इतिहासं लुकु बिना वनेत्यंगु दु– नेवाः जाति
मानवजातिया इतिहासय् ‘असिरियन’ धइगु छगू जाति दु । असिरियनतय् सभ्यता ७,००० दँ पुलां । थुपिं इराक देसयापिं खः । थीथी देशं याःगु छगू धुंकाः मेगु हमला अले शोषण, उत्पीडन व दमनया कारणं असिरियनत थःगु देसं विस्थापित जुल, छ्यालबिछ्याल जुल । ७,००० दँया पुलांगु सभ्यता दुपिं असिरियनत इतिहासं तना वनेत्यंगु दु, अस्तित्व लोप जुइत्यंगु दु ।
जलय् च्वंम्ह मानव अधिकारवादी विद्वान कृष्णगोपाल भायोजुं अष्ट्रेलियाय् शरणार्थीया जीवन हनाच्वंपिं आदिवासी असिरियनत खंबलय्, उमिगु इतिहास अध्ययन याना दीबलय् वय्कलं उमिगु ख्वालय् आदिवासी नेवाःतय् ख्वाः लुइकादिल । वय्कःया नुगः ख्वल । झीसं आदिवासी नेवाःतय् अवस्था छकः दुवाला स्वये । नेपाःगाः आदिवासी नेवाःतय् आदिभूमि खः ।
आदिवासी नेवाःतय्सं थःगु हिचःति हायेकाः थ्व थाय्यात स्वर्ग थें बांलाका तःगु खः । अमेरिका देय् जंगल तिनिबलय् थःगु भूउपयोग नीतियात ध्यानय् तयाः, वैज्ञानिक भवन निर्माण प्रविधि छ्यलाः दयेकातःगु, कला–कौशलं जाःगु नगर व उपनगरया कारणं थन दयेकातःगु भव्य देगः, लाय्कू, बहाःबहीया कारणं हलिमय् बय्बय् जुइधुंकूगु समृद्ध देय् खः – नेपाल मण्डल ।
पृथ्वीनारायण शाह गोर्खाया जुजु खः । किपूमि जनतां जिवनदान बियाः म्वाकातःम्ह युद्धबन्दी खः । लिपा व हे बहादुर किपूमि जनताया न्हाय्, न्हाय्पं व म्हुतुसि ध्यनाः युद्ध अपराधी, अत्याचारी जुजु जुल । थनिं निसः व न्यय्दँ न्ह्यः (वि.सं. १८२५) पृथ्वीनारायण शाहं झीगु देय् नेपालमण्डल थःगु नियन्त्रणय् काल ।
पृथ्वीनारायण शाहं जातिवादी, उपनिवेशवादी शासन न्ह्याकल । नेपालमण्डल पृथ्वीनारायण शाहया उपनिवेश जुल । उबलेनिसें नेपाःगाःया आदिवासी नेवाःत शोषण, उत्पीडन व दमनया जिन्दगी म्वायेत बाध्य जुल । छकः नेकपाया अध्यक्ष प्रधानमन्त्री खड्गप्रसाद ओली चन्द्रागिरि गुँच्वकाय् चाःहिउवंगु जुयाच्वन ।
वय्कलं धयादिल थन गुँच्वकाय् ग्वाय् नीकाः शाननक्सां च्वनाच्वंम्ह श्री ५ पृथ्वीनारायण शाहया सालिक छगू तयेमाः । प्रधानमन्त्री केपी ओली जातिवादी, उपनिवेशवादी, पृथ्वीनारायण शाहया झ्वाता तयेमाः धका छाय् धयादिल ? पृथ्वीनारायण शाहया उत्तराधिकारी खः धकाः क्यनेत जुइमाः ।
