छाय् हिलेमाःगु केन्द्रीय विभागया नां ?
थौंकन्हय् नेपालभाषा केन्द्रीय विभागया नां हिलीगु खँ समाचारकथं पिदनाच्वंगु दु । नां हिल धाःसा थुगु विभागया ख्यः चकनी धकाः नं दावी यानाच्वंगु दु । थुथाय् विश्वविख्यात साहित्यकार विलियम शेक्सपियरया धापू लुमनी – ‘नामय् छु दु ? गुलाफयात न्ह्यागु नामं सम्वोधन याःसां वयागु नस्वाः तनी मखु ।’
नेपालभाषा केन्द्रीय विभाग नेपालभाषाया उच्च अध्ययनया इतिहास क्वबियातःगु संस्था खः । नेपालभाषा केन्द्रीय विभाग, नेपालभाषाया उच्चस्तरया अध्ययन यायेगु केन्द्र खः । थ्व नेपालभाषाया स्नातकोत्तरंनिसें विद्यावारिधि यायेगु अध्ययन केन्द्र खः । थुगु अध्ययन केन्द्रपाखें नेपालभाषाय् सलंसलं मयाक विद्यार्थीतय्सं स्नातकोत्तर पास यायेधुंकूगु दु ।
थुपिं विद्यार्थीतय्सं आः छु यानाच्वन वा थुमिसं नेपालभाषाय् स्नातकोत्तर पास यानाः गज्याःगु धर्म यानाच्वन धयागु खँ सखे सुनां नं मसिउ जुइमाः । नेवाःतय्गु भाय्या नां नेपालभाषा खः धयागु ऐतिहासिक प्रमाण न्यासःदँ स्वयां न्ह्यवंनिसें दु । थ्व भाय्या नां न्हंकेगु, स्याना छ्वयेगु कुतः राज्यं नीति हे दयेकाः नाला वयाच्वंगु खँ नं नेवाःतय्गु इतिहास सिउपिंसं मसिउगु मखु ।
अझ राणाकालीन इलय् थ्व भाषां च्वःपिंत जेलनेल, सर्वस्व हरण जक याःगु मखुसें शुक्रराज शास्त्रीयात सहिद तकं याना छ्वत । राणातय्सं थ्व भाय्यात ‘नेवारी’ धकाः नां तयाः अति हेला याःगु खँ नेपाःविज्ञ अन्तर्राष्ट्रिय विद्वानतय्सं तकं स्वीकार यानाच्वंगु दु । नेवाः न्ह्यलुवा धर्मादित्य धर्माचार्य, कवि कविकेशरी चित्तधर ‘हृदय’पिंसं नेवाःतय्गु भाय्या नां नेवारी मखु, नेपालभाषा खः धकाः आन्दोलन तकं यात ।
नेपालभाषा केन्द्रीय विभागया नां हिलेबलय् थ्वं यानावःगु दशकौनिसेंया योगदान तनावनीगु सम्भावना दु । नेपाःया शैक्षिक ख्यलय् थुकिया योगदान व संघर्षयात म्हो आंकलन याये फइगु स्थिति मदु । उकिसनं आः नां हे हिलेधुंकाः न्हापाया नांयात आः गन गन वनाः संशोधन याः वनेगु ? न्हापा शैक्षिक ख्यलय् उपलब्ध याना वयाच्वंगु संस्था आः न्हूगु नांया संस्था छगू हे खः धकाः गन वकालत याःवनेगु ?
नेवाःतय्गु भाषिक आन्दोलनया माग थ्व भाय्यात नेवारी मखु नेपालभाषा धायेमाः धकाः जुयाच्वंगु खः गुगु आः तक पूर्णरुपं पूवंगु मदुनि । उगु इलय् नेपाःया छगू जक विश्वविद्यालय, त्रिभूवन विश्वविद्यालयस नेपालभाषा उच्च अध्ययनया मान्यताया निंतिं न्ह्याकूगु अभियान दुने कविकेशरी चित्तधर हृदयपिंसं थुकियात ‘नेवारी भाषा’या नां तयाः एमए अध्ययनया निंतिं स्वीकृत याःगु खँय् थुकिया नां ‘नेपालभाषा’ हे जुइमाः धकाः अडान कयाः उकथंया नांया मान्यता कायेफुगु तःधंगु गर्वया खँ खः ।
नेवाःतय्गु निंतिं थुकथं सरकारी निकाय नं आधिकारीकरुपं थ्व भाय्या नां ‘नेपालभाषा’ धकाः मान्यता बिउगु सम्भवतः थ्वहे न्हापांगु जुइमाः । थुकिया दसु आः तक नं त्रिभूवन विश्वविद्यालयं थुकियात नेपालभाषा हे धायेगु याना वयाच्वंगु दु, स्नातकोत्तर परीक्षाया न्ह्यसःपती आः तक नं ‘नेपालभाषा’ हे धकाः न्ह्यथनेगु यानाच्वंगु दु ।
