झापाय् भाषा व संस्कृति संरक्षणय् न्हूपुस्ता
जाति, भाषा, कला, संस्कृति, साहितय आदिइ नेपाःया हे दकलय् तःमिगु समुदाय खः नेवाः । तर, लिपांगु इलय् वयाः थ्व हे नेवाः समुदायया, भाषा, कला, संस्कृति लोप जुया वनीगु अवस्थाय् थ्यंगु दु । नेवाः समुदायया भाषा, संस्कृति स्वनिगलय् संरक्षित जुयाच्वंसां स्वनिगः पिने धाःसा भाय् व संस्कृति लोपोन्मुख अवस्थाय् दुगु नेवाः देय् दबूया नायः नरेश ताम्राकारं कनादिल ।
‘स्वनिगलं पिने नेवाः समुदायया जनसंख्या झन्डै ५५ प्रतिशत व स्वनिगलय् ४५ प्रतिशत दु’, दबूया अध्यक्ष ताम्राकारं धयादिल, ‘तर स्वनिगः पिने हे नेवाः समुदायया भाय् व संस्कृतिया संरक्षण जुइ फयाच्वंगु मदु ।’ देय्न्यंकं च्वनाच्वंपिं नेवाः समुदायया भाय् व संस्कृति लोप जुया वनाच्वंगु वाः चायेकाच्वंपिं मध्ये छथ्वः झापाया नेवाः समुदायं आः वयाः थःगु भाय् व संस्कृति संरक्षणया निंतिं न्ह्यचिउगु दु ।
थःगु भाय् व संस्कृति ल्यंका तयेगु कुतः स्वरुप जिल्लाया थीथी नेवाः समुदाय थ्व इलय् धिमे बाजं संरक्षण अभियानय् सक्रिय रुपं लगे जुयाच्वंगु दु । थ्व बाहेकं थ्व समुदायया ल्याय्म्ह पुस्तायात बासुरि पुइगु प्रशिक्षण नं बिया वयाच्वंगु दु । ‘धिमे बाजं नेवाः समुदायय् दुःखं कइगु इलय् बाहेकं सकतांकथंया भिंज्याय् थाइगु बाजं खः ।
तर थ्व हे बाजं नं संरक्षणया अभावं लोप जुइगु अवस्थाय् थ्यनेवं नेवाः देय् दबू झापां थ्व बाजं संरक्षणया अभियान न्ह्याकूगु खः । पर्व व संस्कृतिया निंतिं तःमिपिं नेवाः समुदायं थःगु जातीय पहिचान व अस्तित्व ल्यंकेत कुतः यानाच्वंसां राज्य पक्षं धाःसा उकी खास हे ग्वाहालि यानामच्वंगु दबूया बिर्तामोड नगर समितिया अध्यक्ष इन्द्रबहादुर श्रेष्ठं कनादी ।
देय्न्यंकं झिंस्वंगू लाखया हाराहारीइ नेवाः समुदाय दुगु अनुमान दु । उकीमध्ये खुगू लाख स्वनिगलय् दुने व ल्यं दुपिं स्वनिगलं पिने च्वना वयाच्वंगु दु । भाषा, संस्कार, संस्कृतिया ल्याखं स्वनिगः दुने च्वंपिं नेवाःत सक्षम जूसां स्वनिगः पिने च्वंपिं नेवाःतय् पहिचान तना वनाच्वंगु खँय् नेवाः समुदायया न्ह्यलुवातय् चिउताः दु ।
नेवाः समुदायया संस्कृतिं देय्या अर्थतन्त्रय्तकं महतवपूर्ण योगदान बिया वयाच्वंगु दबूया केन्द्रीय नापः ताम्राकारया दावी दु । ‘ल्याय्म्ह पुस्तां बाजं संरक्षणया निंतिं चिउताः मक्यंगु खःसा संस्कृति हे लोप जुया वनीगु अवस्था दुगु खः, आः यक्व बांलाःगु ज्या जूगु दु’, वय्कलं धयादिल, ‘ल्याय्म्ह पुस्ताय् पश्चिमी संस्कृतिया प्रभावया कारणं थःगु संस्कृतिप्रतिया मोह म्हो जुया वनाच्वंगु अवस्थाय् झापावासीतय् थ्व उत्साह च्वछायेबहजू ।’
