
दै.ज्यो.रति जोशी श्रेष्ठ
उगु इलय् नेपाः (आः नं व हे नां जुयाच्वंगु दु) यात राजधानी यानाः स्वयंब्रत नांयाम्ह जुजुं राज्य चलय् यानाच्वंगु जुयाच्वन । वय्कः जुजुं बज्रयोगिनीया तसकं सेवा याइगु जुयाच्वन । उकिं बज्रयोगिनी स्वयंब्रत जुजु खनाः लय्तायाः न्हिंन्हिं असंख्य धनद्रव्य बियाहइगु जुयाच्वन । व हे धन द्रब्यं दुःखी, द्ररिद्र व ब्रम्हूतय्त दानदक्षिणा बिइगु जुयाच्वन ।
थ्व हे इलय् पाल्पाया जुजु बिक्रमादित्य थःगु राज्यया हालचाल सिइकेत चाःहिउ वंगु इलय् छम्ह मिसा थः काय् ज्याया झ्वलय् छेँ नं पिहांवंगु, तर लिहां मवःगुलिं दुःख जुयाच्वंगु खंकल । जुजु बिक्रमादित्यं व मिसायात वया काय् मालाबिइगु बचं बिल । व मिसाया काय्म्ह नेपाःया विशाल नगरयात राजधानी यानाः जुजु जुयाच्वंम्ह जुजु सत्यब्रतयाथाय् चाकरी यानाच्वंगु जुयाच्वन ।
बिक्रमादित्यं व काय्मचायात लितछ्वयाः वयागु थासय् थः हे भेष हिलावनाः जुजु सत्यब्रतं हे मसिइक जुजुया चाकरी यानाच्वन । बिक्रमादित्यं तसकं म्हो इलय् हे स्वयंब्रत जुजुं नित्य द्रब्य प्राप्त यानाच्वंगु रहस्य सिइकल । रहस्य सिउगुयां कन्हय्कुन्हु हे बिक्रमादित्य स्वयंब्रत स्वयां न्हापां थःगु नित्य ज्या सिधयेकाः बज्रयोगिनीयाथाय् वनाः थःगु म्हयात त्यात्या यानाः, म्हय् मरमसला तयाः तारिणीया भक्ष भोजनया निंतिंं थःगु शरीर ग्वाराग्वारा दायाच्वंगु बूगु चिकंया कराहिइ क्वफात ।
छुं ई लिपा योगिनीगणपिं वयाः उगु ला नल । न्हिंन्हिं स्वयां तसकं सवाः साःगुलिं योगिनीगणपिं लय्तायाः अमृतसिंचन यानाः म्वाकाः धनया सिमा (चिन्तामणी) नापं बियाछ्वत । अले देवीं नं आः हानं लिपा थथे यायेमते धकाः कराहि हे भपुइकाबिल । छुं ई लिपा जुजु स्वयंब्रत थ्यंक वल । कराइ भपुकातःगु खनाः देवीया न्ह्यःने वनाः तसकं बिलाप यात ।
देवी नं वयागु न्ह्यःने प्रकट जुयाः आज्ञा जुल कि ‘हे जुजु छिमि नोकर बिक्रमादित्य खनाः तसकं लय्तायाः जिं वयात धनया सिमा(चिन्तामणी) नापं बियाछ्वयेधुन । व हे धनं ज्या चलय् या ।’ थथे धयाः बिक्रमादित्यं याःगु सारा ज्याखँ न्यंकल । देवीया खँ न्यनाः स्वयंब्रत अनं लिहां वनाः बिक्रमादित्ययात धन्यबाद बियाः थःगु राज्य नं लःल्हानाः थः बज्रयोगिनीयाथाय् तपस्या यानाः सिद्ध जुयावन । व हे दिनंनिसें बिक्रमादित्यया नांया न्ह्यःने बीर धइगु पद स्वाःवन ।
जुजु बीर बिक्रमादित्यं बिशालनगरयात राजधानी यानाः नेपाःया सिंहासनय् च्वनेधुंकाः दक्षतापूर्वक राज्य न्ह्याकल । व जुजुं गुहेश्वरीयागु नं सेवा याइगु जुयाच्वन । उकिं गुहेश्वरी नं जुजु खनाः लय्तायाः खड्ग समेत बिउगु जुयाच्वन ।छुं ई लिपा बीर बिक्रमादित्यं नेपाःया द्यःपिं नाप बिदा कयाः थःगु देश पाल्पा वनाः हरिसिद्धि त्रिशक्ति देवीयात कलशय् तयाः नेपालय् हयाः हरिसिद्धि नांया द्यःयात जेष्ट पूरी (जलदे) नांया देश दयेकाः व हे थासय् हरिसिद्धि स्थापना यानाबिल ।
