ने. सं. ११४३ चौलाथ्व सप्तमी -

स्थानीय तहय् मांभाय् प्रयोगया निंतिं सहजीकरण

स्थानीय तहय् सरकारी कामकाजी भाय्या रुपय् मातृभाषा प्रयोगया निंतिं भाषा आयोगं सहजीकरण याइगु जूगु दु ।जननिर्वाचित स्थानीय तहं उगु थासय् नवाइगु मांभाय्यात सरकारी कामकाजया भाय्या रुपय् छ्यलाबुलाय् हयेगु निर्णय याःगु सन्दर्भय् आयोगं उकियात सहजीकरणया निंतिं कानुनी व प्राविधिक रुपं ग्वाहालि यायेत्यंगु खः । थौंकन्हय् भाषा आयोगया ऐन, २०७४ कथं नियमावलीया तयारी यानाच्वंगु आयोगं मांभाय्या बारे निर्णय याइगु स्थानीय तहया अधिकार संविधानया अनुसूचीइ दुगुलिं अभिलेखीकरण व मेमेगु पक्षय् समन्वय यायेत आवश्यक तयारी याःगु खः ।

आयोगया अध्यक्ष डा. लवदेव अवस्थीं धयादिल, ‘गुलिखे स्थानीय तहं मातृभाषाया प्रयोग बारे निर्णय याःगु दु, थ्व संविधानया कर्ककथं हे दु, जिमिसं थुकियात प्रवद्र्धन व सहजीकरण यायेगु जुइ ।’संविधानया धारा २८७ कथं संवैधानिक आयोगया रुपय् गठन यानातःगु आयोगं राष्ट्रिय रुपय् खस् (नेपाली) भाषा व स्थानीय तहय् मातृभाषाया प्रयोगसम्बन्धी सिफारिसया जिम्मेवारी कयातःगु दु । २०७३ भदौ २३ य् डा. अवस्थीया अध्यक्षताय् आयोग गठन जूसां मेपिं सदस्यत धाःसा आतक नं नियुक्त जूगु मदुनि । आयोगया अध्यक्ष व सदस्यया पदावधि नियुक्ति जूगु मितिं खुदँया जुइ ।

आयोगं सरकारी कामकाजया भाय्या मन्यता कायेत पूरा यायेमाःगु आधारतय्गु निर्धारण यानाः न्यादँया दुने सरकारयात सिफारिस यायेगु व्यवस्थाय् संविधानय् दु ।आयोगं मातृभाषातय्गु विकासया स्तर मापन यानाः शिक्षाय् प्रयोगया सम्भाव्यता बारे नं सरकारयात सुझाव बी । आयोगं थःपिनिगु जिम्मेवारी कथं थीथी विज्ञ व सरोकारवालालिसें परामर्श नं जारी यानाच्वंगु दुसा त्रिभुवन विश्वविद्यालयया अनुसन्धानकर्ता लिसें प्राविधिकयात करार सेवाय् नियुक्त याःगु दु । आयोगय् थौंकन्हय् शिक्षा सेवाय् उपसचिव रामशरण सापकोटालिसें स्वीस्वम्ह स्थायी कर्मचारी दु ।

व्यक्तिगत अनुसन्धानकर्ताया लिसें आयोगं संस्थागत सहकार्य यानाः अनुसन्धानमूलक निकायलिसे नं कार्य सम्झौता याःगु दु ।
आयोगं स्थापनाया न्हापांगु दँय् वंगु भदौ २४ गते कुन्हु प्रधानमन्त्री शेरबहादुर देउवायात लःल्हाःगु वार्षिक प्रतिवेदनय् खस् (नेपाली) भाय्यात सरकारी कामकाजीया रुपय् पूर्णरुपं छ्यालबुलाय् हयेत इनाप यानातःगु दु । अंग्रेजी वा मेमेगु विदेशी भाय् सरकारी कामकाजय् प्रयोग जुइ मफइगु आयोगया सुझाव दु । आयोगया हे सुझावय् सवारी साधनया ‘इम्बोस्ट नम्बर’ य् प्रयोग जुइत्यंगु अंग्रेजी भाय् तकं हिउगु खः ।

नेपाःया संविधानया धारा ३२ या भाषा व संस्कृतिया हकय् प्रत्येक व्यक्ति व समुदायया कानुनकथं थःगु भाषा प्रयोग यायेगु अधिकार दइ । थौंकन्हय् देशय् १२३ मांभाय् नवायेगु यानाच्वंगु दु ।अध्यक्ष डा. अवस्थीं केन्द्रीय मन्त्रालय व निकाय दथुइ भाषिक विषयया समन्वय व प्रादेशिक भाषा आयोग गठनया बारे नं आवश्यक सहजीकरण यायेगु धयादीगु दु ।आयोगया वार्षिक प्रतिवेदनयउ् राष्ट्रिय रुपं हे गुगुं नं शैक्षिक वा मेमेगु प्रमाणपत्र तयार यायेबलय्, पत्राचार यायेबलय्, पती ज्याकूया नां व विवरण न्ह्यथनेबलय् वा छाप प्रयोग यायेबलय् ज्याकूया नां तयेगु इलय्, औपचारिक समारोहय् संबोधन यायेबलय् यातायातया साधन वा सार्वजनिक सरोकारया विषयय् भाषाया प्रयोग यायेबलय् सार्वजनिक सुचं वा विज्ञापन यायेबलय् खस् (नेपाली) भाय्या प्रयोग अनिवार्य यायेत राज्ययापाखें संविधानसम्मत नीति तर्जुमा यायेमाःगु खँ न्ह्यथनातःगु दु ।

अध्यक्ष डा. अवस्थीं प्रदेश भाषासम्बन्धी कानुन निर्माण यायेबलय् भाषा आयोगं सरकारयात बिउगु सिफारिसया आधारय् प्रदेशया सरकारी कामजकाजया भाषा निर्धारणया प्रावधान तयेगु वा प्रदेशं सरकारी कामकाजया भाषा निर्धारण यायेबलय् भाषा आयोगया सहमति वा सिफारिसयात आधार दयेकेगु व्यवस्था दुसा बांलाइ धयादीगु दु ।