ने. सं. ११४४ चौलागा पारू -

स्वनिगलं डोल्पा थ्यंम्ह हिमाली सर

छम्ह ल्याय्म्हया म्हगस धयागु थः न्ह्याःन्ह्याःथाय् चाःहिलेगु, मोजमज्जा यायेगु, अले व स्वयां न्ह्यः छगू बांलाःगु जागिर नयेगु वा ध्यबा कमे यायेगु जुइ । तर नं संसारय् अज्याःगु फुक्कं रहर छखे तयाः दुःख गरिबी वा अभावयात महसुस यानाः थःत समाज सेवाय् समर्पित याइपिं नं दइगु जुयाच्वन । थथे थःत समर्पित याःम्ह छम्ह ल्याय्म्ह खः विनोद शाही ।

ल्याय्म्ह हे बैंशय् थःत समाजसेवाय् समर्पित याःम्ह विनोद थौं नेपाःया जक मखु विश्वय् ‘हिमाली सर’या नामं थःगु म्हसिका बीत ताःलाःगु दु । समाज सेवा अःपुगु ज्या मखु । व नं थः हे सक्षम मजुइक यायेत अझ थाकुगु ज्या खः । तर नं थःगु ब्रम्हं खंगु ज्या यायेगु वय्कःया आज्जु जुयाबिल, अले थः च्वना वयाच्वनागु वडा १७ या सामुदायिक केन्द्र व जेजिओ नेपालपाखें न्हापांखुसी सामाजिक ज्याया सुरु यानादिल ।

थ्व हे झ्वलय् ईस्वी संवत् २००४ पाखे छगू जर्मन संस्थाया ग्वाहालिं नेपाःया दुर्गम जिल्ला डोल्पाया मस्तय्त येँया जोरपाटीइ आखः ब्वंकःहयेगु ह्वःताः चूलात । तर आखः ब्वंकेत नं समस्या न्ह्यःने दं वल । थ्व समस्या खः– डोल्पाया स्थानीय भाय् बाहेक मेगु भाय् मसःपिं मस्तय्त आखः ब्वंकेमाःगु । थ्व हे ज्याय् विनादेयात न्हापा थःम्हं ललित कला ब्वनातयागु ज्या वल । उमित भाय् ल्हानाः मखु थीथी चित्र च्वयाः थुइकेगु यात ।

मस्तय्त ब्वंके मास्तिवःगु मेगु कारण खः– मस्तय्गु निर्दोष ख्वाः । तसकं माया वनापुसेच्वंगु ख्वाः । थम्हं आखः ब्वंकापिं मस्त थुलि तक छुं मसिउपिं लात कि सर्गतय् जहाज ब्वःगु खनाः हे अजू चाइगु, येँय् पसः खनाः हे अजू चाइगु । मस्तय्गु थज्याःगु निर्दोषता खनाः हे उमित ब्वंकेत झन् उत्साहित जुयादिल ।

आखः ब्वंकु ब्वंकु मस्तपाखें डोल्पाया बारे नं जानकारी कयायंकल । वय्कःया कथं मस्तय् पाखें डोल्पाया बारे न्यनाबलय् थम्हं अन हे वनाः आखः ब्वंकेमाः धइगु भावना ब्वलन । अले अन हे वनाः ब्वंकेगु योजना दयेकादिल । तर थुकी नं मेगु समस्या वल, छेँय् च्वंपिं सुं हे वय्कःयात डोल्पा छ्वयेत तयार मजू ।

डोल्पाया स्थानीय जनतायात शिक्षित यायेगु जक मखु उमित जिम्मेवार दयेकेगु योजना दयेकाः विनोदं ज्या यानाच्वनादीगु दु । वय्कः सेल्फ सेस्टेन डोल्पाया नितिं तयारी यानाच्वनादीगु दु

मां बौ माने मजूगु ला द हे दु, थःथिति तकं अन छु याः वनेगु धाइपिं जुल । उलि जक मखु जःलाखःलापिंसं तकं वनेमते धाःवइगु जुल । ध्यबा कमे यायेगु इलय् विकट थासय् वनेत्यन धकाः आपाःसिनं ब्वः बिल । जःखः च्वंपिं तिब्बतीतय्सं नं अज्याःगु थासय् वनेमते धकाः ख्यात । अय्नं थःम्हं यायेत्यनागु ज्या पाय्छि खः धयागु खँय् दृढ दुम्ह वय्कः अन्तत मांअबुयात माने यायेत ताःलात ।

