ने. सं. ११४३ तछलाथ्व द्वादशी -

निसःत्या दँ इतिहास दुगु पोखराया भैरव प्याखं

येँ(रासस)- पर्यटकीय नगरी पोखराया प्राचीन संस्कृतिमध्ये छगू खः थनया भैरव प्याखं । लिपांगु इलय् प्रत्येक खुदँय् छक्वः क्यनेगु याना वयाच्वंगु थ्व प्याखं थौंकन्हय् पोखराय् क्यनेगु निंतिं तयारी जुयाच्वंगु दु ।

थ्व प्याखं मंसिर १५ गते शुरु जुयाः वइगु चैत मसान्ततक संचालन जुइगु भैरव सांस्कृतिक संरक्षण समिति पोखराया नायः तीर्थमान प्रधाना·ं जानकारी बियादिल । भय व दण्डया द्यःया रुपय् हिन्दू व बौद्ध संस्कृतिइ प्राचनीकालनिसें भैरः द्यःया पुजा यायेगु याना वयाच्वंगु दु ।

तन्त्रोक्त विधिपाखें पुजा याइगु भैरवया थीथी रुप दु । भैरवया पुजापाखें सकतांकथंया भयलिसें दुःखकष्ट ज्यना वनी धइगु जनविश्वास दयाच्वंगु नायः प्रधाना·ं कनादिल । नेवाः संस्कृतिइ भैलः प्याखंया प्राचीन परम्परा दु । थुकियात गंप्याखं, भैलः प्याखं आदिया नामं स्वनिगःया थीथी थासय् क्यनेगु याना वयाच्वंगु वय्कःया धापू दु ।

पोखराय् नं भैलः प्याखंया निसःत्या दँ पुलांगु इतिहास दुगु कनादिसें वय्कलं धयादिल, ‘पोखराय् थ्व प्याखं थौं स्वयां २५० दँ न्ह्यःनिसें थनया नेवाः समुदायया तत्वावधानय् शुरु जूगु खः । थ्व प्याखं प्रत्येक १२ दँय् छक्वः क्यनेगु याना वयाच्वंगुलिइ २०२९ सालनिसें प्रत्येक खुदँ छक्वः क्यनेगु याना वयाच्वंगु दु ।’

थुकी भैरव, काली, इन्द्रायणी, बराह, कुमारि, वैष्णवी, गंगाजु, गणेश, दागिनी, कवं यानाः झिंनिम्ह पात्रं ख्वाःपाः पुनाः प्याखं हुलीगु भैरव सांस्कृतिक संरक्षण समिति पोखराया सल्लाहकारलिसें संस्कृतिविद् तीर्थ श्रेष्ठं जानकारी बियादिल । वय्कःयाकथं थ्व प्याखं शास्तीय भजनया लिधंसाय् हुली । राज कौशिक, राग छायाँनट, राग मालवा, राग सार·ा, राग तोडी, राग मालश्री लगायतया राग व खस्थि (जति) ताल, च्वः ताल, एकताल, दोमा तालय् आधारित नेपालभाषाया भजन म्येँया लिधंसाय् आधारित जुयाः प्याखं हुलेगु याइ ।

खिं, बबू, ताः, धाः, म्वाय्लि आदि वाद्यवादनया माध्यमं संगीत सिर्जना याइगु थ्व प्याखनय् सामान्यत १२ म्ह नर्तक, ३० म्ह गायक, १० वाद्यवादक, १२ नर्तकया सेवक, १२म्ह जगेडा कलाकार, १० म्ह स्वयंसेवक व मेमेगु आवश्यक व्यवस्थापन पक्षय् सहभागि २० म्ह यानाः मुक्कं सछि व खुम्हेसिया सहभागिता दइगु अध्यक्ष प्रधाना·ं जानकारी बियादिल । तःधंगु ल्याखय् कलाकार माःगुलिं थ्व प्याखं छक्वः क्यनेत थ्यंमथ्यं ८० द्वः तका लागत लगे जुइगु प्याखंया गुरु कृष्णदेव प्रधाना·ं जानकारी बियादिल ।

शास्त्रीय संगीतया लिधंसाय् थ्व प्याखंयात परम्परागत नृत्य नाटिकाया रुय् नं कायेगु याः । थुगु प्याखंया भजनय् ख्वपया जुजु रणजीत मल्लया नां नं न्ह्यथनातःगु जूगुलिं थुकिया उद्गम स्थल रणजीत मल्लकालीन ख्वप जूगु अनुमान याये फइ ।

