि ज्ञान लानाकाःगु चिरप्रेरक दिवस अले ८० दँया उमेरय् महापरिनिर्वाण प्राप्त यागु चिरसंवेगदायी दिवस स्वांयापुन्हि सम्भवतः इतिहास् न्हापांगु खुुसी लकडाउनय् लिकुनीगु जुल । अचिन्ति तं पि भवति चिन्तिन्तं पि विनस्सति धाःथें सोचे हे मयाथें भोगे याये मालीगु, सोचे यानाथें मज्वीगु वास्तवय् थ्व हे जीवनया वास्तविकता जुयाच्वन । अस्थीरकथं न्ह्याइगु जीवनय् मृत्यु अवश्यम्भावी जुयाच्वनीगु खःसा वा वः फय् वः, भुखाय् ब्वःथें जीवनय् थथ्याः व क्वथ्याः जुया हे च्वनीगु नं स्वाभाविक जुयाच्वन ।

बुद्धं सुंसुमारगिरी नकुलपिता गृहपतियात- थी थी अंगप्रत्यंग अवयवसहितया शरीर प्राप्त जीवन दुःखपूर्ण, रोगग्रस्त अले बेचैनकथं न्ह्यानाच्वनी । झीगु शरीर धयागु खेंथें तज्यायेफुगु सालुसेच्वंगु छ्यंगू ख्वालां भुनातःगु रोगव्याधिं जायाच्वंगु खः, आतुर काय (रोगग्रस्त शरीर) दुम्हसिनं चित्तयात अनातुर (निरोग) यानाच्वने सयेकेमाः धकाः न्वाखंक कनाबिज्याःगु लुमंकेबहःजू । (नकुलपितु सुत्त, संयुत्तनिकाय)

रोगी शरीर दुम्ह जुया नं निरोगी चित्त दुम्ह जुया म्वायेगु कला धयागु रुप, वेदना, संज्ञा, संस्कार अले विज्ञान (चित्त) यात फगत जि जिगु धयागु नित्यभावयात परित्याग यानाः अनित्य, दुःख व अनात्मभाव पिज्ययेकेगु मानसिक अभ्यास क्वातुका वनेफु सा न्ह्याग्गु हे वज्रपातं कःवःसां थःत थःम्हं भाः पी फइगु जुयाच्वन ।

रोगी शरीर दुम्ह जुया नं निरोगी चित्त दुम्ह जुया म्वायेगु कला धयागु रुप, वेदना, संज्ञा, संस्कार अले विज्ञान (चित्त) यात फगत जि जिगु धयागु नित्यभावयात परित्याग यानाः अनित्य, दुःख व अनात्मभाव पिज्ययेकेगु मानसिक अभ्यास क्वातुका वनेफु सा न्ह्याग्गु हे वज्रपातं कःवःसां थःत थःम्हं भाः पी फइगु जुयाच्वन । शरीर खः, आपालं दोषयुक्त जुया दुःख दया हे च्वनी, थी थी ल्यय्व्याधि उत्पन्न ज्वीगु झ्वलय् बुद्धयात नं ल्वचं मत्वःतू । महापरिनिर्वाण जुइ त्यय्का नं आउँ जूगु दीघनिकाय ग्रन्थं पुष्टि याः । भगवान् बुद्धयात नं ल्वचं मत्वःतू धायेबले गुलिगुलिसियां आश्चर्य जुइफु, तर अलौकिक, पौराणिक, अलंकारिक भगवान्, ईश्वर, परमात्मा धाःपिं द्यौतय्त अजर अमरतत्व प्राप्तजू धाइगु खँ धाःसा अजू चायापु, पत्याः याये थाकु । प्राकृतिक रोगभयं प्राकृतिक प्राणीजगतयात प्रभावित याइगु हे जुयाच्वन ।