अपर डोल्पा प्राकृतिक सुन्दरतां जाःगु थाय् खः धकाः न्यना वयाच्वनागु दु । तर अन सिमा तकं मदु धाइगुलिं थ्व थाय् गज्याःगु जुइ धइगु छगू जिज्ञासा नं वय्कःयाके दयाच्वंगु जुयाच्वना । उकिं नं वय्कःयात अन वनाः आखः ब्वंकःवनेत घ्वात्तुघ्वाना च्वन ।

डोल्पा वने उलि हे थाकु । थनं नेपालगञ्ज तक वनेत हे टिकट काये थाकुगु इलय् अनं हानं डोल्पा वनेगु निंतिं टिकट कायेत जक हे च्यान्हु झिन्हु पीमाः । टिकट मिले जुइवं प्लेनय् च्वनाः जुफाल विमानस्थल तक थ्यंकादिल । जुफाल विमानस्थलं न्हिं खुघौ निसें झिंच्याघौ ल्याखं च्यान्हु तक लगातार न्यासि वनाः तिनि अपर डोल्पाय् थ्यंन ।

डोल्पाया स्थानीय मस्तय्सं खस भाय् थूगु मखु । अन नं उमित ब्वंकेगु छगू कथं हाथ्या हे जुल । डोल्पाय् नं थःम्हं सःगु ललितकलाया ज्या वल । उमित चित्र च्वयाः, म्हितकाः, नाटक क्यनाः स्यनेगु ज्या झन् प्रभावकारी जुल । अपर डोल्पाया स्थानीय मनूतय्सं पिनें वःपिं मनूतय्त याउँक स्वीकार मयाः । शहरय् ज्या मदु, थुपिं विदेशीतय्सं बिउगु तलब नयेत जक थन वःगु खः धइथें खँ ल्हाइगु ।

अझ अनया सःसिउ धाःपिंसं झन् हे डोल्पाया स्थानीय जनतायात ग्वाकेगु ज्या तकं यात । तर थःगु निरन्तर कुतःया हुनिं यानाः स्थानीय मनूतय्त ब्वंकेत वय्कः ताःलात । वय्कलं विशेष यानाः थम्हं ब्वंकेगु झ्वलय् शिक्षा, स्वास्थ्य व सरसफाइयात प्राथमिकता बीगु यानादिल । थ्वया लिसें पोलियो थोपा व सरकारं बीगु थीथी वासः नकेगु आदि ज्या नं यानादिल ।

स्थानीय जनतां यानाच्वंगु तिरस्कारं यानाः वय्कःयात छकः निकः ला आत्महत्या हे याये ला धयाथें मनय् वल । गुलि ई तक ला वय्कः डिप्रेसनया शिकार तक नं जुल । तर थःगु दायित्व लुमनेवं हानं आत्मविश्वास दनावइगु जुयाच्वन ।खतुं डोल्पाय् २०३८ सालय् सरकारी स्तरं स्कुल चायेका तःगु दु ।

डोल्पाय् जक ११५ गू स्कुल सरकारी स्तरं दर्ता जुयाच्वंगु दु । तर अन स्कुल दुसां नं ब्वनीपिं धाःसा म्हो जक दु । शिक्षक दुसां नं ब्वंकेगु स्वयां मस्तय्त ब्वँ धकाः त्वःताः शिक्षकपिं पिहां वनीगु जुयाच्वन । अझ गुलिखे शिक्षकतय्सं ला हाजिर यानाः तलब जक पाके यायेगु ज्या नं यानाच्वंगु जुयाच्वन ।

वय्कलं ब्वंकातःपिं मध्ये छम्ह ला आः उगु हे स्कुलय् शिक्षक जुयाच्वने धुंकूगु दुसा मेपिं गुलिखे गांया वडाध्यक्ष व गाउँपालिकाया अध्यक्ष जुयाच्वंगु दु । वय्कलं ब्वंकूपिं मस्त मध्ये आः निसःम्ह मस्त होस्टलय् च्वनाः कलेज ब्वनाच्वंगु दु । आः अन ब्वंकेगु निंतिं छतिं हे समस्या मदये धुंकल ।

वय्कलं निस्वार्थ रुपं मस्तय्त ब्वंकेगु यानादीगुलिं आः स्थानीय मनूतय्सं हे वय्कःयात ग्वाहालि यानाच्वंगु दु । न्हापा वय्कःयात अन गुलि फु उलि पितिनेत स्वयाच्वंपिं आः वय्कःया पँलिना वयाच्वंगु दु ।वय्कलं डोल्पाय् वनाः आखः ब्वंकेगु जक मखु, आखः ब्वनेगु निंतिं माःगु सफू, कपि आदि नं येँया थीथी स्कुल कलेजय् वनाः अनया डकुमेन्ट्री क्यनाः संकलन यायेगु व उगु ज्वलं स्थानीय मस्तय्त इनेगु यानाच्वनादीगु दु ।

