ने. सं. ११४३ चौलाथ्व पारू -

कागति-लः त्वनाया फाइदा

कागति-लः अथवा कागति म्हयागु स्वस्थ विकासया निंतिं तसकं आवश्यक तत्व खः। कागतिइ दुगु भिटामिन सीं मेमेगु गुलिखे भिटामिनलिसे जानाः म्हयात स्वस्थ यानातयेत तसकं महत्वपूर्ण भूमिका म्हिती । थ्वया लिसें छ्यगूयात स्वस्थ यानातयेत व म्हयात अःखः परिस्थितिइ ल्वय् नाप ल्वायेगु क्षमता दयेकाबीत भिटामिन सी मदयेक हे मगाः । मखु धयागु खःसा म्हय् थीथी कथंया ल्वचं कइ, अले ल्वय्लिसे ल्वायेगु क्षमता नं पाः जुयावनी । भिटामिन सीया मू गुण म्हय् प्रतिरोधक शक्तिया विकास यायेगु खः । कागति-लः व कागतिया रसय् दइगु भिटामिन सीया प्रशस्त मात्राया कारण कागतियात प्राकृतिक शक्तिबद्र्धक सिया रुपय् यक्व हे महत्व बीगु याः । न्हिं न्हिं जा नयेबलय् कागति नं छ्यलेगु यात धाःसा म्हयात भिटामिन सी गाक्क हे चूलाइ ।

सुथय् खालि प्वाथय् कागति-लः त्वनेगु अप्वः फाइदाजनक जू । कागतिइ दइगु भिटामिन एं मिखाया ल्वय् लंकी, भिटामिन बीं पाचनशक्ति बल्लाकी, अले भिटामिन सीं हिइ दुगु विकार मदयेकाबी ।
ग्वाराग्वारा दाःगु लः छगः गिलासय् जायेकाः थुकी निगः कागति तिसिनाः कागति-लः दयेकादिसँ, अले ख्वाउँल कि त्वनादिसँ । थथे यानाः लछितक न्हिं न्हिं सुथय् त्वनेगु यानाच्वन धाःसा हि सफा जुइ । थुकी म्हया अंग प्रत्यंगय् न्हूगु शक्ति दयावःगु अनुभव जुयावइ । मिखा त्यय्लाइ । मानसिक दुर्बलता, छ्यं स्याइगु बन्द जुइ । यक्व ज्या याःसां नं न्यलीमखु। थुकियात चिनि मतसे चिचिघुतु यानाः त्वनेमाः । माल धाःसा कस्ति निगू चम्चा ल्वाकछ्याःसां जिउ । चिनि व चि आपाः नलकि स्वास्थ्ययात हानि याइ । तःल्वगितय्त ताःई तक द्यांलाका तयेधुंकाः नं काचाक नकेगु याइमखु। तर कागतिया रस ल्वाकछ्यानाः छक्वःपतिकं लः त्वंकातल धाःसा ल्वगिया म्हं दूषित पदार्थ पिहां वनाः ल्वय् लनावनी । थुकिया नियमित सेवनं म्हय् फुर्ति थहां वइ ।
सन्तरासि परिवारय् लाःगु कागति, मुसुम, झम्सि आदि फलय् भिटामिन सी यक्व हे दइ । थुलि बाहेक भिटामिन सीया मेगु छगू स्रोत अम्बः नं खः । तर अम्बःया भिटामिन सीं मेमेगु गुलिखे यौगिक लिसे जानाः छताजि रसायन दयेकी, गुकिं यानाः अम्बःया भिटामिन सीया फाइदा म्हयात थुकिया ताःईतक सेवा यायेधुंकाः हे जक चूलाइ । थुकिया थ्याक्क अःखः सन्तरासि परिवारया दक्वं हे फलय् दइगु भिटामिन सी याकनं हे पचय् जुइ, अले म्हयात नं याकनं फाइदा याइ । कागतिया विशेष महत्व थुकी दइगु भिटामिन सी अर्थात एस्कोर्बिक एसिडं यानाः दयाच्वंगु खः ।
थीथी ल्वचं मकयेका च्वनेत, स्वास्थ्य व शक्ति दयेका च्वनेत कागतिया रस व कागति-लः भिटामिन सीया धुकू खः । म्हय् भिटामिन सी मगात कि एनीमिया, क्वँय्यागु जोर्नी स्याइगु, ब्लिडिब जुइगु, पायोरिया व मेमेगु वाया ल्वय् जुइगु, मुसु वइगु, दम वइगु आदि जुइफु । कागति-लः त्वनेगु यातकि थुपिं ल्वचय् फाइदा जुइ ।

