नेवाः पुर्खापिनि काव्यिक जीवनी, फत्तेबहादुर सिंह
फत्तेबहादुर सिंह ‘भाषारत्न’ झीम्ह’
खिमिलाया सरगतय् तिमिला थें लूम्ह ।
वन स्वैम्ह सरकारी इन्स्पेक्टर जूसां
सासःपतिं ग्यानापुगु वाफसं हे ल्यूसां
आजु नाप लाय्गु लँप्वी जिवंकाःछि जूम्ह
खिमिलाया सरगतय् तिमिला थें लूम्ह ।
चिनाखँया सपूm मुनाः ‘नेपाली बिहार’
घःमाः च्वयाः उकी ब्वयाः झीगु अधिकार
राणा–नुगः भभ न्ह्वीक भ्वखाय् ब्वय्काः ब्यूम्ह
खिमिलाया सरगतय् तिमिला थें लूम्ह ।
वहे सपूm द्वपं बियाः वैत सरकारं
सर्वस्व हे लाकाः कुन सन्तांनब्बे सालं
थःगु च्वसा नमिँ ग्वाकाः अन्धकार हूम्ह
खिमिलाया सरगतय् तिमिला थें लूम्ह ।
‘स्याःसां, पाःसां मत्वःतू सो क्वखं क्वाःक्वाः धाय्गु
झीसं जक छाय् त्वःतेगु मांभासं खँ ल्हाय्गु ?’
थुगु सलं सकसितं न्ह्यलं थना ब्यूम्ह
खिमिलाया सरगतय् तिमिला थें लूम्ह ।
‘नेपालभाषा’ हे नामं अखबार दय्काः
तन, मन, धन पानाः सल्लफल्लं ह्वय्काः
झीगु भासा ख्यलय् न्हूगु इतिहास क्यूम्ह
खिमिलाया सरगतय् तिमिला थें लूम्ह ।
पाजु बाज्या महाकवि सिद्धिदासं धाःथें
सेवा याना वन झीगु मांभाय्यात मांथें
मछिंमनिं खित्तु्खिनाः समाज हे ह्यूम्ह
खिमिलाया सरगतय् तिमिला थें लूम्ह ।
लोककवि जकःमिया याकनं पिदनेत्यंगु नेवाः महारथिपिनिगु काव्यिक जीवनी सफू ‘पुर्खाया पलाः ख्वाँय्’ पाखें ।)
प्रा. माणिकलाल श्रेष्ठया धापूकथं बंगाल देसं आव्रmमन यायेवं सिमरौनगढया जुजु हरिसिंह देव नेपालय् शरण काः वःगु जुयाच्वन । थन ववं वय्कः लँय् हे मन्त । वय्कःया जहान व मस्त ख्वपय् च्वनादिल । इमि हे प्यंगूति पुस्ता लिपाया सन्तान महाबीर सिंह खः । महावीर सिंह ख्वप जुजु रणजीत मल्लया प्रधान सेनापति (मूमहां) खः । पृथ्वीनारायण शाहं ख्वप देय् काये धुंकाः रणजीत मल्ल काशी वन । छुं ई लिपा महावीर सिंहं थः पक्षयापिं फुक्क सेनात मुंकाः ख्वप देय् थःगु कब्जाय् काल । अनंलि येँ देय् नं लिफ्यानाः कायेत शिलामुगः तक (सिनामुगल) थ्यंकः वःगु खः । महावीरनाप ल्वायेत पृथ्वीनारायण शाहं भारतं तोप हयाः वहे तोपं महाबीर व वय्कःया काय्पिं व सेनात फुक स्याःगु खः । येँदेसं चीन वनेगु सँक्वंनिसेंया लँ स्यंकेगु सम्झौता यानाः भारतं तोप ब्यूगु खः । थ्व सम्झौताकथं चीन वनेगु लँ फुक पुथ्वीनारायण शाहं स्यंकाः ब्यूगु खः । महावीर मदय्वं प्वाथय् दुम्ह वय्कःया जहान सुलाः सुलाः सक्वय् वनाः जीवन हं वन । वया हे न्यागू खुगू पुस्ता लिपाया सन्तति अथवा धाये शहीद कथं नालेबहःम्ह योद्धा महावीरया सन्तान कुलदीप सिंह (बौ) व लानिमैंया (मां) या कोखं ने.सं. १०२२ वछलागा १ कुन्हु येँदेय्या खिउँलँ त्वालय् फत्तेबहादुर सिंहया जन्म जूगु खः । वय्कलं प्रारम्भिक आखः छेँय् हे सयेकदिलसा म्याट्रिक तक दरवार हाइस्कुलय् ब्वनादीगु खः । अनंंलि वय्कः तराईया सुस्ता धैगु जंगल लागाया संरक्षक पदय् (इन्स्पेक्टर) झिंनिदँ तक सरकारी ज्या यानादीगु खः ।
