जिगु लुमन्तिइ शान्ति
डा. चुन्दा बज्राचार्य
जिगु छेँ ख्यःक्यब, शान्तिया छेँ प्याफः, कान्ति ईश्वरी माध्यमिक विद्यालयया न्ह्यःनेसं । जिपिं गबलय् पासा जुल व ला जितः लुमं मजुल । स्कुलय् ला मखु थें च्वं । शान्तिया छेँ न्ह्यःने कान्ति स्कुल दयेक दयेकं जिगु छेँ नापं सतिगु शान्ति निकुञ्जय् ब्वंगु ला खइमखु ! पद्मकन्या क्याम्पसय् जि न्हिनय् ब्वनाम्ह, व सुथय् ब्वनीम्ह खःला मसिल ।
वि.सं. २०४६ सालय् नेपालभाषा मिसा खलः स्वनेगु ज्या जुल । नेपालभाषा मिसा खलःया आजीवन दुजःमध्ये छम्ह शान्ति नं खः ।
# नेपालभाषा मिसा खलः ः
नेपालभाषा मिसा खलकं थीथी शीपया तालिम बीगु जुल कि शान्ति न्ह्याबलें न्ह्यःने लाः । सयेकेगु व सीकेगु धालकि वयागु उपस्थिति क्वातुसे च्वनी । नेपालभाषा मिसा खलःपाखें थाय्थासय् जुइगु मिसापिनिगु शीपया ब्वज्या जुइ, अन शान्ति मदयेकं गाइ हे मखु ।
शान्ति थः स्वयम नं लं सुइगु, स्वीटर थायेगु, थीथीकथंया म्हिचा, ब्याग, स्वां आदि दयेकीम्ह जूगुलिं मिसा खलकं नं ब्वति काये माल कि शान्तिं दत्तचित्त जुयाः माःमाःगु सकतां हलज्वलं मुंकेगु ज्या यानाबी । ब्वज्या जुयाच्वंथाय् नं उलि हे दत्तचित्त जुयाः लगे जुयाच्वनी । दां दाँछि नं हिनामिना मयासे सकसितं थःथःगु दां इना बीगु जक मखसे मिसा खलःयात नं बीगु याइगु खः ।
साहित्यिक ज्याझ्वलय् नं गबलें गबलें शान्तिं चिनाखँ च्वयाः नं ब्वनाः न्यंकू धइगु खः मिसा खलःया पासापिनि लुमं हे जुइ ।सुति कापतय् छाप तयाः तन्ना, रुमाल, चकतिया खोल, फ्वंगाया खोल, आदि तयार यायेगु शान्तिया व्यक्तिगत उत्पादन हे खः ।
मिसा खलःया आपालं पासापिंसं थज्याःगु न्हूगु पहःया सामान न्याइगु स्वाभाविक हे जुल । कापःया जक मखु कापी नं दयेकेगु याः । फुलस्केप भ्वँतय्, ध्वःदुगु भ्वँया नं शान्तिं दयेकेगु याः । पासा जूगु नातां जिं नं शान्तियाके अज्याःगु आपालं भ्वं न्यानाः च्वये नं लं ।