थ्वयां छुं ई लिपा हरिसिद्धिया आज्ञा कथं वयागु प्याखं नं चलय् यानाबिल । बीर बिक्रमादित्य जुजुं वठुल स्थान (बत्तिसपुतली) धइगु थासय् दरबार दयेकाः अन हे राजधानी दयेकल । थ्व स्वयां न्ह्यः जुजुया दरबार बिशाल नगरय् जुयाच्वंगु खः ।
बीर बिक्रमादित्य जुजुयात गुहेश्वरी द्यवं छगू सिंहासन नं बिउगु जुयाच्वन । गुगु सिंहासनय् च्वनकी राजकाजया ज्ञां दइगु जुयाच्वन । उगु बत्तिसलक्षणं युक्त जूगु सिंहासन बत्तिसपुतली दरबारय् हे तयातःगु खः ।
सिंहासनया वर्णन व बीर बिक्रमादित्यया जीवन चरित्र ‘बत्तिसपुतलीका’ नांया इतिहासय् च्वयातःगु दु । जुजुं तःदँ तक नेपाः राज्य चले यानाः अन्तय् बज्रयोगिनीपाखें हे उद्धार जुयावन । थ्व जुजुया पालय् दक्षिणपाखे भूतल जमिन स्वयां क्वय्या लँपुं श्री गोदावरी बिज्यानाः निलबुद्ध पर्वतय् प्रख्यात जुयाबिज्यात । थ्व हे क्रमं नेपाल देवपूरी खः धका जमाल पर्बतया क्वय् लुती तीर्थ धायेकाः ख्याति प्राप्त जुयाबिज्यात ।
बौया स्वर्गबास जुइ धुंकाः राजकुमार बिक्रमकेशरीं तःदँ तक नेपालय् राज्य चले यानाः न्याय, नीतिपूर्वक प्रजा पालन यानाच्वन । वं थःगु इलय् नारायणहितिया नापं (नौ तल्ला) गुतँजाःगु दरबार दयेकाः उकियात हे थःगु बासस्थान यानाच्वन । थ्व जुजुं तःधंगु क्यब दयेकाः अन हे जलशयन नारायण स्थापना यात । अन हे आगं दयेकाः थः इष्ट देवता मनमानेश्वरी नां तयाः राजदेवी स्थापना यानाः दँय्दसं प्रजापिं नापं द्यः जात्रा हनाच्वन ।
छुं दँ लिपा थः बौ बीर बिक्रमादित्यं दयेकूगु नारायणहिति अकस्मात बन्द जुल । जुजु बिक्रमकेशरी नं बिचाः याना जिमि बाःनं प्यम्ह जलशयन नारायणया आज्ञा दयेकूगु खः । जि नं अन हे वने धकाः वनाः थौंकन्हय्या धोबिखोला, बानेश्वर, ज्ञानेश्वर, भुइजःसिइ च्वंगु प्यम्ह नारायणयाथाय् वनाः पुकार याःबलय् ज्योतिष नाप मिलय् जुयाः या धइगु आज्ञा जुल ।
ज्योतिषयाके न्यना स्वःबलय् ३२ लक्षणं संयुक्त जूम्ह नरबली बिल धाःसा जक थ्व हितिं ल वइ धकाः न्यंकाबिल । थ्व न्यनाः जुजुं बिचाः यातकि बिना अपराध प्रजापिनिगु जीवन घात यायेगु ठिक मजू, उकिसनं बत्तिस लक्षणयुक्त मनू लुइके थाकुइ । अन्तय् जुजुं थःगु हे शरीर अर्पण यायेगु मनं क्वःछिनाः युवराज भूपकेशरीयात एकान्तय् सःताः धाल, ‘थौं स्वयां प्यन्हुया दिनय् चान्हय् झीगु हिति सुनां बन्द याःगु खः व हे मनू हिति फुसय् द्यनाच्वनी ।
व दिनय् वयात खनेसातं स्यानाबिउ ।’ थथे धयाः प्यन्हु लिपा जुजु थः हे हितिइ द्यंवन । जुजु व युवराज निम्हं ३२ लक्षणयुक्तपिं जुयाच्वन । युवराज भुपकेशरीं थः बौया आज्ञा कथं द्यनाच्वंम्ह खनेसातं छुं बिचाः हे मयासे निकू कुचा जुइक पालाबिल । (थन हिति धयागु नितान्त नेवाः शब्द खः । अथे हे हरिसिद्धिया पुलांगु नां जेष्ठपुरी जल देश खः । थ्व दक्व नेवाः शब्द खः । थ्व दक्व नेवा बस्ती नं खः ।
