ने. सं. ११४४ कछलागा अष्टमी - भैरवाष्टमी

तथ्याङ्कं क्यनाच्वंगु स्वनिगःया अवस्था

नेपाःया सतक गुलि सुरक्षित जू ? थुकीया लिसः मालेत मनूतय्सं स्वइगु धइगु तथ्यांक खः । तथ्यांक स्वयेगु खःसा थनया सतकया अवस्था भयावह, दुर्घटनाया ल्याःचा न्हियान्हिथं अप्वयाच्वंगु दु । अले दुर्घटनाय् लानाः घाःपा जुइपिं व उकी लानाः मदइपिनि अवस्थाय् सुधार जुयाच्वंगु मदु । गाडीया मात्रा अप्वया वनाच्वंथें दुर्घटनाया ल्याः नं अप्वयाच्वंगु अवस्थाय् दु । तथ्यांकया आधार कायेगु खःसा ७५ प्रतिशत दुर्घटनाया अवस्था सवारी चालकया गैर जिम्मेवारीपनपाखें जुइगु यानाच्वंगु दु ।

वंगु दँया तथ्याङ्कया कथं नेपालय् न्हि २८गू सतक दुर्घटना जूइगु व न्हि खुम्हया ल्याखं मनू सीगु जुयाच्वंगु दु । वंगु दँया तथ्याङ्क स्वयेगु खःसा देय्न्यंक २,३८५ मनूतय् ज्यान वंगु दु । उकी मध्ये दकलय् अप्व दुर्घटना जूगु थाय् मध्ये छगू स्वनिगः खः । स्वनिगलय् जक १ सय ८२ म्ह मनूत सवारी दुर्घटनाय् लानाः मन्त । कुल दुर्घटनाय् मदुपिनि तथ्याङ्क कथं स्वनिगः दुने जक दुर्घटनाय् लाना मदुपिं न्हय्गू प्रतिशत दु । थुगु आर्थिक दँया खुलाया दुने स्वगिनलय् सवारी दुर्घटनाय् लानाः मदुपिं १ सय ५म्ह थ्यने धुंकूगु दु । स्वास्थ्य मन्त्रालया कथं नेपालय् मनूत सीगु प्यंगू प्रमुख कारण मध्ये सतक दुर्घटनां छगू खः धकाः सूचिकृत याःगु दु ।

छखे सवारी दुर्घटनाया ल्याःचा ग्यानापुक अप्वयाच्वंगु दुसा मेखे वातावरणीय रुपं स्वनिगःया प्रदुषण झन् स्यना वनाच्वंगु दु । पर्यावरण सूचांकया कथं संसारया तसंक प्रदुषित सहर मध्ये स्वनिगः न्यागू थासय् दु । भारत, बंगलादेश, बुरुण्डि व डेमोक्रेटिक रिपब्लिकया शहरत धुंकाःया तसकं प्रदुषित शहरय् नेपाःया स्वनिगः लाःगु दु ।

वंगु झिदँया दुने स्वनिगः दुनेया वातावरण प्रदुषणया मात्रा अप्वयावंगु खः । नेपालय् हरेक दँय् प्रदुषणया कारणं झिद्वःम्ह मनूतय् ज्यान वनाच्वंगु तथ्याङ्क विश्व स्वास्थ संगठनया दु । विशेष यानाः प्रदुषणया कारणं सासः ल्हाये थाकुइगु समस्या, नुगःचुया ल्वय् नापं स्ट्रोक थज्याःगु ल्वय् अप्वयाच्वंगु दु ।

स्वनिगः दुनेया जक प्रदुषणया ल्याः प्रति दँ स्वंगू गुणां अप्वया वनाच्वंगु दु । वातावरणविद्तय् कथं स्वनिगः दुने अप्वया वंगु सवारी साधाणया कारणं यानाः प्रदुषणया मात्रा अप्वःगु खः । नापं स्वनिगः दुने म्हो जुया वंगु हरियाली थुकीया कारण मध्ये छगू खः । वंगु छुं दँ निसें मेलम्चीया निंतिं सतकय् दयेगु ज्यां यानाः प्रदुषणया ल्याः झन् अप्वया वंगु खः । सतक विस्तारय् जुयाच्वंगु लापारवाहीया नं छताः कारण खः ।

थुपिं सकतां कारण वायु प्रदुषणया निंतिं उलि हे जिम्मेवार जुसां दकलय् जिम्मेवार धइगु प्रदुषण नियन्त्रण यायेगु ठोस कार्ययोजना । प्रत्येक दँय् प्रदुषण अप्वयाच्वंगु तथ्याङ्क दयेकं दयेकं नं सरकारी निकायया पाखें थुकीयात पनेगु निंतिं छुं नं ज्याझ्वः मयागुलिं थनया अवस्था झन् झन् विकराल जुयावंगु दु । वातावरणविद्तय् कथं यदि स्वनिलय् अप्वयाच्वंगु प्रदुषणयात नियन्त्रण मयायेगु खःसा थन याकनं हे तसकं भयावह अवस्था ब्वलनीगु जुइ ।