छगू इलय् थुकिया न्ह्यसः पती नेपालभाषाया थासय् नेवारी भाषा धकाः न्ह्यसः पौ इना बिउगु इलय् परिक्षार्थीतय्सं ‘नेपालभाषाया परिक्षा बिउ वयागु खः, नेवारी भाषाया अध्ययन जिमिगु विषयपत्र मखु’ धकाः परिक्षा हे बहिष्कार याना वःगु इतिहास नं झीके दु ।
थुकथं आन्दोलन यानाः ल्यंकातःगु गरिमामयी नां आः छाय् हिलेमाःगु धयागु न्ह्यसः अझ नं अनुत्तरित तिनि । पञ्चायत शासनकालय् नेवाःतय्गु म्हसीका धयागु हे ‘नेपालभाषा’ नामं जुयाच्वंगु खः । उगु इलय् आन्दोलित फुक्क हे संस्थातय्सं थःपिंत ‘नेपालभाषा’या नामं म्हसीका वयाच्वंगु खः । नेपाःया राजनीतिक स्थितियात हे थथ्याःक्वथ्याः यायेत ताःलाःगु छगू संस्थाया नां हे ‘नेपालभाषा मंकाः खलः’ खः ।
अथे धकाः थुगु संस्थां नेवाःतय्गु भाषाय् जक लिकुनाः थःगु गतिविधि न्ह्याकूगु मखु । नेपालभाषा केन्द्रीय विभागया नां हिलेबलय् थ्वं यानावःगु दशकौनिसेंया योगदान तनावनीगु सम्भावना दु । नेपाःया शैक्षिक ख्यलय् थुकिया योगदान व संघर्षयात म्हो आंकलन याये फइगु स्थिति मदु ।
उकिसनं आः नां हे हिलेधुंकाः न्हापाया नांयात आः गन गन वनाः संशोधन याः वनेगु ? न्हापा शैक्षिक ख्यलय् उपलब्ध याना वयाच्वंगु संस्था आः न्हूगु नांया संस्था छगू हे खः धकाः गन वकालत याःवनेगु ? सुयाथाय् तक याः वनेगु, थुकिया सम्भावना गन दु ?थुगु संस्थाया नां हिलेमाःगुया मू कारण थ्व नामं उगु केन्द्रं याइगु ब्यापक गतिविधियात प्रतिविम्वित मयात धाःगु खँ नं चर्चाय् दु । थ्व गन तक न्यायोचित तर्क खः ।
छगू इलय् संघर्ष यानाच्वंगु संस्था लिपा वनाः सक्षम जुया वल, विकसित जुया वल धायेवं उकिया नां हिलेगु धयागु गुलित हीन मानसिकता खः ? छम्ह तसकं हे गरिबम्ह मनू कालान्तरय् सम्पन्न जुया वयेवं वं थःगु नां ‘गरिबनाथं’ ‘लक्ष्मी प्रसाद’ धका हिलेमाःगु आवश्यकता वाःचायेकेगु धयागु हे हीन मानसिकता खः । थःगु विगतया इतिहासयात वेवास्ता यानाः न्हूपाखे आकर्षित जुइगु खँ हीन मानसिकता अर्थात ‘इन्फिरियर कम्प्लेक्स’ बाहेक मेता मखु ।
अथे ला छता नां दुने उकिं छु छु ज्या याइ धयागु फुक्कं खँ ब्वयेगु सम्भव जुइ मखु । अज्याःगु संस्था दुने उकिं छु छु ज्या याइ धयागु खँ उगु संस्थाया अनेक दस्तावेजय् न्ह्यथनातःगु दइ । आवश्यकता कथं थःपिनिगु क्रियाकलापयात सक्रिय वा निष्क्रिय सामान्य प्रक्रिया जुइफु, तर नां हे हिला छ्वयेगु धयागु मानसिकतायात ‘दरिद्र मानसिकता’या तँय् तकं तये फइगु स्थिति दयाच्वनी ।
आःया न्हू पदाधिकारीतय्सं नेपालभाषा केन्द्रीय विभागया नां हिलाः थःपिंत चर्चित यायेगु स्वयां थुकिं नेवाःतय्गु उच्च अध्ययन गुकथं स्तरीय याये फइ, थुकिया ब्यापकतायात चिन्तन यायेमाःगु आवश्यकता दु, नकि नां हिलाः दुगु इतिहासयात न्हंकेगु । नेवाःतय्गु इतिहास, सभ्यता, म्हसीका नेपालभाषा हे जुयाच्वंगु दु । इतिहास क्वबियाच्वंगु ‘नेपालभाषा’ खँग्वःयात गुकथं नं अनादार यायेगु धयागु थःगु तुतिइ थम्हं हे पां पालेगुकथं जुइ ।
छगू वर्गयात ‘नेपालभाषा’ खँग्वलं कं जुयाः नुगः दुने स्वताक्क सुयाच्वंगु दुसा अथे सुयाच्वंगु थ्व कं लिकया छ्वयेगु लागिं हे आः थ्व थीथी कथंया गतिविधि जुयाच्वंगु जकं मखु ला धइगु न्ह्यसः नं थन ब्वलनाच्वंगु दु । थ्व शंकां जाःगु न्ह्यसःया लिसः सुनां बी ? नां हिलेमाः धाइपिंसं थुकिया नं चिन्तत यायेमाःगु आवश्यकता दु ।
LEAVE YOUR COMMENTS