पोखराया पुलांगु थ्व सांस्कृतिक सम्पदाप्रति सकल समुदायया पोखरावासीतय् निरन्तर रुपं ग्वाहालि व सदुभाव प्राप्त जुयाच्वंगु संस्कृतिविदु श्रेष्ठं कनादिल । नेपाल सरकारं थ्व प्याखंया सम्मानार्थ २०५७ सालय् थुगु प्याखंया नृत्य अंकित हुलाक टिकट प्रकाशन याःगु खः ।

पोखराया वरिष्ठ संस्कृतिकःमि मदुम्ह सर्वज्ञमान प्रधाना·ं भैरव सांस्कृतिक संरक्षण समितिया नायःलिसें ताःईतक थ्व प्याखंया गुरुया भूमिका म्हितादीगु खःसा मदुम्ह कृष्णबहादुर वैद्य नं गुरु जुयाः नेतृत्वदायी भूमिका म्हितादीगु खः । थौंकन्हय् थुगु प्याखंया गुरु कृष्णदेव प्रधाना· व उपगुरु मेघबहादुर ताम्राकार जुयाच्वनादीगु दु ।
प्याखनय् छ्यलीगु ख्वाःपाःयात तन्त्रोक्त विधिपाखें साक्षात शक्तिया जागरण याकीगु जूगुलिं थुकियात तन्त्रय् आधारित प्याखंकथं कयेगु याः । थ्व प्याखनय् प्याखं हुलीपिं कलाकारतय्के नृत्य शक्ति संचार जुइगु समितिया दांभरिं महेन्द्र बजिमयं जानकारी बियादिल । प्याखं शुरु याये न्ह्यः कलाकारयात नासः द्यःया पुजा यानाः सिन्हः तिकेगु प्रचलन दुगु वय्कलं कनादिल ।

ख्वाःपातय् शक्ति जगे यायेगु ज्याय् थ्वयां न्ह्यः धर्मराज गुभाजु, पुण्यराज गुभाजु, कान्तिराज गुभाजु, विविधमंगल गुभाजु जुयाः थ्व स्वयां न्ह्यः २०७२ सालया प्याखनय् डा. सिद्धिवीर कर्माचार्य च्वनादीगु खः । थुगुसी ख्वाःपातय् सिद्धि लाकेगु ज्याय् यलया हिरारत्न गुभाजु संलग्न जुयादीगु खः ।

थ्व प्याखं क्यनेत करिब निलातक प्याखं, वाद्यवादन व म्येँया प्रशिक्षण बीगु ज्या जुइ । थुगुसी प्रशिक्षणय् करिब ३५० स्वयां अप्वः कलाकार सहभागि जूगु व वाद्यवादनय् २० म्ह अथे हे म्येँ हालेत २० म्ह सहभागि जूगु नायः प्रधाना·ं जानकारी बियादिल ।

प्याखं क्यनेत गाक्कं खर्च जुइगु याःसां नं आवश्यक जुइगु तिसावसः थीथी दाता महानुभावपाखें चूलानाच्वंगु छ्याञ्जे सुरेन्द्रमान बिजुक्छें जानकारी बियादिल । थ्व हे मंसिर १५ गतेनिसे क्यनेगु शुरु जूगु प्याखं न्हापांगु दिं नासःद्यःया सम्मान स्वरुप भिंद्यःया देगः भिंद्यः त्वालय् क्यंगु खः । अथे हे १६ गते गणेश टोलस्थित गणेद्यःया देगः न्ह्यःने क्यंगु खःसा थौं १७ गते तेसापट्टीया सरस्वती देगलय् क्यंगु खः । थुकथं हे १८ गते विन्ध्यवासिनी द्यः, १९ गते भैरव त्वालय च्वंगु गणेद्यःया देगः, २२ गते गुरु कृष्णदेव प्रधाना·या निवास भैरव त्वालय् क्यनीगु जानकारी बिउगु दु ।

प्याखंयात थीथी व्यक्ति व संघसंस्थां नं आमन्त्रण यानाः क्यनेगु प्रचलन दुगु व मागकथं थीथी थासय् क्यनेगु तयारी जुयाच्वंगु अध्यक्ष प्रधाना·ं जानकारी बियादिल । थ्व प्याखं क्यनेगु सुना नं ब्वनेगु खःसा व्यक्तिगत व संस्थागत रुपं बिस्कं बिस्कं शुल्क क्वःछिनातःगु दु । प्याखं क्यनेत व्यक्तित स्वीन्याद्वः तका व संस्थागत जूगु न्यय्द्वः तका शुल्क क्वःछिनातःगु दु ।