धिमे बाजं नेवाः समुदायं थीथी नखःचखःया इलय् थाइगु चलन दु । थ्व समुदयं न्हूदँ,, मोहनी, स्वन्ति, सापारु, लगायतया थीथी जात्रापर्वय् थायेगु याइ । थ्व स्वयां न्ह्यःया पुस्तापाखें न्हूगु पुस्ताय् वैभवपूर्ण सांस्कृतिक धरोहर हस्तान्तरण जुइ मफयाः संस्कृति लोप जुइगु अवस्थाय् थ्यंगु इलय् धिमे बाजं संरक्षणय् झापाया नेवाः समुदाय न्ह्यचिउगु दबूया बिर्तामोड नगर समितिया छ्यांजे ओमप्रकाश श्रेष्ठं कनादिल ।
खास यानाः धिमे व बासुरि न्हापा ज्यापु समुदायया मिजंतय्सं जक थायेगु व पुइगु बाजंया रुपय् म्हसिया वयाच्वंगु खः । तर, आः मिसातय्सं तकं अतिकं न्ह्यइपुसे च्वंक थ्व बाजं थायेत न्ह्यचिला हयाच्वंगु धिमे व बासुरि प्रशिक्षक कृष्ण महर्जनं कनादी । वय्कलं धयादिल, ‘थौंकन्हय् झापाया बिर्तामोड, मेचीनगर लगायतया थासय् थ्व बाजंसम्बन्धी प्रशिक्षण जुयाच्वंगु दु, गन मिसातय्गु नं उत्साहजनक सहभागिता दु ।
नेवाः समुदाय दुने देपुजा, गुंपुन्हि, येँयाःपुन्हि, मोहनी, स्वन्ति, म्हपुजा÷न्हूदँ, यःमरिपुन्हि लगायत नखःचखःया इलय् मौलिक बाजं थायेगु व लसता हनेगु चलन दु । लोकंह्वाःगु बाजंमध्ये छता धिमेया निखेरं छ्यंगू तयाः दयेकातःगु छताजि तालबाजा खः । थ्व बाजं स्वनिगःया नेवाः समुदाय दुने अतिकं प्रचलित व लोकंह्वाःगु बाजं खः । थ्व धिमे बाजं राईतय्गु च्याब्रुङ व तराईवासीया ढोललिसें आकार, प्रकार व थायेगु तरिका नाप नं मिले जू ।
बिर्तामोड–५ या सेविका श्रेष्ठं थःगु समुदायया थ्व पौराणिक बाजं थाःगु टेलिभिजनय् जक स्वया वयाच्वंगु खः । तर आः वय्कः स्वयम थः हे नं थ्व बाजं थाये सयेधुंकूगु दु । बिर्तामोड–९या योजना श्रेष्ठ नं थ्व इलय् धिमे बाजं थायेत पोख्त जुइधुंकूगु दु । नेवाः जुयाः नेवाः समुदायया बाजं थाये मसःगुलिं नुगःमछिं ताःगु वय्कःया अनुभव दु । तर आः वयाः वय्कः तसकं लय्ताः।
नेवाः देय् दबू बिर्तामोड नगर समितिं नेवाः कला, संस्कृति, सीप संरक्षणया निंतिं धकाः ग्वसाः ग्वःगु निलायंकंया तालिमय् सहभागि जुयाः सेविका व योजनां थ्व बाजं थाये सयेकादीगु खः । थ्व बाजं मिजंतय्सं जक थायेमाः धइगु मान्यता दुगु खःसां नं सेविका थःहे न्ह्यचिलाः थ्व बाजं थाये सयेकागु वय्कलं कनादी ।
आः वयाः नेवाः समुदायं ग्वसाः ग्वइगु थीथी ज्याझ्वलय् सहभागि जुयाः वय्कलं धिमे थायेगु याना वयाच्वनादीगु दु । थःगु कला संस्कृति लोप जुजुं वनाच्वंगु महसुस यासें सेविका व योजनालिसें स्वीगुम्हेसिनं थ्व बाजं थाये सयेकेधु.कूगु दु । शुरु शुरुया इलय् बाजं थायेत भचा असहज जूसां आः वयाः थ्व बाजं थायेबलय् आनन्द वःगु मेम्ह प्रशिक्षार्थी प्रणेश श्रेष्ठं कनादिल ।
थःगु परम्परा व संस्कृति संरक्षणया निंतिं झापाय् च्वंपिं नेवाः समुदायं क्यंगु थ्व अग्रसरता सकसिगुं निंतिं अनुकरणीय जू । थुकथं छगू पुस्तां मेगु पुस्ताय् संस्कार व संस्कृति लःल्हाना वनेफत धाःसा थुकिं नेवाःजक मखसे मेमेगु समुदायया संस्कार व संस्कृति नं ल्यनाच्वनीगु खँय् निगू मत मदु ।
LEAVE YOUR COMMENTS