थ्व खँ नं बिचाः यायेबह जू ।) थथे जुइसातं बन्द जुयाच्वगुं नारायणहितिं तःधाः जुइक लः हाल ।लःधाः हायेवं भूपकेशरी लय्ताया नारायणहितिइ स्वःवन । तर पितृ हत्याराया ख्वाः स्वयेमाली धकाः हितिमंगलं लिउने स्वयाबिल । उकिं नारायणहितिया हितिमंगः आतकं फस्वयाच्वंगु धाइ ।नारायणहितिं न्हापां हि बाः वल, लिपा जक यच्चुगु लः हाःगु खः । लः हायेवं अनजान युवराज लय्तायाः दरबारय् लिहां वल ।
युवराज भानुमतिइ थ्यंबलय् वं खुसिं तुंचा जक चुइका यंकाच्वंगु खन । तुं जक चुइका यंकूगुलिं भानुमतियात तुँखुचा धायेगु चलन जूगु खः । आतकं तुँखुचा हे धयाच्वंगु दु । कन्हय्कुन्हु जुजुयात स्यानातल धयागु तःधंगु हल्लीखल्ली जुल । नारायणहितिं लः नं हायाच्वन ।
थ्व खँ सिइवं युवराजं तसकं शोक यानाः थः मांयात राज्य भार लःल्हानाः थः हत्यामोचनया निंतिं बज्रयोगिनीयाथाय् वनाः ख्वयाः, हालाः पुकार याःबलय् वयागु स्तुतिं सारिणी तुरन्त प्रसन्न जुयाः कलिङ्ग पंछि (हाकुम्ह खा) छम्ह ब्वयेकाः धयाबिज्यात, ‘थ्व गन जूवनी अन प्यखेरं छगू कोषया प्रमाण यानाः छगू बौद्ध देगः दयेकाबिउ । अले छ पापं मुक्त जुइ । थथे धाये धुंकाः योगिनीं थः गणपिंत धयाबिज्यात कि बिक्रमकेशरी जिगु परमभक्त खः ।
उकिं वयागु छ्यं हयाः जिगु नापं ती । योगिनीया गणपिंस सारिणीया आज्ञा कथं छ्यं हयाः बज्रयोगिनीया नापं तल धयागु खँ उल्लेख दु । व छ्यं आतक नं बज्रयोगिनी नापं दनि । चलनचल्तीइ थ्व छ्यंयात जुजु बीर बिक्रमादित्यया धायेगु चलन दु । तर व छ्यं बिक्रमादित्यया काय् बिक्रमकेशरीयागु खः ।
युवराजं देवीया आज्ञाकथं बौद्ध देगः दयेकेत्यंगु इलय् पितृहत्याया पापं १२ दँ तक वा मवल । युवराजं चान्हय् वइगु खसुयात तुयुगु कापः लानाः फयाकायेगु यात, अले व हे कापः तिसिनाः वःगु लखं झिंनिदँ हे बिकाः बौद्ध देगः दयेकल । खसुतिं जक दयेकूगु देगः जूगुलिं व देगःयात खसुति (खास्ति) देगः धाइ । व थाय्यात खास्ति धायेगु यात । मेकथं खा तिन्हुयाः जूवंगु थाय् जुयाः नं व थाय्यात खास्ति धायेगु चलन जूगु खः ।
खास्ति नेवाः खँग्वः खःसा आः थ्व खँग्वः नं लोप जुइगु अवस्थाय् दु । थांैकन्हय् यक्वसिनं थ्व थाय्यात बौद्ध धाइ । थ्व देगः दने धुंकाः भुपकेशरी हाकनं बज्रयोगिनीयाथाय् ल्हाः बिन्ति यानाः च्वंच्वन । योगिनीं व खनाः लय्ताया धयाबिज्यात, ‘छं जिं धयाथें बौद्ध देगः दयेकल । उकिं छंगु पाप नाश जुल । छिमि बाज्या बिक्रमादित्ययात जिं धनया सिमा बियाछ्वयागु दु । व हे धनं छं थःगु नां व देशय् बिक्रम संवत् नां यानाः संवत् चले याः हुँ ।
कलियुगयागु ३००० दँ गुबलय् जुइ उबलय् छं चले याःगु बिक्रम संवत चले जुइ ।’ थुलि धयाः देवी अलप जुयावन । युवराज नं देवीया आज्ञा बमोजिम थःगु देय्न्यंक बिक्रम संवत् चले याये धकाः वन । भुपकेशरीया मामं थःत लानि नवसागर भगवती धकाः प्रख्यात जुइकाः राज्य यानाच्वन । व रानी नवसागर भगवतीया पालय् पलाञ्चोक भगवती, नाला भगवती, सौभाग्य (शोभा) भगवती व नवसागर (नंसाल) भगवती निर्माण जूगु खः ।