संयुत्तनिकायया देवहित सुत्तकथं बुद्धयात वायुरोग जूवलय् आयुष्मान् उपवानं क्वाः लः व साखः व्यवस्था यायेधुंका ल्वय् क्वलाःगु, महावग्गपाली बुद्धया शिष्यपिन्त थी थी कथंया ल्वय् जूबलय् घ्यः, नौनी घ्यः, चिकं, कस्ति व साखः सेवन यायेज्यूगु अनुमति ब्यूगु खःसा चिल्लो दाःयागु वासः आवश्यक जूबले भालु, न्या, सुुसुक जन्तु, फा, गधाया दाः दुगु चिकं उपभोग यायेत अनुमति ब्यूगु न्ह्यथने बहःजू । उबले रोगव्याधि क्वलाकेत वा न्हंकेत हलु, पालु, खायुगु चिराइतो (कटुकरोहिणि), सिमा ख्वाला, नी हः, फाकुग, ब्याःमाया हः, कपाय्माया हः, अम्बः, मले, हिं, झौ, सामुन्द्रिक ची, बेची, सिंची, मल, च्व, खरानी, चा, गोबर, थी थी अजः, गेरुलगायत आयुष्मान् पिलिन्दवत्सयात दायेकातःगु चिकनय् अय्लातया छ्यलेगु (रंग, गन्ध व सवाः सिइमदइगुकथं) अनुमति ब्यूगु न्ह्यथने बहःजू ।

बुद्धया इलय् अहिवातक रोग, पाण्डुरोग, मधुमेह, चित्त जुइगु ल्वय् (चित्तसमुट्ठाना आबाधा), ऋतु हिलेवंया ल्वय् (उतुपरिणामजा), मेपिनिगु प्रयोगं जुइगु (ओपक्कमिका), कर्मविपाकं जुइगु ल्वय्लगायत आपालं थी थी ल्वय्सम्बन्धी उल्लेख जुयाच्वंसां नं महावग्गपाली पञ्चाबाधवत्थुकथं कुष्ट रोग, प्वःवइथु रोग, चातः चातः थाइगु रोग, मुसवया हि पिहांवइगु रोग गनावनीगु रोग तीले वइगु रोग (कुट्ठं, गण्डो, सोसो, किलासो, अपमारो) फइले जूवलय् न्याता प्रकारया महारोग फइले जूगु न्ह्यथनातःगु दु । राजगृह व वैशाली दुर्भिक्षभय, मनुष्यभय व रोगभय शान्त जूगु प्रसङ्गय् रत्नसूत्र पाठ स्मरणीयजू सा स्वयं तथागत बुद्ध अले वसपोलया शिष्य भिक्षुपिं महाकाश्यप, महामौदगल्यायन म्हंमफुवलय् संयुत्तनिकायया प्रथम, दुतीय व तृतीय गिलानसुत्त पाठ जूगु, गुकी न्हय्गु बोधिया अङ्ग (सप्तबोज्झङ्ग सुत्त) त स्मृतिबोध्यङ्ग, धर्मविचयबोध्यङ्ग, वीर्यबोध्यङ्ग, प्रीतिबोध्यङ्ग, प्रशब्धिबोध्यङ्ग, समाधिबोध्यङ्ग व उपेक्षाबोध्यङ्ग भावितामयी अभ्यासया प्रसङ्ग नं थन लुमंकेबहःजू । आयुष्मान् भिक्षु अनिरुद्ध थेर (बाल्हगिल्हानसुत्त, सं.नि., गृहपति श्रीवद्र्धन (सिखिवड्ढसुत्त, सं.नि.), मानदिन्न गृहपति (मानदिन्नसुत्त, सं.नि.) विरामी जूबले प्यंगू स्मृतिप्रस्थान भावनात कायय् कायानुपश्यी, वेदनाय् वेदनानुपश्यी, चित्तय् चित्तानुपश्यी, धर्मय् धर्मानुपश्यी जुया ध्यानभावना, विपश्यना भावना अभ्यासं नं रोग शान्त जूगु वा क्वलनावंगु प्रसङ्ग नं न्ह्यथने बहःजू ।

