बुंगद्यः हयेगु निंतिं बन्धुदत्तं याःगु जुक्ति

मीना बज्राचार्य

सहकाल व वर्षाया द्यः कथं परापूर्वकालंनिसें बुंगद्यःयात पुज्यानाः रथजात्रा यानावयाच्वंगु दु । सकल लोकयात करुणाया दृष्टिं स्वयाः कल्याण यानाः उद्धार याइम्ह सकल लोकया हे यःम्ह लोकंह्वाःम्ह द्यः जुयाः वसपोलयात लोकेश्वर करुणामय, पद्मपाणी लोकेश्वर धकाः धयातल । वसपोल मनू जक मखु देव, यक्ष, दैत्य, राक्षस, गन्धर्व, किन्नर, गरुड, नाग आदिपिंसं तकं मंकाःकथं हनातःम्ह द्यः खः ।

अथे हे करुणामययात स्वंगू हे लोक स्वर्ग, मत्र्य व पातालय् नं पुजा याइ धइगु धार्मिक विश्वास दु । जुजु नरेन्द्रदेवया पालय् नेपालमण्डलय् झिंनिदँ तक वा मवयाः बुँइ अन्न मसयाः अनिकालं मनूत म्वाये थाकुया च्वंगु अवस्थाय् बुंगद्यःयात नेपालमण्डलय् बिज्याकूगु धइगु इतिहास दु ।

बुंगःद्यः नेपालमण्डलय् बिज्याकेत येँ देय्या तान्त्रिक गुभाजु बन्धुदत्त, यलया भलिया ललितचक्र अर्थात रथचक्र, ख्वपया जुजु नरेन्द्रदेव स्वम्ह भारतया आसाम राज्यया कामारुकामाक्ष पर्वतय् बिज्याःगु खः । राक्षसतय्गु थासं श्री करुणामययात नेपालमण्डलय् हयेत उगु इलय् वसपोलपिंसं अनेक संघर्ष यायेमाल व जुक्ति यानाः मोहनी तयाः तन्त्रविधिं साधना यानाः तारणं साःबलय् तिनि बुंगद्यः भम्बःया रुप कयाः कलशय् बिज्याःगु खः ।

व हे कलशय् बिज्याःम्ह भम्बरुपी करुणामययात हयाच्वंगु इलय् नं करुणामयया मां माया व अबु शशी लिसें सकल लाखे लसिंतय्गु दलबदल सहित वयाः लिनाहःगु खः । लाखे लसिंतय्त छले यायेत बन्धुदत्त आचाजुं गज्याःगु इलय् गुकथं जुक्ति पिकयाः नेपालमण्डलय् बुंगद्यः हयेत ताःलात धइगु खँ छक्वः दुवाला स्वये ।

१) भेष हिउगु
दकलय् न्हापां ला वसपोलपिं अन थःगु हे भेषं वनकि लाखेलसिंतय्सं सिलकि बाकी तइमखु धकाः भेष हिलाः वनेगु धकाः बन्धुदत्तं सल्लाह यात । बुंगद्यः काःवनेत दकलय् न्हापां स्वम्हेसिनं भेष हिल । बन्धुदत्तं कामारुकामाक्ष वनेत बैद्यया भेष काइ । कर्कोकट नागराजयात ताँ छिइगु निंतिं तःधिकम्ह अले करुणामयया अबुया प्वाथय् दुहां वनेत धाःसा मिखां मखंम्ह की थें चिधिकःगु रुप कायेकी बी ।

कर्कोटक नागराज चिधिकः जुयाः करुणामयया अबु शशी लाखेया प्वाथय् दुहां वनाः सास्ति याइ । दुहां वनेवं शशि लाखेया प्वाः स्यानाः छटपट जुइ । वयात लायेकेफुम्हेसित धाःगु इनाम बिइ धकाः नाय्खिं च्वयेकी । सुनां नं लायेके मफयाच्वंगु अवस्थाय् बन्धुदत्त बैद्यया भेषय् वनाः वासः यायेगु त्वह तयाः कर्कोटक नागराजयात प्वाथं पिहां वयेत इशारा याइ ।