वय्कःया मां मत्यवं मन्त । मां मदयाः वय्कःयात तसकं दुघाः लात । उबले वय्कःया पाजु बाज्या महाकवि सिद्धिदास महाजुं ‘थः मांयात म्वाकेगु खःसा मांभाय्या सेवा या’ धकाः धाःगु जुयाच्वन । थ्व खं वय्कःयात नुगलय् थिल । उबलेनिसें नेपालभाषा ख्यलय् वय्कलं थःत पानादिल । वय्कलं थःगु दकले न्हापांगु चिनाखँ ‘बांमलाःगु चाल’ ‘नेपालभाषा व वुद्ध धर्म’ पत्रिकाय् पिथनादिल । वय्कलं पद्यया नापनापं गद्य नं च्वयेगु यानादिल । सामाजिक सेवा व शिक्षा ख्यलय् नं न्ह्यचिलादिल । वय्कलं थः किजालिसे जानाः थःहे पुर्खा महावीर सिंहया नां क्वकयाः नेपाःया न्हापांगु सार्वजनिक विद्यालय् थःपिनिगु हे छेँय् ‘महावीर इन्स्टिच्यूट’ नामं चायेकादिल । थ्व इन्स्टिज्यूटं राणाकालय् राजनैतिक चेतना ब्वलंकेत तःधंगु व्रmान्तिकारी भूमिका म्हितूगु खः ।
वय्कलं राणा कालय् ‘नेपाली विहार’ नामं चिनाखँ मुना सपूm भारतया बेतियां छापे याना पिकयाः तःधंगु ऐतिहासिक ज्या यानादिल । न्हापां खुसी थ्व सपूm द्वःछिगू पिदंगु खःसा न्यासः सरकारं जफत याःगु खः । थ्व सफुतिइ वय्कलं अतिकं दुग्यंगु घःमाः (भूमिका) च्वयाः थःगु बहादुरी क्यनादीगु दु । खय् भासं बाहेक मेगु भासं च्वये ब्वने दै मखु धकाः सरकारं धयाच्वंगु इलय् ‘स्या हे स्याःसां क्वखं क्वाःक्वाः जक धाइ, घुरघुर धाइ मखु अथे हे झीसं नं थःगु भासं खँ ल्हायेगु व च्वयेगु त्वःते मखु’ धकाः राणा शषणयात छगूकथं हाथ्या ब्यूगु खः । वि.सं. १९९६ सालं येँया लैंनचौरय् जुद्धशम्शेरं उद्योग प्रदर्शनी चायेकूगु इलय् वय्कलं मेमेगु सपूmया नापं थ्व नेपाली बिहार सपूm नं स्टल तःगु जुयाच्वन । जुजु त्रिभूवनं अन झायाः मनस्वां ह्वयेकाः थ्व नेपाली बिहार सफू न्याना यंकूगु जुयाच्वन । त्रिभूवनं थ्व सपूm न्याना यनेवं फत्तेबहादुर व थ्व सपूm तसकं बय्बय् जुल । राणा सरकारया नं मिखा वन । थ्वहे सपूmया भूमिकाया खँ व महावीर इन्स्टिच्यूट नीस्वंगु द्वपनय् वय्कःयात १९९७ या राजनैतिक काण्डय् सर्वस्व हरणसहित आजन्मया कैद सजाँय् न्यंका वmुनाबिल । उबले वय्कःया किजा चिनियालालयात नं महावीर इस्कुल चायेकूगु द्वपनय् कुंगु खः । जेलय् च्वच्वं हे वय्कः मदुगु खः । सिद्धिदासं धाःगु खँ लुमंकाः निराश मजूसे जेलय् च्वनाः नं फत्तेबहादुरं च्वयेगु ज्या यानादिल । वि.सं. २००२ सालं जेलं मुक्त जूबलय् वय्कलं वनबासया छगू खँ नांगु खण्डकाब्य व मेमेगु यक्व साहित्य सृजना ज्वनाः झायादिल ।
