हिति प्रणालीबारे अभिमुखीकरण
येँ (नेपालभाषा टाइम्स)- विश्व लः दिवसया लसताय् येँ महानगरपालिकाया सम्पदा व पर्यटत विभाग व एकीकृत शहरी विकास केन्द्रया सहकार्यय् अर्बन डबलीया ग्वसालय् ‘शान्तिया निंतिं लः’ ज्याझ्वः अन्तर्गत हिति प्रणाली बारे अन्तक्र्रिया ज्याझ्वः जुल ।
ज्याझ्वलय् एकीकृत शहरी विकास केन्द्रया अध्यक्ष व शहरी पूर्वाधार विज्ञ पद्मसुन्दर जोशीं हिति प्रणाली बारे पूवंक जानकारी बियादीगु खः । ज्याझ्वलय् न्ववानादिसें वय्कलं किरात्काल निसें शुरु जूगु ल्वहंहिति व गाःहितिया नामं म्हसिउगु हिति प्रणाली धायेबलय् हितिमंगः व उकिया जःखःयात जक थुइकां मगाः धयादिसें हितिप्रणाली बारे विस्तृत रुपं थुइकेमाः धयादिल । स्वनिगलय् ऐतिहासिक रुपं दुगु लःया सेतया व्यवस्थापन प्रणालीया विषय महत्वपूर्णजूगु थ्व फुक्कं गुकथं हिति प्रणालीलिसे स्वाःवइ व हितिया संरक्षणय् थुकिं थज्याःगु प्रभाव लाकि, थुकिया महत्व छु दु धयागु थुइकेफःसा जक हिति प्रणालीया संरक्षण ज्यायात मूर्त रुप बीफइगु बिचाः वय्कलं प्वंकादीगु खः ।
हिति धयागु खँग्वः गनं वल धयागु बारे न्ववानादिसें वय्कलं धयादिल, ‘नेवाः भासं सफायात यचु धाइ । झोलयात ‘ति’ धाइ । थ्व हे यचु व ति मिले जुयाः ‘यचुति’ जुल । थ्व हे युचित अपभ्रंश जुयाः ‘यिति’ जुजुं ‘हिति’ जूगु जुइमाः । खँग्वलं हे थ्व थाय् पवित्र खः । हिति दुथाय् तयातइगु शिलालेखय् नं थुकिया उपयोग बारे नियमत च्वयातःगु दइ ।’
वय्कःया कथं हिति प्रणालीया लिखित दस्तावेज जुजु वृषदेवया पालय् स्वयम्भूया गोपालराज वंशालीइ न्ह्यथनातःगु दु । पूवंक स्वनिगःयात स्वयेगु खःसा जुजु मानदेवया छय् भारवीं सन् ५७०इ दयेकूगु यल मंगःया हिति आःतक संचालनय् वःगु दकलय् पुलांगु हिति खः ।
थ्व झ्वलय् वय्कलं खानेपानी व्यवस्थापन बोर्डया तथ्यांकयात उद्ढृत यासें स्वनिगलय् जक ५७३ गू हिति प्रणाली दुगु खँ न्ह्यथँसें थुकी मध्ये ३५ प्रतिशत हितिइ आः नं लः वःनीगु, ४७ प्रतिशत सुख्खा जुइधुंकूगु, ४ प्रतिशत तनेधुंकूगु व ७ प्रतिशति गन दु, गन वं धयागु हे मसीधुंकूगु खँ धयादिल ।ज्याझ्वलय् न्ववानादिसें येँ महानगरपालिकाया उपमेयर सुनिता डंगोलं स्वनिगःया सभयता, व वातावरण बचे यायेत जलसतहयात नं बचे यायेमाःगु खँ न्ह्यथँसं जलसतहयात संरक्षण यायेत हिति प्रणालीया विज्ञानयात निं संरक्षण यायेमाःगु खँ धयादीगु खः ।
‘वडास्तरीय सक्रियतापाखें याकनं लिच्वः पिहां वइ, उकिं वडातहपाखें हे कुतः न्ह्याकेमाः । थुकिं सांस्कृतिक मर्म बचे यायेत तःधंगु योगदान जुइ’ धयादिसें वय्कलं लःया स्रोत संरक्षण व व्यवस्थापन, लः पुनःभरण, भण्डारण, वितरण, छ्यलाबुला व पुनप्रयोगया निंतिं पुर्खापिंसं दयेकाथकूगु नेवाः सभ्यतालिसे स्वानाच्वंगु प्रणाली दिगो व वैज्ञानिक दु, उकिं रैथाने विधियात बचे यायेमाः धयादिल ।
LEAVE YOUR COMMENTS