थ्व प्यंगू मूर्ति छम्ह हे कालिगढं दयेकूगु खः । न्हापां पलाञ्चोक भगवती दयेकल । पलाञ्चोक भगवती दयेके धुंकाः हानं मेम्ह भगवति दयेकी धकाः वयागु निपां ल्हाःया पतिंचा चानाबिल । पतिंचा चानाबी धुंकाः नाला भगवती दयेकल । हानं छपा ल्हाः चानाबिल । अय्नं वं शोभा भगवती दयेकल । शोभा भगवती दयेके धुंकाः मेगु ल्हाः नं चानाबिल । निपां ल्हाः मदये धुंकूसां नवसागर (नंसाल) भगवती दयेकल ।
थ्व खनाः लानि नवसागर भगवती लय्तायाः जीवनपर्यन्त नयेत गाक्क धन द्रब्य बियाः व कालिगढयात लय्तायेकल । व कालिगढ विश्वकर्माया अबतार खः धकाः इतिहासकारतय्सं च्वयातःगु दु । थ्वयां छुं दँ लिपा नवसागर भगवतीइ लानि सिद्ध जुयावन धयागु खँ उल्लेख जुयाच्वंगु दु ।बीर बिक्रमादित्यया बंश लोप जुइ धुंकाः लिपा भोजदेव नांयाम्ह व्यक्ति नेपालया जुजु जूवल ।
वं बिक्रमादित्यया महिमा न्यनाः जिं नं अथे हे याये धकाः गुमान यानाः देवीं बियातःगु सिंहासनय् च्वनेत तयार जुल । उबलय् सिंहासनय् च्वंगु बत्तिसलक्षण लाप्चा जुयाः छम्ह छम्ह यानाः पिहां वयाः ज्ञान धर्म व बिक्रमादित्य जुजुया बर्णन यानाः ब्वयावन । अय्सां भोजदेवं च्वनेगु इच्छा यानाच्वनेवं देवीं सिंहासन थःगु हे थासय् लितयंकल ।
बत्तिसपुतली हे नांयागु सफुलिइ थ्व सिंहासन, थुकी साजवाः मस्त च्वनीबलय् व मस्तय्सं न्याय निसाफ याइगु व बत्तिस पुतली ज्ञान धर्मं जाःगु सफू आतकं नं लुइके फइतिनि ।थुकथं बिक्रमादित्य जुजुया किंबदन्ती न्हापा न्हापा छगू पुस्तां मेगु पुस्तायात कनेगु चलन दुगु खः । थ्व किंवदन्ती मनूतय्गु मेच्वकाय् घानाच्वंगु किंबदन्ती खः । आः वयाः थज्याःगु किंबदन्ती छगू पुस्तां मेगु पुस्ताय् वनीगु परम्परा लोप जुयावंगु दु ।
आः ला झन् मचांनिसें स्कुल वनी । बाज्याबज्ये नं अफिस वनी, ज्या यायां लिमलाः । थज्याःगु न्यनेकने बाखंया परम्परा हे लोप जुइधुंकल । थुगु उल्लेखित किम्बदन्ती जिमि बा सूर्यबहादुर जोशीजुं बंशावली सफुलिं ल्ह्ययाकयाः संकलन याना तयादीगु खः । थ्व नेपाली भाषां च्वयातःगु बंशावलीइ उल्लेख जूगु किंबदन्ती खः । थ्व किंबदन्ती न्हापा न्हापाया इतिहास खः ।
थुगु किंबदन्तीइ उल्लेख जूगु खँयात चिन्तन मनन यायेबलय् बिक्रमादित्य जुजु नेपाःया जुजु खः ।
व हे जुजुया नामं बिक्रम संवत् चले जूगु खः धकाः प्रमाणित यायेगु आधारत यक्व लुयावइ । बिक्रमादित्य उज्जैनया जुजु धाइ । स्कन्ध पुराण कथं उज्जैन धइगु थाय्यात बिशाला नं धाइ । बिशाला धइगु बिशालनगर जुइफु । अथे हे उज्जैन शहरयात मालब्य देश नं धाइ । मालब्य देश अपभ्रंश जुयाः मालीगाउँ जूगु खः । माली गामय् बिक्रमादित्य जुजुया आगंद्यः मनमानेश्वरी देवीया देगः आतक नं दु । बिशालनगर व मालीगाउँ तसकं सतीगु थाय् खः । अस्तु ।
LEAVE YOUR COMMENTS