हानं छक्वः पृथ्वीनारायण शाह, गुम्हेस्यां ‘नेपाल’ या अस्तित्व हुया छ्वःगु खः

सरकारं बन्द यायेधुंकूगु पृथ्वीनारायण शाहया बुन्हि थुगुसी हानं हनेगु सुरु यायेवं उकिया विरुद्ध आदिवासी जनजातितय्सं मि हे ल्ह्वया हःगु दु । पृथ्वीनारायणया बुन्हि हने जिउ लाकि मजिउ धइगु खँय् थुलि विवाद पिहां वल कि सरकारं थुगुसी थ्व बुन्हि हनेज्या यानाः वास्तवय् पृथ्वीनारायणयात पूरा नांगां यायेगु अवसर प्रदान याना बिल । गुम्ह मनूया बुन्हि छगू हनेगु खँय् ला देशया नागरिकत थुलि विभाजित दु धाःसा अज्याःम्ह मनूयात राष्ट्रिय एकताया प्रतिक माने यायेमाः धायेगु ति हास्यास्पद खँ मेगु छु जुइ ? गुम्ह मनूया नांयात तक नं मनूतय्सं थुकलं बियाच्वंगु दु, अज्याःम्ह मनूयात राष्ट्रिय एकताया प्रतिक धकाः गथे स्वीकार याये फइ ?

थ्वहे झ्वलय् पृथ्वीनारायण शाहयात ‘नेपाल एकीकरण याःम्ह’ धकाः स्वीकार याये मफइगु मेगु तर्क स्वरुप थन नेपाःया निगू हुलाक टिकट न्ह्यब्वयाच्वना । थ्व निगू हुलाक टिकट मध्ये छगुली ‘गोर्खा सरकार’ धकाः च्वयातःगु दु, मेगुली ‘नेपाल सरकार’ च्वया तःगु दु । ‘गोर्खा सरकार’ च्वयातःगु हुलाक टिकट विक्रम संवत् १९६४ स प्रकाशित याःगु खःसा ‘नेपाल सरकार’ च्वयातःगु टिकट विक्रम संवत् १९८६ स प्रकाशित जूगु खः । थुकिं सीदु कि थ्व देशया नां वि.सं. १९६४ तक ला गोरखा हे जुयाच्वन । अर्थात् पृथ्वीनारायण शाहं युद्धपाखें स्वनिगःया येँ, यल, ख्वप व मेमेगु राज्य त्याकेधुंकाः थ्व देशया नां ला ‘गोरखा’ हे धकाः तःगु जुयाच्वन, ‘नेपाल’ धकाः तःगु मखु ।

अबले खास यानाः येँ, यल, ख्वपयात हे ‘नेपाल’ धाइगु खः । मेमेगु राज्यया नां मेमेगु हे दु । तर पृथ्वीनारायण शाहं ‘नेपाल एकीकरण’ याःगु धकाः दावी तइपिं इतिहासकारतय्सं छु तर्क तयेगु याइ धायेबलय् गुगुं इलय् नेपाल धइगु पूर्व मेचीनिसें पश्चिम महाकाली थ्यंक हे थ्यं । लिपा थ्व देश कुचा कुचा जुयाः पश्चिमय् खसतय्गु अलग्ग हे राज्य जूवन, पूर्वतय् किराततय्गु अलग्ग राज्य जू वन, दथुइ बाइसे चौबिसे राज्यत वल । नेपालया नामं स्वनिगः छगू जक बाँकी जू वन । पृथ्वीनारायण शाहं युद्धया बलं थ्व फुक्क राज्यतय्त हानं छथाय् तयाः ‘नेपाल एकीकरण’ यात । उकिं पृथ्वीनारायण नेपाल देशया निर्माता खः ।

छझाःया लागिं माने याये कि सही खँ थ्वहे खः । यदि अथे खःसा पृथ्वीनारायण शाहं फुक्क राज्य त्याकेधुंकाः थ्व देशया नां पुनः ‘नेपाल’ धकाः मतसे छाय् ‘गोरखा’ धकाः तल ? नेपाल एकीकरण यायेगु हे पृथ्वीनारायणया उद्देश्य खःसा थ्व एकीकृत भूभागया नां ला ‘नेपाल’ हे तयेमाःगु खः । शाहं ‘नेपाल’ धइगु नांयात हुयाः ‘गोरखा’ धइगु नां तया बिल गुगु कि वयागु थःगु हे राज्यया नां खः । थ्व ल्याखं स्वयेबलय् झीसं छु धाये फइ ले धायेबलय् नेपाःया इतिहासय् पृथ्वीनारायण शाह हे अज्याःम्ह न्हापांम्ह व्यक्ति खः गुम्हेस्यां ‘नेपाल’ धइगु नांयात विश्वया नक्शां हुया छ्वयेगु ज्या यात ।

विश्वया नक्शां ‘नेपाल’ या अस्तित्वयात नामेट याःम्ह व्यक्ति सुं खःसा व पृथ्वीनारायण शाह हे खः । आः मू न्ह्यसः तये – गुम्ह मनुखं विश्वया नक्शां हे ‘नेपाल’ धइगु नांयात नामेट याना छ्वयेगु ज्या यात वहे मनूयात ‘नेपाल एकीकरण’ याःम्ह धकाः गय् यानाः धाये फइ ? पृथ्वीनारायण शाहया अन्धअनुयायीतय्सं बरोबर धायेगु याः, पृथ्वीनारायण शाहया कारणं यानाः हे थ्व नेपाल दुगु खः, अले झीसं नेपाली धाये खंगु खः । अज्याःपिं त्वरकांतय्त झीसं लिसः बीमाःगु दु – पृथ्वीनारायण शाहया कारणं नेपाल दुगु मखु, बरु पृथ्वीनारायणं ला दुगु नेपालयात नं मदयेका छ्वःगु खः । दुगु नेपालयात समाप्त यानाः उकिया थासय् गोरखा दयेकूगु खः ।

