ला थहां वइगु कारण

डा. तुलसीनारायण श्रेष्ठ

छिगु नेपालभाषा पत्रिकाय् वंगु जेठ २५ गते शुक्रवाः श्री नानीकाजी सापूजुं वय्कःया तिरि मय्जुयात निदँ न्ह्यवंनिसें पिलाक्वय् ला थहां वइगु व्यथां दुःख बियाच्वंगुलिं उकियात कयाः छगू च्वसुया अनुरोध यानादीगु ब्वना । जि तसकं लय्ताया, जिगु च्वसु छिकपिंसं ब्वंगु जुयाच्वन । भचा भचासां उसाँय्या ज्ञां बिउगु जुयाच्वन । छिकपिं सकसितं सुभाय् देछायाच्वना ।

सापूजु छिम्ह तिरिमय्जुयात पिलाक्वया ला थहां वइगु व्यथा नापनापं प्रेसर व चिनिया ल्वय् दुगु नं सिल । अय् धायेबलय् वय्कः अथे हे न्यय्दँ, ख्वीदँ वैशया जुइमाः धकाः जिं अनुमान याना । छिगु अनुरोधय् थ्व च्वसु च्वयाच्वना ।पिलाक्वया ला थहां वइगु ल्वय् नं बुढेसकालया ल्वय्त मध्ये छगू खः । म्ह पुलां जुयावःलिसे शरीरय्, म्हय् अनेक कथंया कमी कमजोरी जुयाः दुःख सी मालावइ ।

पिलाक्वया ला थहां वइगु अनेक कारण दु, सकतां फुक्कं च्वयां ला साध्य जुइ मखु । हानं उकिया निदानया लागि अनेक जाँचबुझ याना स्वयेमाली । ल्वय् पत्ता लगे मजुइकं वासः नं ला धाये फइमखु । अय्जुयाः अज्याःगु फुक्क ल्वय्त त्वःताः थन जिं सामान्य कथं ला थहां वइगु उसाँययात कयाः च्वयाच्वना ।

ला थहां वइगु धयागु हे पिलाक्वया ला थहां वइगु खः । मेथाय् मेथाय् ला उलि थहां वइमखु । ला थहां वइगु धयागु लापाँय् हे थहां वइगु मखु । लापाँय् म्वय् म्वय्निलाः छाना वइगु खः । कडा जुयावइगु खः । अंग्रेजी भासं थ्वयात स्पाजम जूगु धाइ । अथे लापाँय् म्वय् म्वय् निलीबलय् अर्थात ला थहां वइबलय् लापाँय् तसकं स्याइ । ज्वनातये माली । उसिउसि यानाः भचा लिपा म्वय्म्वय् निलाच्वंगु म्हो जुयावनी ।

न्हापा थें तुं नाइसे च्वनावइ । ला थहां वःगु नाइसे च्वनाः लनावनी । ला थहां वइगु खास यानाः द्यनेबलय् वा न्यासि वनेबलय् जुइ । द्यनेबलय् गुबलें गुबलें मनूतय् न्ह्यलय् धुप्यनेगु जुयाच्वनी । ल्हाः तुति तिल्ल प्यंक तप्यंकेगु । यदि थथे हे न्ह्यलय् वा न्ह्यलं चायेकाः धुप्यनेबलय् जक आकाझाकां पिलाक्वया ला थहां वइगु खःसा ग्यायेम्वाः । थ्व सामान्य खः । ल्वय् मखु ।

धुप्यनेबलय् आकाझाकां लापाँय्या नसाय् दबाब जुलकि ला थहां वये यः । यदि अथे खःसा अज्याःल्बलय् पिलाक्वया ला थहां वइगु खःसा आकाझाकां धुप्यनेबलय् होस यायेमाः, होस याःसा गाः । धुप्यने जिउ, तर बुलुहुं, छक्वलं तिल्ल मिंक मखु । होस यानाः गाछि गाछि जक तुति तप्यंकेगु । ला थहां वइ थें च्वनकि त्वःतेगु । ला थहां वइमखु ।

मेगु कारण खः म्हय् खनिज पदार्थ अर्थात इलेक्ट्रोलाइटया कमी जुइगु । इलेक्ट्रोलाइट धइगु सोडियम, पोटासियम, क्याल्सियम, म्याग्नेसियम आदित खः । अर्थात थ्व फुक्क चिया प्रकारत खः । छुं नं कारणं यानाः म्हय् खनिज पदार्थ कमी जुलकि ला थहां वइ । कमी जुइगु कारण अनेक दइ ।

गथेकि चि बारे याइपिं, चि गाक्क मनइपिं, इलय्ब्यलय् सिसाबुसा, धौ, दुरु, ला, ख्येँ आदि पौष्टिक खाना मनइपिं वा नयेमखंपिंत जुइ । तरल पदार्थ, झोल गाक्क मत्वनीपिं, शारीरिक परिश्रम अप्वः याइपिं, अय्लाः थ्वँ अप्वः त्वनीपिं, नये मगानाः कुपोषण जुइपिं आदि खः । इलेक्ट्रोलाइटया म्होतिं जुइगु थीथी ल्वय् दु । अज्याःपिंत नं ला थहां वइ ।