कर्कोटक नागराज गथे दुहां वंगु खः अथेहे चिधिकः जुयाः प्वाथं पिहांवयेवं शशि लाखेयात याउँसे च्वनी । थुकिया पलेसा छु फ्वनेगु फ्वँ धकाः धाइ । थ्व हे मौकाय् लाकाः बन्धुदत्तं न्हापां बचं नि ल्हाकी, अले स्वीनिता लक्षणं युक्तम्ह लाखे लसिंया दकलय् चीधिकःम्ह काय करुणामय फ्वनी । करुणामयया अबु वचनबद्ध जुइधुंकी तर करुणामयया मां धाःसा थः दकलय् यःम्ह काय बियाछ्वयेत माने जुइमखु ।

२) निगः कलश

बन्धुदत्तं तन्त्रविद्यां साधना यानाः अनेक उपाय यानाः करुणामययात थःगु बसय् कयां त्वःती । करुणामय नेपालमण्डलय् बिज्यायेत तयार जुइ । जुजु नरेन्द्रदेव, गुरुजु बन्धुदत्त लिसें भलिया रथचक्रं करुणामययात कुबियाः थःपिंनापं ब्वना हयेत ताःलाइ । स्वीनिता लक्षणं युक्तम्ह दकलय् यःम्ह कान्छाम्ह काय मच्छिद्रनाथयात नेपालमण्डलय् यंकूगु धइगु खँ सीवं अनया लाखे लसिंतय्सं इमित लिनाहइ ।

बन्धुदत्तं तान्त्रिक पुजा यानाः साधना यायेवं करुणामय भम्बःया रुप कयाः कलशय् दुहां वनी । भम्बः कलेशय् दुहां वनेवं किसलिं तयाः त्वपुयाः नेपालमण्डलय् बिज्याइ । थ्व खँ बुंगद्यःया मांअबु लाखे लसिंतय्सं सिइकाः कलश लाकः वइ ।उमिसं खनकि बुंगद्यः लितयंकी धकाः तन्त्रविद्यां निपुणम्ह बन्धुदत्त आचाजुं न्हापां हे भम्बः रुपी बुंगद्यःयात तयाहःगु कलश तन्त्र विद्यां साधना यानाः ललित ज्यापुया म्ह्याय्मचाया प्वाथय् तयाः जनिखं हिनाबिइ ।

लाखेतय्सं बन्धुदत्तं ज्वनावःगु कलश लाकाः स्वइबलय् भम्बः दइमखु । ललित ज्यापुया म्ह्याय्मचा (मलिनी) प्वाथय् दुम्ह धकाः लाखे लसिंतय्गु मिखा छले यानाः बुंगद्यः दुगु कलश मलिनीया गर्भय् तयाः नेपालमण्डल तक थ्यंकेहइ । थुकथं थौंतक नं दँय्दँसं कुरुवालय् वनाः बुंगद्यः काःवनीबलय् पाञ्जुं छगः व मलीनी नं छगः कलश प्वाथय् तयाः जनिखं चिनाः हयेमाःगु परम्परा न्ह्यानाच्वंगु दु ।

३) सियातःगु थसिपु

किम्बदन्ति कथं बन्धुदत्तलिसे बचनबद्ध जूम्ह शशि राक्षसं थः काय बुंगद्यःयात नेपाल मण्डलया ज्या सिधयेकाः हाकनं थःगु हे थाय् कामारुकामाक्षय् हे लिहां वा धकाः धयाहःगु जुयाच्वन । परदेशं अर्थात नेपालं लिहां वयेबलय् लँ म्हसिके अःपुइमा धकाः अबुम्हं करुणामययात थसिपु फछि प्वःचिनाः लँ दुछि ह्वलाहुँ धकाः बियाहइ ।