गुम्ह मनुखं दुगु नेपालयात मदयेका छ्वत वहे मनूयात ‘नेपाल दयेकूम्ह’ धायेगु ति तःधंगु झुठ मेगु छु जुइ ? च्वमि युग पाठकं आपालं च्वसुइ च्वयादीगु दु – गुगु इलय् पृथ्वीनारायण शाहं थ्व क्षेत्रया थीथी देशत त्याकाच्वंगु खः, अथवा येँ, यल, ख्वप त्याकेगु ज्या यानाच्वंगु खः, उगु इलय् थम्हं नेपाल एकीकरण यायेत्यनागु धकाः गनं गबलें हे धाःगु मदु । व ला लिपा वयाः खस भाषा, खस संस्कृति व खस जातियात नेपाःया छगूयां छगू जक सांस्कृतिक पहिचानया ‘आइटम’ दयेकेगु कुतलय् पृथ्वीनारायणयात महान नेता साबित यायेगु लागिं लिपा लिपा दयेकाहःगु व्याख्यात खः ।

पृथ्वीनारायण शाहं दयेका तःगु ‘गोरखा’ देश लिपा वयाः तिनि ‘नेपाल’ जूगु धइगु खँ ला थन न्ह्यब्वयागु निपाः हुलाक टिकटं नं साबित याः । आः गन तक ‘नेपाल’ धइगु देशया नां हिलाः मेगु तयेगु ज्या जुइ, वयां लिपा थ्व देशया नां गोरखा जुइमा, वा भारत जुइमा, वा बेलायत जुइमा, वा चीन जुइमा, उकिं ‘नेपालवासी’ यात छु फरक जुइ ? ‘नेपाल’ देशया नां हिलाः ‘गोरखा’ तयेगु ज्यायात ‘गोरखा सभ्यता’ या अनुयायीतय्सं ला बांलाःगु महान ज्या हे धाइ जुइ । तर ‘नेपाल सभ्यता’ या अनुयायीतय् लागिं ला थ्व छगू राष्ट्रघाती व इतिहासया हे हाकुगु न्हि जुइ । गुम्ह मनुखं नेपाःया इतिहासय् हाकुगु न्हि तनेगु ज्या यात, व मनूया बुन्हियात ‘नेपाली’ तय्सं गय् यानाः राष्ट्रिय एकताया न्हि धकाः स्वीकार याये फइ ?

थुगुसी पृथ्वीनारायण शाहया बुन्हि हनेगु झ्वलय् विवाद पिहां वयेवं छम्ह पासां सामाजिक सञ्जालय् थथे च्वया हःगु ब्वने खन – थनिं न्यासःदँ न्ह्यः कोलम्बसं अमेरिका पत्ता लगे याःगु न्हियात युरोपं दुहां वयाः अमेरिकाय् च्वनाच्वंपिं आप्रवासीतय्सं ला महान न्हि धकाः हे माने यात । तर अमेरिकाया आदिवासी रेड इण्डियनतय्सं धाःसा उगु न्हियात हाकुगु न्हिया रुपय् माने यात । कोलम्बसं अमेरिका पत्ता लगे याःगु न्हिया लुमंतिइ छगू भव्य समारोह यायेगु ग्वसाः अनया सरकारं याःगु खः । तर अमेरिकाया आदिवासीतय्सं कडा विरोध यायेवं सरकारं उगु न्यासःदँ बुन्हि समारोह रद्द याना बिल । उलि जक मखु दँय्दसं सरकारीस्तरं न्यायेका वयाच्वंगु अमेरिका पत्ता लगे जूगु न्हिया समारोह नं वयां लिपांनिसें बन्द याना बिल ।

थ्व अमेरिकी सरकारं क्यंगु लोकतान्त्रिक चरित्र जुल । थौंकन्हय् नेपाःया संविधानयात अमेरिकाया संविधान सिबें नं बांलाःगु (विश्वया हे दकलय् बांलाःगु धासेंलि अमेरिकाया स्वयां नं बांलाःगु हे जुल) संविधान धायेगु यानाच्वंगु दु । अमेरिकाया संविधान स्वयां नं बांलाःगु संविधान दयेकूपिं झी संविधानया रक्षकतय्सं पृथ्वीनारायणया बुन्हि हनेगु सवालय् अमेरिकाया स्वयां नं बांलाःगु लोकतान्त्रिक चरित्र क्यनेगु ज्या याइ ला थें ?अथे याइ धकाः आशा यायेगु थाय् ला म्हो हे जक दु । तर राज्यया न्ह्यःने छता खँ धाःसा स्पष्ट हे दु – राज्यं गबले तक पृथ्वीनारायण शाहया बुन्हियात ‘राष्ट्रिय एकता’ दिवस कथं न्यायेकाच्वनी अबले तक थ्व राज्य विभाजित जुया हे च्वनी ।