थाकुक ज्या याइपिं, चःति नाःनाः वयेक श्रम याइपिं, अप्वःचःति वयाच्वनीपिं आदि कथंया मनूतय्सं नं गाक्क झोल पदार्थ मत्वनकि इलेक्ट्रोलाइट गाइमखु । अथे हे तसकं मखु, भचा भचा अर्थात न्हिं स्वक्वःप्यक्वः झारा ताउतक जुयाच्वनीपिंत, बान्ता जुया च्वनीपिंत वा तसकं झाडाबान्ता जूपिंत, नइगु तिलय् मग्यनीपिंत, नयागु पचे मजुइपिंत, प्वाःया आतापुतिया ल्वय् दुपिंत, स्येँया ल्वय् आदि कथंया ल्वय् दुपिंत इलेक्ट्रोलाइट मगानाः ला थहां वइगु जुयाच्वनी ।

इलेक्ट्रोलाइट मगानाः प्रेसर म्हो जुलकि नं ला थहां वइ । अय् जुयाः यदि ला थहां वइपिं ल्वगितय्सं इलेक्ट्रोलाइट मगानाः ला थहां वःगु खःसा न्हिं छपुरी निपुरी जीवनजल लखय् तयाःत्वनाबिलकि सी दइ । ला थहां वःगु बुलुहुं लनावनी । छवाःति त्वना स्वयेमाः । जीवन जल न्हिं छपुरी निपुरी लखय् तयाःत्वनां म्हय् छुं नं मजिउगु असर लाइमखु । प्रेसर अप्वःपिंसं त्वंसां प्रेसर बढे जुइमखु ।

नापनापं खनिज पदार्थ अप्वः धइगु सिसाबुसा गथेकि केरा, धालय्, स्याउ इलय्ब्यलय् नयेगु यानाच्वनेमाः ।अथे हे ला थहां वइगु मेगु कारण खः लः मगाइगु । लापाँचय् लः मगातकि अन मुनीगु थीथी फोहर पिहां वने फइमखु । अले ला थहां वइ । आः छम्ह मनुखं गुलि लः त्वनेमाः धयागु फरक फरक धारणा दु । अनेक तरिका क्यनातःगु दु ।

तर छम्ह वयश्यक मनुखं चाहिँ चा–न्हि अर्थात नीप्यघौ दुने म्हतिं नं छगू लिटर अप्वः यानाः निगू लिटर तक पिसाब जुइमाः । यदि उलि पिसाब जुयाच्वन धाःसा लः त्वंगु गाः । हानं लः धायेबलय् लः जकयात कायेगु मखु । लःया नापनापं मेमेगु झोल पदार्थयात नं लःया रुपय् कायेमाः । गथेकि चिया, बियर, जुस, केँ वा अनेक परिकारया ति नं लः हे खः ।

अय् जुयाः पिसाब म्हो जुल धाःसा लः मगात, पिसाब अप्वः जुल धाःसा लः अप्वल धकाः सिइकेमाः । तर चिनिया ल्वय् दुपिंसं अप्वः पिसाब याइ । पिसाबया ल्वय् दुपिंसं म्हो पिसाब याइ धइगु नं सिइकेमाः । अनंलि हानं मेगु ला थहां वइगु कारण खः– नसाया ल्वय् । नसा कमजोर जुलकि नं ला थहां वइ । बैंश वंलिसे शरीर कमजोर जुयाः वनी ।

खास यानाः सँय्प्वाँय्, टेन्डन कमजोर जुलकि नं ला थहां वइ । भिटामिन बी १२, भिटामिन ई मगात कि नं ला थहां वइ । अथे हे प्रेसर ल्वगितय्त चिनिया ल्वगितय्त अले उकिया वासः नयाच्वंपिंत नं ल्वय्या कारणं वासःया कारणं नसा कमजोर जुइ । लापाँय् कमजोर जुइ । अले ला थहां वइ । अय्जुयाः अज्याःपिं ल्वगितय्सं ल्वय्या वासः नापनापं अज्याःगु भिटामिन नं बियातःगु दइ, दयेमाः ।

यदि मदुसा थुपिं भिटामिनत न्यनेकने यानाः नयेमाः । भिटामिन नयाः स्यनी मखु । ला थहां वइगु चाहिं लनावनी । नापनापं वासःया लिउलिउ थज्याःगु भिटामिन दुगु पौष्टिक पदार्थ गथेकि मस्र्याबरां, काजु, पेस्टा न्हिं निगः प्यंगः नयेगु यानाच्वनकि नं ला थहां वइगु लनावनी । म्हय् भिटामिन पूर्ति जुयाच्वनी ।

आः सामान्य कथं धायेफुगु ला थहां वइगुया कारण थुपिं हे खः । लापाँय्या अनेक ल्वय् दु । गुकिं यानाः ला थहां वइ, उकिया बारे च्वयां थुइ नं मखु । च्वयां साध्य नं जुइमखु । थीथी कथंया जाँचबुझ यानाः निदान यायेमाः । निदान लिपा तिनि वासः यायेफइ । अय्जुयाः सापूजु थौंयात थुलि हे जक च्वयाः च्वसु क्वचायेकेत्यना । छिं व मेमेपिंसं नं थ्व च्वसुं छुं छुं ला थहां वइगुया ज्ञान व उपचारया बारे सिल हे जुइमाः । जिगु धायेगु थुलि हे जक खः ।