# नेपालभाषा एम.ए.
नेपालभाषा मिसा खलःया दुजःकथं जक सीमित मजुसे नेपालभाषा विषयय् एम.ए. नं ब्वने सिधयेकल । २०४७ सालया संविधान लिपा नेपालभाषाया माध्यमं आखः ब्वंकीगु जगतसुन्दर ब्वनेकुथि स्वनेगु झ्वलय् ब्वनेकुथिइ ब्वंकीपिं शिक्षिकापिं ‘जिं व्यवस्था यानाबी’ धकाः बचं बिल ।
उगु इलय् शान्तिं नेपालभाषा विषय कयाः एम.ए. यानाच्वंगु व जागिर नयाः गनं नं तक्यना मच्वंगुलिं ब्वनेकुथिइ कक्षा न्ह्याकूसा मस्तय्त आखः ब्वंका बी धाःगु खः । लिपा जिं मिसा खलःया पासापिंत नं स्कुलय् आखः ब्वंकाबीत इनाप याना । शुरुइ आखः ब्वंकीपिं शिक्षक–शिक्षिकापिंत तलब बी मफुसां पासापिंसं आखः ब्वंका बी धकाः बचं बिउगु जुल ।
अबलय् माया मानन्धर, भगवती महर्जनपिंसं सहलह जूकथं आखः ब्वंकेगु नं शुरु यानादिल ।शान्तियात न्यनाबलय् धाःसा वं थः नेपालभाषाय् एम.ए. यानाच्वनागुलिं ब्वने सिधयेकाः जक वये धकाः बचं बिल । अनं लिपा नेपालभाषा एम.ए. ब्वने क्वचायेकाः शान्तिं जगतसुन्दर ब्वनेकुथिइ नेपालभाषा विषय ब्वंकेगु शुरु यात ।
# सहायक प्रिन्सिपल ः
जगतसुन्दर ब्वनेकुथिइ २०४७ साल फागुन १२ गतेनिसें कक्षा संचालन जुल । शुरु शुरुइ आखः ब्वंकीपिं शिक्षकपिंत तलब बीगु क्षमता ब्वनेकुथियाके मदु । लिपा जूलिसे भचा भचा खः थें, मखु थें शिक्षक–शिक्षिकपिंत पारिश्रमिक बीगु नं व्यवस्था जुल । २०४८ सालंनिसें शान्तिं ब्वनेकुथिइ आखः ब्वंकेगु शुरु याःगु खः ।
थ्व इलय्तक थ्यंबलय् ब्वनेकुथिं शिक्षक–शिक्षिकापिंत भचा भचा पारिश्रमिक बीगु जुइधुंकल ।ब्वनेकुथिइ कक्षा न्ह्याकाबलय् शुरुइ माया मानन्धर व भगवती महर्जनं आखः ब्वंकादीगु खःसा वयां छुं ई लिपा रत्नदेवी कसाः नं दुथ्यात । न्हापां ला प्रधानाध्यापकया निंतिं माया मानन्धरयात हे इनाप यानागु खः, तर मायां प्रधानअध्यापकया भाला काये मखु धाःगुलिं रत्नदेवी कसाः प्रधानाध्यापक जुल ।
बहुदल वयेधुंकाः निक्वःगु स्थानीय निकायया चुनावय् रत्नदेवी कसाः मिसा नससय् दनादिल । अनं लिपा माया मानन्धर प्रधानाध्यापक जुसेंलि प्रि–प्राइमरी तहया सहायक प्रिन्सिपल भगवती महर्जन व वयां च्वय्या तहया सहायक प्रिन्सिपल शान्ति मानन्धर जुयाः ब्वनेकुथियात न्ह्याकेगु ज्या जुल ।
# नेपालभाषा शिक्षिका ः
नेपालभाषाय् एम.ए. याःम्ह जूगुलिं शान्तिं ब्वनेकुथिइ नं नेपालभाषा हे ब्वंकेगु जुल । तर उकिया निंतिं आखः ब्वंकेत सफू मदुुगु अवस्थाय् ब्वनेकुथिं हे नेपालभाषा विषयया सफू ‘पलेस्वां’ पिथनाः न्यागू तगिंतक ब्वंकेगु व्यवस्था याःगु जुल । ग्वः आखः धाःसा प्रि–प्राइमरी तगिमय् ब्वंकेगु ज्या जुल ।