विश्वजगतय् सन्त्रास न्यनाच्वंगु असहजताया थ्व इलय् स्वांया पुन्हिया सन्देश धयागु रोगग्रस्त शरीर धारण यानाच्वनापिं झीसं मनयात निरोगी यायेगु अभ्यास यायेमाः ।

अथे ला इतिहासया कालखण्डय् सन् ५४१या द प्लेग अफ जस्टिनियन (२ करोड ५० लख मनूत सीगु), सन् १३४७या द ब्लाय्क डेथ (५ करोड मनूत सीगु), सन् १६२९या द इटालियन् प्लेग (४ करोड २० लख मनूत सीगु), सन् १६६५या द ग्रेट प्लेग अफ लण्डन (१ लख मनूत सीगु), सन् १७२०या द ग्रेट प्लेग अफ मार्सिले (११ लख मनूत सीगु), सन् १८५५या द थर्ड प्लेग प्याण्डामिक (१ करोड ५० लख मनूत सीगु) अले सन् १९१८ या स्पेनिस फ्लू (५ करोड मनू सीगु) जूवलय् तक आधुनिक विश्वजगतय् २१ शदीथें आधुनिक वासःविधि वा मेडिकल साइन्स एड्भान्स हे मजूनीगु खः । उबलेया महाव्याधिं गुबलें लखौं, अझ गुबले करोडौं मनूत महामारिया कारणं सीगु जुयाच्वन । थौं सन् २०१९ या अन्तय् कोराना पिलू वल ।

आरोग्य परमा लाभा अर्थात् निरोगी वा सुस्वास्थ्य लाभ यानाच्वनेगु दकलेसकले तःधंगु लाभ धयागु बुद्धवचन खः । यद्यपि व्यवहारय् धाःसा थौं कोरोनाया सन्त्रास हलिमय् कुंकुलामय् न्यनावनाच्वन । धार्मिक, राजनीतिक, सामाजिक, व्यावसायिक, स्वास्थ्य, खेलकूद, शिक्षालयायत हरक्षेत्रय् ग्याःचिकु ब्वलनाच्वन, रोगसंक्रमणयात पनेत उचित रोकथामया उपायकथं लकडाउनलगायत भरमग्दूर प्रयास न्ह्यानाच्वन । देसंदेसय् शक्ति हिलाबुला लिसें धेधेंबल्ला भावयात थुजाःगु प्याण्डेमिक इलय् नं तसमसपूर्वक तँछाडमछाडया मञ्चन जुया हे च्वन । बरु गुलिफत उलि याकनं कोभिडयात अन्त्य यानावने फइकथंया भ्याक्सिन दयेके फयेमाः, संक्रमितपिनि ल्वय् नं क्वलाना वनेमाः धयागु सकसियां व समष्टिगन आकांक्षां साकार रुप काय्माः, थुकी सम्बद्ध ख्यःया सकारात्मक योगदान मुखरित जुयेमाःगु थौंया आवश्यकता खः ।

थौंया हलिमय् कोभिड-१९ (Corona Virus 2019)या हुनिं विश्वजगतय् सन्त्रास न्यनाच्वंगु असहजताया थ्व इलय् स्वांया पुन्हिया सन्देश धयागु रोगग्रस्त शरीर धारण यानाच्वनापिं झीसं मनयात निरोगी यायेगु अभ्यास यायेमाः, विश्व स्वास्थ्य संगठन अले नेपाल सरकारया समयोचित नीतिनियमयात अवलम्बन यायेगु, लकडाउनया नियम पालना, सामाजिक दूरी कायम यासे छेँ छेँ हे होशीयारी, सजगता व सतर्कतापूर्वक अप्रमादी जुया सुरक्षितपूर्वक च्वने, धर्माभ्यास याये, चित्ताभ्यास याये । अस्तु ।।

।। सोको रोगो विनस्सतु ।।

भिक्षु कोण्डन्य