थीथी ल्वय् लंकेत कागति-लः

प्वाथय् किमि दायाच्वंगु दुसा कागतिया पु नचुक निनादिसँ, अले लः लिसे कयादिसँ । थुकिं प्वाथय् दायाच्वंपिं किमीत मदयेकाछ्वइ । मात्रा : तःधिकःपिंत १ निसें ३ ग्राम, मस्तय्त थुकिया प्यब्वय् छब्व । खालि प्वाथय् कागति लः नं त्वनादिसँ ।
कागति, कस्ति व लः ल्वाकछ्यानाः झिंन्यान्हु तक न्हिं न्हिं त्वनाबिल धाःसां नं प्वाथय् दायाच्वंपिं कीत सिनावनी ।
जा नयेधुंकाः छगू कप लखय् बागः कागति तिसिनाः उकी नयेगु सोरा भतिचा तयाः न्हिं निक्वः थ्व कागति-लः त्वनाबिल धाःसा प्वाःया चिचिधंगु ल्वय् दक्वं लनावनी ।
ख्वाउँक कागति लः न्हिं निक्वः त्वनेगु यात धाःसा छाति हियूगु, बेचैनी जूगु व नुगः पिपीच्याइगु मजुयावनी ।
कडा एसिडिटी अर्थात तीव्र अम्लताया पुलांपिं ल्वगितय्सं ताजा कागति-लः त्वनेगु यायेमाः ।
निगू चम्चा कस्तिइ कागतिया छगू चम्चा रस ल्वाकछ्यानाः कायेगु यात धाःसा अम्लपित्तया लाभ जुइ । कागति लखय् एस्कर्बिक एसिड दइ, तर थुकिं म्हय् सोडियम लवणया सांद्रणयात म्हो याइ, गुकिं यानाः मनूया आतापुतिइ बुयावइगु चिया अम्ल अर्थात हाइड्रोक्लोरिक एसिड शान्त जुयाच्वनी, अले अम्लता बुलुहुं बुलुहुं कम जुयावनी ।
छगः कागतिया रस, छगू कप क्वाःलः, बेय्चि छप्तिचा व छगू चम्चा कस्ति ल्वाकछ्यानाः त्वनाबिल कि हिकु वःगु दिनावनी ।
कागतिमां हः त्वःथुला कयाः रस चुचुप्यानादिसँ । थुकिं नं हिकु वःगु दिनावनी । थ्व बाहेक तसकं क्वाःगु लखय् कागति तिसिनाः थुगु कागति लः घुतुघुतु त्वनाबिल धाःसां नं हिकु वयाच्वंगु दिनावनी ।
न्ह्यः क्वातुक मवयाच्वन धाःसा द्यने त्ययेकाः कागति-लखय् कस्ति ल्वाकछ्यानाः छगू गिलास त्वनाबिल धाःसा क्वातुक न्ह्यः वइ ।
लीभरया गडबडी व प्वाःया ग्याँसं यानाः इकुल धाःसा क्वाःक्वाः कागति लः त्वनाबिल धाःसा फाइदा जुइ । मात्रा : लः छगू कप, कागतिया रस छगूत्या चम्चा ।
ज्वर वयाः ल्वगियात तसकं प्याःचाइगु जुयाच्वन धाःसा ग्वाराग्वारा दायाच्वंगु लखय् कागति तिसिनाः त्वंकाबिल धाःसा प्याःचाः नं लनी, ज्वर नं कुहां वइ ।
ज्वर वइबलय् तसकं प्याःचाइगु जुइ, म्हुतु गनी, छु याये गथे याये जुइ । लाः पिकाइगु ग्रन्थीं लाः पिकायेगु त्वःती, गुकिं यानाः म्हुतु गनी, अथे जुयाः कागति लखय् चि, बेय्चि तयाः त्वनादिसँ । कागतिइ चि व मलय् थनाः नं चुचुप्याये जिउ ।
कागति निगः तानाः २५० ग्राम लखय् तयाः दायेकादिसँ । लः बछि सुपाः वनकि ल्ह्वनाः छानय् यानादिसँ । थुगु कागति-लखय् निगू ग्राम सिंचि सियाः ल्वाकछ्यानादिसँ, अले त्वनादिसँ । थ्व छगू मात्रा खः । थथे यानाः न्हिं स्वक्वः कयादिसँ । जा नयेगु त्वःतादिसँ । निन्हु स्वन्हु थथे यायेबलय् दक्वं कथंया ज्वर लनावनी ।
बारम्बार कागति-लः त्वनेगु यानाच्वन धाःसा अय्लाःया नसां त्वःती, अय्लाः त्वनेगु इच्छा व बानी नं त्वःफी । कागति-लखं अय्लाःया नसा मदयेकगु मेगु छगू तरिका थथे दु – बागू गिलास तुसिया रसय् कागति छगः तिसिनाः त्वनादिसँ । नसा तनावनी ।
छगू गिलास कागति–लखय् छगू चम्चा पालुया रस ल्वाकछ्यानाः त्वनाबिलकि न्ह्यागु वस्तुया नसां नं त्वःती ।
द्यनेबलय् न्ह्यःसः वइगु जुयाच्वन धाःसा कागतिया हः गंकाः निनाः बागू चम्चा व छगू चम्चा कस्ति ल्वाकछ्यानाः बहनी द्यने त्ययेकाः काल धाःसा फाइदा जुइ ।
कथु स्याइगु, सः सुइगु, कथु ह्याउँसे च्वन धाःसा छगू गिलास क्वाःलखय् चि व बागः कागति तिसिनाः सुथय् व बहनी थ्व कागति-लखं गललल गललल यानादिसँ ।याकनं हे याउँसे च्वनी ।