ब्वनेकुथिइ १० गू तगिं तक ब्वंकेगु व्यवस्था जुसेंलि ९ व १० तगिमय् नं शान्तिं हे नेपालभाषा ब्वंकेगु ज्या जुल ।नेपाल सरकारं पिथंगु लुँध्वाखा व जगतसुन्दरपाखें पिदंगु सफू पलेस्वां तगिं छगूनिसें १० गूतक ब्वनेमाःसां उगु सफू बजारय् न्यायेगु धाःसा मदु । तर जगतसुन्दर ब्वनेकुथिइ न्ह्यागु तगिमय् नं नेपालभाषा छगू अनिवार्य ब्वनेमाःगु विषय खः, तर सफू धाःसा मदु ।
थज्याःगु परिस्थितिइ नं शान्ति स्वयम थम्हं हे दक्वं तगिंयात ल्वयेक चिनाखँ, बाखं, च्वखँ, ब्याकरण आदि थीथी सफूपाखें ल्ह्ययाः ब्वंकेगु याइगु खः । उलिजक मखु विद्यार्थीतय्त ब्वंकेत माःगु आवश्यक ज्वलंत दयेकाः, फोटोकपि यानाः नं इना बीगु ज्या यानाच्वनीगु खः । अज्याःगु सामग्री दुथ्याकाः पाठ््य सफूया रुप बियाः पिथनेगु कुतः नं मयाःगु मखु, तर पिथने धाःसा मफुत ।
# नेपालभाषा ब्वने प्रेरणा बीम्ह ः
एसएलसीइ नेपालभाषा विषय नापं ऐच्छिक गणित, कम्प्युटर आदि विषय तयाः उकी मध्ये छगू जक विषय काये दइ धइगु व्यवस्था यानातःगुलिं विद्यार्थीतय्त थाकुइ धकाः खँ न्यंकाः सकलें विद्यार्थीयात थुइकाः नेपालभाषा विषय कयाः हे ब्वनेत प्रेरणा बीम्ह शिक्षिका खः शान्ति मानन्धर ।
नेपालभाषा विषय कयाः ब्वंपिं विद्यार्थीतय् थम्हं फक्व ग्वाहालि यायेगु नं याः शान्तिं । शारीरिक, बौद्धिक व नैतिक रुपं जक मखु, आवश्यक जुल धाःसा आर्थिक रुपं नं ग्वाहालि यानाः नेपालभाषा विषय ब्वनेगुलिइ प्रेरणा बीत लिफः मस्वइम्ह शिक्षिक खः शान्ति । अथे जूगुलिं नेपालभाषा विषय कयाः ब्वनीपिं विद्यार्थीया ल्याः नं म्हो मजू ।
# शान्ति सिरपाः
जगतसुन्दर ब्वनेकुथिया विद्यार्थीतय्त नेपालभाषा विषय कयाः ब्वनेगु प्रेरणा बीगु झ्वलय् ‘शान्ति सिरपाः’ नं नीस्वनेगु ज्या जूगु खः । ब्वनेकुथिया विद्यार्थीतय्सं नेपालभाषा विषय कयाः एसएलसी (थौंकन्हय् एसइइ)) उत्तीर्ण जूपिं विद्यार्थीमध्ये दकलय् अप्वः ल्याः हयेत सफल छम्ह मिसा व छम्ह मिजंयात सिरपाः बीगु ल्याखं शान्ति सिरपाः नीस्वनेगु ज्या जूगु खः ।
शान्ति सिरपालय् तक्मा, दसिपौ व दां सिरपाः दु । थ्व सिरपाः स्वनेधुंकाः स्वदँ ति बांलाक हे न्ह्यात । वयां लिपा सिरपाः स्वंम्ह शान्ति थः हे बांमलाक म्हं मफुत । शान्ति थः हे म्हं मफयेवं शान्ति सिरपाः लःल्हायेगु ज्या नं लिकुन ।शान्ति म्हं मफुसां वयागु ज्यायात हौसला व प्रेरणा बीकथं माया व जिं थ्व ज्यायात हाकनं न्ह्याकेगु निंतिं सहलह नं जुल ।