वनेत ह्वलावंगु थसिपु लिपा लिहां वयेबलय् थसिमा बुया वयाच्वंगु स्वयाः थःगु देय् लिहां वा धकाः धयाहःगु जुयाच्वन । थ्व खँ सियाः न्हापां हे बन्धुदत्तं थसिपु सुनां नं मसिइक सिया बी । करुणामय व हे थसिपु लँ दुछि ह्वह्वं नेपाः थ्यंक बिज्याइ । नेपालमण्डलय् करुणामय थ्यनेधुंकाः गोरखनाथ दनाः दण्डवत याःवइ ।

कुनातःपिं गुम्हं नागत मुक्त जुयाः वर्षा जुइ । बुँइ अन्न सइ । सहकाल जुइ । धुमधामं बुंगद्यःयात माने यानाः रथय् तयाः जात्रा याइ । नेपालमण्डलय् सकल जनता लय्तायाः थःथःगु बुँज्याय् व्यस्त जुइ । छुं दँ लिपा बुंगद्यःयात थःगु थाय्बाय् व थः छेँजःपिं लुमंसे वइ । अले थःगु छेँय् लिहां वने धकाः सुनानं मसिक लिहां वनी ।

वँवं वँवं कुरुवालय् तक थ्यनी । तर अन गननं थसिमा बुयावयाच्वंगु मखनाः थःगु दे लिहां वनेगु लँपु मसियाः उखेंथुखें कामारुकामाक्ष वनेगु लँ मालाच्वनी । थ्व खँ सियाः हाकनं नेपालमण्डलय् च्वपिं वनाः बुंगद्यःयात ह्ययेकाः अनं लित ब्वना हःगु धइगु धापू दु । उकिं दच्छिया निक्वः बुंगद्यःयात उगु हे कथं नियम पालना यानाः कुरुवालय् वनाः कलशय् बुंगद्यः लाना हयेमाःगु परम्परा थौंतकं न्ह्याच्वंगु दु ।

अथे हे करुणामययात ह्ययेकेत रथजात्रा याइ । करुणामययात मनोरञ्जन यानाः थन हे भुले यानातयेगु नितिं रथ गन गन साली अन अन वसपोलयात दकलय् यःगु बाजं धिमे व भुस्याः थानाः थुकिया तालय् लोकजनपिं प्याखं हुलाः जात्रा हनी ।

४) सीकाहा बाजं थाइगु
कुरुवालं बुंगद्यः हयाच्वनीबलय् चुनिख्यः थ्यने न्ह्यः सीकाहा बाजं पुइगु चलन थौंतकं दु । छाय्धाःसा बुंगद्यः हयाच्वंबलय् लाखे लसिंतय्सं लिना हयाच्वनी । थ्व खँ सिइकाः बन्धुदत्तं लसिंतय्त छले यायेगु नितिं सीम्ह हःगु थें यानाः सीकाहा बाजं पुइके बी । सीकाहा बाजं पूगुलिं सीम्ह हःगु धकाः लिनाहयाच्वंपिं बुंगद्यःया मां लिसें लाखे लसिंत लिहां वंगु धइगु नं धापू दु ।

५) बुंगद्यःयात सिथं यंकूगु

सकलें लाखे लसिंत थःथःगु देशय् लिहां वनं नं वसपोलया मां धाःसा कायया वियोग सह याये मफयाः काययात लितब्वना यंकेत यलया लगंख्यलय् च्वंगु सिमाय् सुलाः स्वःवयाच्वनी । उगु सिमायात मांसिमा वा माजुसिमा नं धायेगु याः । सिमाय् सुलाः बुंगद्यःयात माःवयाच्वंगु धइगु खँ तन्त्रविद्यां निपुणम्ह बन्धुदत्तं सिइकी ।