निसः व न्ययदँ न्ह्यः शुरु जूगु निरंकुश जातिवादी, उपनिवेशवादी शासन, वि.सं २०४६ सालं बहुदल वसेंलि क्वचाइ ला धकाः झी आदिवासी नेवाःतय्सं आश यानागु खः । वहे आशं झी नेवाःतय्सं त्याग, तपस्या व वलिदान यानागु खः । झी नेवाःतय्सं कांग्रेसयात बल्लाका, एमालेयात बल्लाका, माओवादीयात बल्लाका । उपिं सकलें बल्लात, सत्ताय् थ्यन ।
जातिवादी, नश्लवादी, उपनिवेशवादी शासनया कारणं आदिवासी नेवाःतय्सं जिन्दगीया अन्तिम सासः ल्हायेत बाध्य जुयाच्वंगु दु । असिरियनत थें हे इतिहासं लुकुबिना वनेत्यंगु दु–आदिवासी नेवाः जाति ।
राजनैतिक दलतय्सं झी आदिवासी नेवाःतय्त शोषण, उत्पीडन व दमनपाखें मुक्त यायेत स्वयेगु पलेसा जातिवादी, उपनिवेशवादी शासनयात निरन्तरता बिल । खस ब्राम्हणवादी नेतात नेवाःतय् न्हि काइपिं मखु न्हाय् ध्यनीपिं खः, थ्व खँ वाःचायेके मफु । नेवाः मुक्ति कायेगु पलेसा राजनैतिक दलया च्यः जुयाः म्वायेगुली गौरव तायेकीपिं जुल ।
आदिवासी नेवाःतय् दुर्दशा खः थ्व । थौं स्वनिगःया अल्याख ख्यः पुखू अतिक्रमण जुयाः म्हासे जुयावन । ल्वहंहिति, लुँहिति, बुंगाः, तुं, सुनावन । वाउँगु बुँत प्लटिङ्ग जुल । पञ्चायती सरकारं तकं संरक्षण यानातःगु वाउँगु दोल क्षेत्र तक नं बहुदल वयेधुंकाः संहार याना छ्वल । अब्यवस्थित बस्ति विकासं यानाः स्वनिगः कुरुप जुल ।
आः ब्यवस्थित शहरी विकासया नामय् सरकारं बाह्य चक्रपथ व स्वंगू न्हूगु शहर दयेकेगु ज्या न्ह्याकाच्वंगु दु । स्वनिगः छगुलिं कंक्रिटया जंगल व मनूया मनुखं जायेकेत्यंगु दु । थनया विश्व सम्पदा खितुंगाः थहुँ यानाच्वंगु दु । हराभरा, स्वच्छ, सुरक्षित, साँस्कृतिक नगर मखु महाअस्तव्यस्त, कोलाहलपूर्ण प्रदुषित, फोहोरी नगर यायेत्यंगु दु । छाय् ?
स्वनिगः धयागु विश्व सम्पदां जायाच्वंगु, किराँतकालीन, लिच्छवीकालीन, मल्लकालीन, साँस्कृतिक सम्पदा व बस्तिं जायाच्वंगु पुरातात्विक महत्व दुगु थाय् खः । थुकिया संरक्षण यायेगु भाला सरकारया खः । तर मयाः । छाय् ? झीगु स्वनिगः साँस्कृतिक नगर खः , पयर्टकीय नगर खः । थन जुयाच्वंगु अब्यवस्थित बस्ती विकास तुरुन्त दिकेमाःगु खः ।
ब्यवस्थित शहरया विकास याये न्ह्यः भूउपयोग नीति तुरुन्त लागू यानाः कृषियोग्य भूमिया संरक्षण यायेमाःगु खः । स्वनिगलय् शहर विकास यायेबलय् ४० प्रतिशत चकं थाय् ल्यंका तयेगु सरकारी योजना कथंसांं ज्या यायेमाःगु खः । सरकारं थःगु भाला पूवंकाच्वंगु मदु । छाय् ?