लिसें वय्कलं आवश्यकता कथं वसः आदि नं संकलन यायेगुया लिसें वितरण यायेगु याना वयाच्वनादीगु दु । थनं गुलि नं सामान मुंकीगु खः उकियात अन थ्यंकेत ढुवानी तसकं थिकेगुलिं समस्या जुयाच्वंगु दु । वय्कलं सन् २००४ निसें सालदाङय् च्वंगु सेल्रीद्र्रुक्चा लोअर सेकेन्डरी स्कुलय् प्यदँ तक ब्वंकादिल । अनं लिपा थः च्वनाच्वनागु थासं नं न्याघौ न्यासि वनेमाःगु दशरथ चन्द्र बेसिक स्कूलय् वाःया निन्हु ब्वंकेगु यानादिल ।

थुगु स्कुल न्हापा हे चालाच्वंगु खःसां नं अन गुबलें नं आखः ब्वंकेगु ज्या धाःसा मजू । लिसें सरकारं उगु स्कुलया निंतिं बजेट फ्यानातःगु खःसां नं बजेटया सदुपयोग तकं मजू । स्थानीय जनताया ग्वाहालिं वय्कलं दछि तक थथे वाःया निन्हु ब्वंकेगु यानादिल । थुकथं सन् २००९ तक वाःया निन्हु ब्वंके धुंकाः सन् २०१० निसें नियमित रुपं हे अन स्कुल चायेकाः निरन्तर रुपं ब्वंकेगु ज्या यानादिल । थुगु इलय् तक वय्कलं विदेशी संस्थाया ग्वाहालिं ब्वंकेगु यानाच्वनादीगु खः ।

अनं लिपा धाःसा विदेशीतय् ग्वाहालिं जक स्कुल चले यायेगु पाय्छि मखु, थुकिं न्ह्याबलें नं नेपाःमि परनिभरताय् म्वाये माली धकाः स्थानीय गुम्बाया लामापिं लिसें जानाः यान्जर गुम्बा बेसिक स्कुल चायेकादिल । उगु स्कुल चले यायेगु निंतिं मुक्कं ग्वाहालि नेपाःमि दातापाखें जक चूलाकाच्वंगु दु । वय्कलं थुकथं स्थानीय जनतायात शिक्षित यायेगु जक मखु उमित हे जिम्मेवारी दयेकेगु कथं योजना दयेकाः ज्या यानाच्वनादीगु दु ।

आः वय्कलं सेल्फ सेस्टेन डोल्पाया नितिं तयारी यानाच्वनादीगु दु । उकिया निंतिं वय्कःया छगू पुचलं स्नो याक फाउन्डेसन चायेकाः ज्या यानाच्वनादीगु दु । डोल्पाया हे स्थानीययात तयार यायेफत धाःसा थःगु मिसन सफल जुइगु विश्वास वय्कलं यानादीगु दु । वय्कलं मेगु न्यादँ तक अन ग्वाहालि यायेगु कथं योजना दयेकाच्वनादीगु दु । वयां लिपा धाःसा समुदाय हे सक्षम जुयाः थम्हं ग्वाहालि याये म्वालिगु वय्कःया विश्वास दु ।

थौंकन्हय् धाःसा स्नो याक फाउन्डेसनं सितिकं ब्वंकेगु मखुसें जिउसा स्थानीय स्तरय् छु दु उकियात हे फिस कथं कयाः ब्वंकेगु यानाच्वनादीगु दु । अप्वःथें मांअबुंपिंसं आः मस्तय्त आखः ब्वंकेमाः धकाः थुयावःगुलिं यानाः थुकथंया व्यवस्था वय्कलं यानादीगु खः । स्थानीय उत्पादन छु दु वहे थःपिंसं कायेगु यानाच्वनादीगु दु ।

स्नो याक फाउन्डेसनपाखें थौंकन्हय् स्थानीय मस्तय्त बांलाःगु शिक्षा बीगु निंतिं झिंस्वंगू स्कुलयात थीथी कथं ग्वाहालि याना वयाच्वंगु दु । लिसें अनया स्थानीय जनतायात आत्मनिर्भरया निंतिं थीथी कथंया तालिम बीगु याना वयाच्वंगु दु । थःगु ज्यां थौंकन्हय् थः सन्तुष्ट जूगुलिं समाज सेवाय् थः निरन्तर न्ह्याःवनेगु वय्कःया बिचाः दु ।
भाजु विनोद शाही लिसेंया खँल्हाबल्हाया लिधंसाय्