वि.सं. २०१२ सालं राणातसें हरण याःगु खिउँलँया छेँ लित बिल । वहे छेँय् पे्रस तयाः ने.सं. १०७५ यंलागा पारु कुन्हु नेपालभाषाया दकले न्हापांगु न्हिपौ ‘नेपालभाषा’या न्हापांगु ल्याः पिथनादिल । वय्कःयात थ्व पौ पिकायेत प्रेरणा बियादीम्ह स्वामी कृष्णानन्द खः । कृष्णानन्दजुं फत्तेबहादुरयात ‘यदि मांभाय् थकायेगु खःसा छिमिगु भासं छगू न्हिपौ पिका’ धकाः सल्लाह ब्यूगु जुयाच्वन । थ्व खँ पाय्छि तायेकाः वय्कलं थःगु हे सम्पादन, व्यवस्थापन व प्रकाशनय् तसकं तःधंगु आँत यानाः थ्व पौ पिकाःगु खः । न्हापां मंकाःकथं पिकायेगु तातुनाः थः समाकालिन भाषा ह्यमिपिन्के दां म्हयाः थ्व पौ पिकायेगु ग्वसाःग्वःगु खः । तर खँ न्याःथें ज्या मन्याःगुलिं वय्कलं थः याकःचा हे न्ह्यचिला पिथनादिल । वय्कःयात मेपिनिगु दां म्हयाः थःगु जक नां तयाः पौ पिकाल धकाः आरोप वल । वय्कलं म्हं झितका झितका म्हःगु झिंच्याम्हसिया दां मुक्कं १८०।०० तका लित बियाः थःगु इमानदारिता क्यनादिल ा वय्कलं वा वः फय् वः मधाःसे थ्व पौ थः म्वाना च्वँतले नीन्हय्दँ तक मदिक पिथनादिल । लिपांगु इलय् झी न्ह्यलुवाः व साहित्यकार पद्मरत्न तुलाधरजुं यक्व कुतः याना थ्व पौयात छुं ईतक निरन्तरता बियादीगु खः । नेवाः जाति, भाषा, साहित्य थकायेगु ज्याय् थ्व पतिं तःधंगु भूमिका म्हितूगु दु । वि.सं. २०१२ सालं गोरखापत्र हे न्हिपौ मजूनिबलय् थ्व न्हिपौ पिहांवःगु धैगु झीगु निंतिं तःधंगु गौरवया खँ खः । वय्कः ने.सं. १०७७ स नेपालभाषा न्हिपौया सम्पादकया ल्याखं कृष्णप्रसाद भट्टराइ व मेमेपिं पत्रकारतलिसे रसियाय् नं झायादीगु खः । वय्कः नेपाल पत्रकार संघय् संस्थापन कालंनिसें आवद्ध जुयादीगु दु । पत्रकार ख्यलय् वय्कलं यानादीगु ज्यायात कदर यानाः ने.सं. १०९९ स वय्कःयात नेपाल पत्रकार संघं अभिनन्दन नं याःगु खः ।
वय्कः छम्ह संगठक नं खः । वय्कलं ने.सं. १०७५ निसें १०८० तक नेपालभाषा परिषदया नायः जुयाः नं झीगु मांभाय् व साहित्यया सेवा यानादीगु दु । वय्कलं वनवासया छगू खँ (खण्डकाब्य), भागवतया किचः (अनुवाद), जीवन खुसि, ख्युँ अयोध्या, चर्पट मंजरिका आदि सपूm च्वयादीगु खने दु । भाषा, साहित्य ख्यलय् वय्कलं यानादीगु योगदानयात च्वछानाः च्वसापासां ने.सं १०७६ स भाषारत्न पदवीं छायेपीगु ज्या जूगु खः । ने.सं. ११०३ कछलागा १ कुन्हु चित्तधर विशेषांकया निंतिं च्वसु च्वयेगु झ्वलय् छुं खँ नेने धकाः वय्कः मोतिलक्ष्मी उपासिकाया थाय् झायादीगु जुयाच्वन । अनं लिहां झाःगु इलय् वय्कः त्यंगलय् थ्यंकाः लँय् हे मदुगु खः ।
LEAVE YOUR COMMENTS