अब्यवस्थित वा ब्यवस्थित शहरी विकास न्ह्यागु हे जूसां आदिवासी नेवाःतय्त भूमिं विस्थापित याइ । जातिवादी सरकारया छगू महत्वपूर्ण योजना धइगु न्ह्याथे यानाः जूसां आदिवासी नेवाःतय्त भूमिं विस्थापित यानाः, पिनेयापिं मनूत दुकाये फक्व दुकयाः स्वनिगःया नेवाःतय्त अल्पमतय् लाकेगु खः । थ्व स्वनिगलय् आदिवासी नेवाःतय् ल्याः लाक्क ६÷७ लाख जक दु ।
पिनें वयाच्वंपिनिगु ल्याः ५०÷६० लाख थ्यनेधुंकल । आः बाह्य चक्रपथ दयेकाः ७२ हजार रोपनी भूमिं नेवाःतय्त विस्थापित यानाः २०÷२५ लाख पिनेयापिं मनू स्वनिगलय् दुकायेगु केपी ओलीया योजना खः । अथेहे स्वंगू न्हूगु शहर दयेकाः १ लाख ३० हजार रोपनी भूमिं नेवाःतय्त विस्थापित यानाः मेगु थप २०÷२५ लाख पिनेयापिं मनूत दुकायेगु योजना खः ।
आदिवासी नेवाःतय्त पूवंक हे आदिभूमिपाखें विस्थापित यानाः अति अल्पमतय् लाकेगु केपी ओलीया योजना खः । पिनें यक्व मनू दुहां वःबलय् ‘कोर सिटि’ दुने वडाया जनसंख्या म्हो खनेदत । थ्व वंगु चुनावबलय् कोर सिटि दुने जनसंख्या म्हो जुल धकाः निगू, स्वंगू वडा ल्वाकछ्यानाः छगू याना बिल । महानगरय् त्याना वनीपिं नेवाः वडा अध्यक्षया ल्याः पाः जुल ।
कोर सिटिया वडा नापं पिनेया लागा ल्वाकछ्याना तःगु थासय् नेवाः मखु, गैर नेवाः वडा अध्यक्ष त्यानावल । थुकथं महानगर, नगर दक्वभनं नेवाः वडा अध्यक्षपिनि ल्याः पाः जुल । थुकथं स्थानीय राज्यसत्ताय् नं नेवाःतय् उपस्थिति कमजोर जुल । आः वइगु मेगु चुनावय् नेवाःतय् स्थिति झन कमजोर जुइ तिनि ।
नेवाःतय्त राजनीतिक पार्टीया नेतृत्व तँपाखें विस्थापित यात, प्रशासनं विस्थापित यात, लजगालं विस्थापित यात, भाषां विस्थापित यात, आः स्थानीय राज्य सत्तां नं पूवंक हे विस्थापित यायेत्यंगु दु । नेवाःत दक्व थासं विस्थापित जूगुया हुनिं आदिवासी नेवाःतय्गु आर्थिक अवस्था झन झन कमजोर जुया वनाच्वंगु दु ।
भुखाय् ब्वयाः स्यनाच्वंगु छेँ तक नं दने मफुनि । जःलाखःला नेवाःत नं छेँ–बुँ न्याये फुपिं मदया वनेधुंकल । बाध्य जुयाः खय् ब्रम्हूत व मारवाडीतय्त मियाः विस्थापित जुया वनाच्वंगु घटना नं यक्व दु । आदिवासी नेवाः जाति थ्व स्वनिगलं हे विस्थापित जुइत्यंगु दु, नेवाः जातिया अस्तित्व लोप जुइत्यंगु दु ।
केपी ओलीं आदिवासी नेवाः जातिया अस्तित्व न्हंकेत छाय् स्वल ? जातिवादी, उपनिवेशवादी, पृथ्वीनारायण शाहया उत्तराधिकारी जूगुलिं खयेमाः । आदिवासी नेवाः जाति न्हंकेत स्वयाच्वंम्ह केपी ओलीयात जातिवादी, नश्लवादी, उपनिवेसवादी मधाःसा छु धायेगु ? जातिवादी, नश्लवादी, उपनिवेशवादी शासनया कारणं आदिवासी नेवाःतय्सं जिन्दगीया अन्तिम सासः ल्हायेत बाध्य जुयाच्वंगु दु ।
असिरियनत थें हे इतिहासं लुकुबिना वनेत्यंगु दु–आदिवासी नेवाः जाति । इतिहासं न्यनाच्वंगु दु जातिवादी, नश्लवादी, उपनिवेशवादी शासकतय् न्ह्यःने आत्मसमर्पण मखु आदिवासी नेवाः पहिचानया लागिं, नेवाः स्वायत्त राज्यया लागिं संघर्ष यायेत तयार जूपिं सुं स्वाभिमानी आदिवासी नेवाः नेता ल्यं दनि ला ?
LEAVE YOUR COMMENTS