अबलय् शान्तियात नं न्ह्यःने तये दःसा जिउ । शान्ति नं लय् ताइ धइगु विचाः वल । वयां लिपा शान्तिया छेँजःपिंत न्यनेकने यानागु इलय् शान्तिया दाजु ज्ञानेन्द्र दाइ थः हे स्कुलय् वयाः शान्तिया नामं स्वनातःगु ‘शान्ति सिरपाः’ गथे खः अथे हे हाकनं न्ह्याकेगु धयादिल । थुकथं खँ ल्हानागु व एसइइया लिच्वः पिदंगु छुं दिं लिपा हे शान्ति हाकनं बामलाक म्हं मफुत, अले शान्ति गबलें नं सुयातं अशान्ति मजुइकथं शान्त जुया वन ।
जिलिसे सतीपिं पासापिंमध्ये दकलय् सतिम्ह पासा धइम्ह हे शान्ति । सुखय् न्हिलाःन्हिलाः सुखया सवाः कायेफुम्ह जक मखु । दुःखय् नं मिखां ख्वबि हायेकाः दुःख तंका बीफुम्ह पासा खः शान्ति । जीवनया आपालां थथ्याःक्वथ्याःया इलय् नं नापनापं च्वनाः, फक्व ई बियाः भौतिक, अभौतिक रुपं नापनापं जुयापिं जिपिं ।
जिपिं थवंथवय् जक मखु, जिगु छेँजः व शान्तिया छेँजःया दथुइ नं उलि हे भ्यलय् पूपिं । २०७२ सालया तःभुखाचं जितः धुमवाराहीइ थ्यंका बिल, शान्तियात वयागु ल्वचं यानाः वयागु छेँ अनामनगरय् हे सीमित यानाबिल । ल्वय् व भुखाचं जिमित थुलि तापाक यंकाबिल कि शान्तिया तता लक्ष्मी मदुगु तकं मसिल ।
उलिजक मखु, शान्तिया ल्वय् छु गथे जुयाच्वन धइगु तक नं मसिल । शान्ति कःसिइ दःगु धइगु नं मसिल, शान्तियात अस्पताल यंकूगु नं मसिल ।जगतसुन्दर ब्वनेकुथिइ एसइइ पास जूपिं विद्यार्थीतय्त विदाइ बीगु ज्याझ्वलय् दबुलिइ च्वँच्वनागु इलय् भगवतीं न्हाय्पनय् तीजक धाल, ‘शान्ति मफयाः भेन्टिलेटरय् तयाः नं आईसीयुलय् तयातल’ धाल ।
‘का जि थनं तुं वीर अस्पतालय् वनाः स्वः वने’ धकाः धयाबलय् ‘नाप लाके मबिउ । न्हिनसिया ३ निसें ४ ताःइलय्तक जक क्यनी’ धाल । नवाये मफुम्ह, भेन्टिलेटरय् तयेधुंकूम्ह आईसीयुलय् हःगु धयागु स्वास्थ्य बांलाना वल जुइ धकाः च्वना । निन्हुतक मनय् दुने ‘शान्ति, शान्ति’ जक लुमना वयाच्वंसां नं छकः नाप लाः वने धाधां गबलें छु, गबलें छु धाल ।
थौं ला छकः नाप लाः हे वने, इलय् हे लाकाः वने धकाः मती तयाच्वनागु इलय् लाक्क पोनया घन्टी न्यात । जगतसुन्दर ब्वनेकुथिं फोन यानाः सुनितां ‘शान्ति मंत हँ ! ३ बजे पशुपतिइ सिथं यंकीगु हँ !’ धाल ।स्वन्हु न्ह्यः जक ‘शान्ति मफु धकाः सुनां हे फोन छकः हे मयाः’ धकाः सुनितायात धयागु, तर थौं सुनितां शान्तिया बारे फोन यातं नं अज्याःगु दुःखया खँ न्यनेत ।
शान्तिया सासः दुबलय् वयात नाप लाये मखंसां शान्तिया म्हगःयात दकलय् लिपा दर्शन यानाःइन्न्न मिंगु नुगः ज्वनाः पासा शान्तियात सिँपय् तयाः मि तये धुंकाः झ्यातुगु मन ज्वनाः शान्तियात लुमंकु लुमंकुं याकःचा जि लिहां वया ।
LEAVE YOUR COMMENTS