बुंगद्यः थन दतले मांम्हं त्वःतीमखु, न्ह्याथे याःसां थः काय मकासे वनीमखुत धइगु खँ सिइकाः बन्धुदत्तं छगू जुक्ति पिकाइ । यदि करुणामय हे सित धाःसा ला पक्कां लिहां वनी । उकिं बुंगद्यःयात बहनी लगंख्यलय् च्वंगु माजुसिमा लिक्क हयाः तुयुगु कापतं त्वपुयाः सीम्ह थें यानाः प्यम्ह मनूतय्सं कुबियाः आरतिया काहाबाजं पुयाः चान्हय् सुनानं मखंक यंकी ।

न्हिनय् यंकलकि लोकं सिइकाः हल्ला याइ, हल्ला यातकि सिमा लिउने सुलाच्वंम्ह बुंगद्यःया मांम्ह सिइकाकाइ धकाः थथे चान्हय् सुनानं मखंक सिथं यंकूगु धइगु धापू दुसा व सिथं यंकूगु सुनानं स्वये मजिउ, यदि सिथं यंकूगु स्वल धाःसा उम्ह मनूया मृत्यु जुइ धकाः तकं धयातल ।

उकिं थौंतकं चौलागा प्रतिपदाकुन्हु यलया लगंख्यलय् हयाः माजुसिमा अर्थात् दोलंमाजुया लिक्क च्वंगु दबुलिइ बुंगद्यःयात न्हवं यायेगु चलन दु । थ्व न्हवं याःगुयात बुंगद्यःया मरण कथं कायेगु यानातःगु दु । उकिं द्यः न्हवं याये न्ह्यः चैत्रशुल्क पुन्हिकुन्हु जीवन्यास लिकायेत चान्हय् पुजा याइ ।

बुंगद्यःया आत्मा प्राण लिकायेगु धकाः ब्रम्हक्वं लिकया शुद्धि याइ । देगलं द्यः लिकयाः उगु ब्रम्हक्वं अर्थात बुंगद्यःया गर्भय् तयातःगु कलशयात लिकयाः बुंगद्यःया थासय् थापना याइ । न्हवं धुंकाः बुंगद्यःया आत्मा, हंस वा प्राण थुगु ब्रम्हक्वनय् च्वंवनी धइगु विश्वास यानातःगु दु ।

न्हवं यानाः सीम्ह थें यानाः सिथं यंकेधुंकूगुलिं द्यः न्हवं यायेसिधयेकाः बुंगद्यःयात पुर्नजन्म जूगु कथं मचा बूबलय्निसें यायेमाःगु कर्मकाण्ड दक्व याइगु खः । गथेकि क्वनं पिकयाः मांया गर्भं पिहांवःगु भाःपियाः मचाबू ब्यंकेगु, जंकु यायेगुनिसें कयाः इहि यायेगु, बाःह्रा तयेगु कय्तापुजा यायेगु तकया कर्मकाण्ड यायेगु चलन न्ह्यानाच्वंगु खः ।

थ्व दक्व ज्या क्वचायेकाः मांया ख्वाः स्वयेकुन्हु अर्थात् अमाइकुन्हु कुरुवालय् वनाः बुंगद्यःयात काःवनीसा कन्हय्कुन्हु अनं हयाः रथय् बिज्याकी । रथय् तयाः तृतिया फुनाः चौथि क्यनकि बुंगद्यःया रथजात्रा शुरु जुइ । पुच्वं बुंगद्यःया रथ सालाः गाःबहाः जात्रा, अनं नुगः जात्रा न्यायेकी ।

नुगलं लगंख्यलय् सालाहइ । लगंख्यलय् दुगु दोलंमाजु देगःया च्वसं च्वंगु सिमायात बुंगद्यःया मां भाःपियाः लगंख्यः जात्राबलय् स्वचाः चाःहिइकेमाःगु परम्परा आःतकं न्ह्यानाच्वंगु दु । लगंख्यःया इति त्वालय् छुं दिं तयाः साइत स्वयाः ज्यावलाजात्रा न्यायेकाः भोटो क्यने धुनेवं बुंगद्यःजात्रा नं क्वचाइ ।