न्ह्यागु थासय् नं समस्या अवस्थाय् लानाच्वंगु दु, झीगु स्वनिगलय् । आः थज्याःगु अवस्थायात सामान्य रुपं झीसं कयाच्वनेगु खः वा समस्या ज्यंकेगु निंतिं झी थः नं सजक जुयाः न्ह्यःचिलेगु खः ? पलाः ल्ह्वने लिबाय् धुंकूगु दु ।

वातावरण प्रदुषण यायेगु निंतिं छगू महत्वपूर्ण कारक जूगु सतक निर्माणया अवस्था स्वयेगु खःसा नं सकारात्मक खनेमदु । स्वनिगःया थीथी थासय् सतक दयेकेगु ज्या जुयाच्वंगु दु । टेकु निसें सोल्टिमोड, जोरपाटी निसें सक्वः लगायत सतक निर्माणया ज्या जुयाच्वंगु दु । तर सतक निर्माणया ज्या लगे जुयाच्वंपिं कम्पनीतय् लापर्वाहीया कारणं सतकया अवस्था तसकं नाजुक दु । अझ वा वइगु आःया अवस्थाय् थन गाडी चले याइपिंत तसकं थाकु, पैदलयात्रुतय्त न्यासि वनेत झन् हे थाकु । स्वनिगः दुने वंगु छुं दँ निसें ज्या सुरु जूगु योजनात अझ बच्छि स्वयां अप्व ज्या ल्यं दुगु अवस्था दु । सतक विभागया कथं वंगु छुं दँ निसें आः तक सतक निर्माणया ज्या जुयाच्वंगु गुलिखे योजनात मुक्कं २०–३० प्रतिशतया हाराहारी जक सम्मपन्न जूगु दु ।

सतकया दुरावस्था, सवारी दुर्घटनाया भयावह ल्याःचा, वायु प्रदुषण जक मखु थन आपूत्र्ति जुयाच्वंगु जारय् त्वनेगु लःया अवस्था स्वयेगु खःसा झन् हे ग्यानापु । नेपाल विज्ञान तथा प्रविधि प्रज्ञा प्रतिष्ठानं याःगु अध्ययन कथं स्वनिगः दुने आपूत्र्ति जुयाच्वंगु ७५ प्रतिशत स्वयां अप्व जारया लः दुषित खनेदुगु दु । जारय् आपूत्र्ति जुयाच्वंगु लः बाहेक ट्यांकरं छेँय् छेँय् स्सप्लाई यानाच्वंगु लः, तुंया लः नापं हितिइ वइगु लः तकं दुषित जूगु अध्ययनं क्यंगु दु । दुषित लखय् कोलिफोर्मया मात्रा लूगु व उकीं स्वस्थ्यया निंतिं नकारात्मक लिच्वः लाकी ।

थन न्ह्यःथनागु विषय वस्तु स्वनिगलय् जुयाच्वंगु यक्व गतिविधि मध्येया सीमित दसूत जक खः । दसू स्वयेगु खःसा छुं छुं विषयवस्तु जक जुइफु । तर सकतां विषय झीगु न्हिया न्हिथंया जनजीवनय् लिच्वः लाकाच्वंगु दु । झीगु जीवनय् प्रत्यक्ष असर लाकाच्वंगु दु । सायद थज्याःगु समस्यायात झीसं हल्का रुपं कयाच्वंगु जुइफु । सरकारी निकायपाखें बेवास्ता यानाच्वंगु ला थःगु थासय् दसन । तर झीसं जब तक थुकीया हल्का रुपं कयाच्वनी, झीगु जीवनय् थुकीं उलि नकारात्मक लिच्वः लाकावनी ।

स्वनिगलय् थौं सासः ल्हायेगु फय् निसें कयाः त्वनेगु लः तकं सफा अवस्थाय् मदयेधुंकल । झी न्हियान्हिथं जुइमाःगु लँया अवस्था अथेहे । नयेगु नसाः ज्वलनय् उलि हे मिसावट । अले थज्याःगु कारणं अल्पायुलय् मदइपिं मनूत, घाःपा जुइपिं व स्वास्थ्य लिच्वः लाइपिनि अवस्था उलि हे अप्वयाच्वंगु दु । केवल छगू जक समस्या मखु, न्ह्यागु थासय् नं समस्या अवस्थाय् लानाच्वंगु दु, झीगु स्वनिगलय् । आः थज्याःगु अवस्थायात सामान्य रुपं झीसं कयाच्वनेगु खः वा समस्या ज्यंकेगु निंतिं झी थः नं सजक जुयाः न्ह्यःचिलेगु खः ? पलाः ल्ह्वने लिबाय् धुंकूगु दु ।