छाय् बस्तीइ लः दुहां वयाच्वन ?

सोमवाः चान्हय्निसें लगातार वःगु वां यानाः स्वनिगःया थीथी थाय्या बस्ती दुने हे लः दुहां वःगु दु । छेँ, पसः दुने लः दुहां वनाः यक्व हे हलंज्वलं क्षति यानाबिउगु दु । येँया सामाखुसी छखा पुलांगु छेँ हे दुंगु दु । छेँय् च्वनावयाच्वंपिं निम्हेसित नगरप्रहरीं उद्धार याःगु दु ।

येँया सामाखुसी, धोबीखोला करिडोर, धुम्बाराही लगायतया थासय् लः छेँय् छेँय् दुहां वःगु दुसा कंगः, लखतिर्थपाखे खुसि लँय् थ्यंक दुहां वःगु दु । अथेहे ख्वपय् हनुमन्ते खुसि बस्तीइ दुहां वयाः सिद्धि मेमोरियल अस्पतालय् हे लः जाःगु दु ।

वाः भचा अप्वः वलकि हे दँय्दसं धयाथें स्वनिगःया थाय्थासय् थथे जलमग्न जुयाच्वंगु दु, जनजीवन प्रभावित जुयाच्वंगु दु । थथे छाय् जुयाच्वन ले ?
शहर विज्ञ, योजनाविदतय्सं धाःगु दु, ‘खुसिया प्राकृतिक बहाव प्रभावित जूगुलिं थथे दँय्दसं लः दुहां वयाच्वंगु खः । सहर दयेकेगु योजना बांलाक मजूगुलिं छेँय्छेँय् लः दुहां वयाच्वंगु खः । ’

योजनाविद् जगदीशचन्द्र पोखरेलं बिबिसी नेपाली अनलाइनलिसे खँल्हासें धाःगु दु, ‘सहर व थनया संरचनातय् डिजाइन व प्लानिङ्ग हे सही कथं मजुल । उकिं वा वलकि समस्या खनेदत, तर थुकिया लिच्वः धाःसा दीर्घकालिन कथं लानाच्वंगु दु ।’

खुसि जःखः च्वंगु बस्तीइ लः दुहां वइगु ला खुसि मिचे यानाः छँे दयेकातःगुलिं हे खः धायेमाः । तर खुसि मदुगु थासय् नं छेँया छतँ नितँ हे जायेक लः दुहां वयेगु जुयाच्वंगु दु । अप्वः धयाथें न्हूगु बस्ती दयेकूथाय् थथे जुयाच्वंगु दु । थुकिया कारण न्हूगु बस्ती दयेकूबलय् बांलाक योजना मदयेकुसे दयेकूगुलिं खः । लः पिहां वनीगु निकास हे मतसे, त हे तःसां चिधंक जक तइगुलिं यानाः असार साउन थ्यनेकि छेँय् छेँय् लः दुहां वयेगु जुयाच्वंगु खः । शहरी विज्ञतय् धापू कथं थज्याःगु बस्ती दयेकीबलय् तइगु लः निकास जुइगु धः नं गाक्क मजुल । लः न्ह्याः वनीगु प्राकृतिक लँ चिब्या जुल, अझ उकी द्यःने हे संरचना दयेकेगु ज्यां लः पिहां हे वनेमफुत, गुकिया कारणं दँय्दसं जलमग्न जुइगु जुयाच्वंगु खः ।

सहर, बस्ती दयेकेगु नामय् अस्तव्यस्त ढंगं संरचना दयेकूगुलिं यानाः छेँ दयेकाः च्वनाच्वंगु बस्तीइ जक मखु, सतकय् तकं लः पिहां वयेगु जुयाच्वंगु दु ।

थज्याःगु समस्या स्वनिगलय् जक मखु देय्न्यंकं हे जुयाच्वंगु दु । थ्व हे कारणं च्वय् वा वलकि क्वय् लाःगु थासय् वा हे मवःसां अन खुसिबाः वइगु, चलः वनीगु जुयाच्वंगु दु ।

बांलाक योजना मदयेकुसे मनूतसें लाःलाःथे संरचना दयेकाच्वंगुलिं यानाः मनूतय्त हे दकलय् अप्वः क्षति जुयाच्वंगु दु । थज्याःगु कारणं मनूतय् ज्यान तकं वनाच्वंगु दु । देय्या गुलिखे थासय् चलः वनाः, खुसिबाः वनाः मनूत सिनाच्वंगु दु । छुं न्हि न्ह्यः जक येँया सामाखुसिइ हे छम्ह मचायात चुइका यंकल, छवाः लिपा जक वयागु सीम्ह लुल । थथे दँय्दसं लः दुहां वइगु जुयाः मानवीय व भौतिक रुपं तःधंगु जोखिम ब्वलनाच्वंगु दु । अथे खःसां मनूत थज्याःगु जोखिम कयाः हे च्वनाच्वंगु दु । छक्वः लः दुहां वयेधुंकाः वयात पनेगु उपाय छुं मनासे अथें हे च्वनेगु यानाच्वंगु दु ।

विज्ञतय्सं थज्याःगु समस्या मवयेकेगु खःसा बस्ती दयेकेबलय्, छेँ दयेकेबलय् हे योजना दयेकाः यायेमाःगु खँ धाइ । थुकीया निंतिं छगू निकायं जक योजना दयेकां मजिउ, सरकारया थीथी निकाय व संस्था दथुइ समन्वय यानाः योजना दयेकेमाः ।

‘स्थानीय सरकार, सहरी विकास मन्त्रालय, गृहमन्त्रालय, भूमि व्यवस्थापन मन्त्रालय थेंज्याःगु निकाय दथुइ सहकार्य जुइमाः, अले जलवायुयात ध्यानय् तयाः दीर्घकालिन योजना दयेकाः संरचना निर्माण यायेमाः, अथे जूसा जक समस्या जुइमखु’ योजनाविद् पाखरेलं धयादीगु दु ।
वय्कलं थज्याःगु समस्या मवयेकेगु खःसा प्रशासनिक तहं जक मखु, सर्वसाधारणं नं ध्यान बीमाःगु खँय् बः बियादी ।

‘सहरी क्षेत्रय् जग्गा तसकं थिके, उकिं मनूत तसकं लाभी जुइ । खुसिया नं थःगु जीवन दु धयागु ल्वःमंकाः खुसि बाःवनीगु लँ हे मिचे याना काइ, अले अन छेँ दयेकी । जब खुसि बाः वनेगु लँ हे मंत धाःसा लः मुनीगु ला स्वाभाविक हे जुल नि’ वय्कलं धयादी । थथे खुसि मिचे यानाः दयेकातःगु छेँ थुनेगु बाहेक मेगु विकल्प मदुगु वय्कः बिचाः दु ।

‘छुं नं सहर वा नगर विकास याइबलय् जोखिमयात ध्यानय् तःगु दइ । निश्चित थासय् संरचना दयेकेमजिउ धकाः धयातःगु दइ, तर व्यक्ति जक मखु, सरकारी निकायं हे अनं संरचना निर्माण यायेगु यानाच्वंगु दु’ वय्कलं धयादी । अथेहे थज्याःगु जोखिमबारे नेपाःया प्राविधिकत थः हे जानकार मजूगु, संरचना दयेके न्ह्यः चाया परीक्षण मयाइगु कारणं बर्खाया इलय् सहरया छेँ तुना वनीगु जुयाच्वंगु बिचाः वय्कःया दु ।