लक्ष्मीदास मानन्धर नेवाः सम्बद्ध ख्यलय् न्ह्याब्लें म्वाना हे च्वनीम्ह व्यक्तित्व
कोण्डन्य
लच्छि न्ह्यः तिनि २०७८ पुष ६ गते नेवाः सम्बद्ध ख्यलय् लोकंह्वाःम्ह द्रब्यमान सिंह तुलाधर (भाइराजा साहुजी) मदुगु, कन्हय् कुन्हु पुष ७ गते कर्णदीपय् सिथं यंकूगु खः । थ्वयां थ्याक्क लच्छि लिपा माघ ६ गते मेम्ह छम्ह लोकंह्वाःम्ह व्यक्तित्व ९३ दँया लक्ष्मीदास मानन्धर (लक्ष्मीदास साहुजी) मन्त धयागु दुःखद् तर स्वाभाविक बुखँ फेसबुक मार्फत जानकारी दतसा माघ ७ गते हे लुतिइ सिथं यंकूगु जुल ।
लच्छिया दुने गते कथं ६ गते कुन्हु हे नेवाः सम्बद्ध ख्यलय् बिस्कं बिस्कं कथं लोकंह्वाःपिं आयामिक निम्ह व्यक्तित्वपिं मंतसा गते कथं ७ गते कुन्हु हे निम्हेसियां अन्तिम दाहसंस्कार नं क्वचाःगु जुल । भाइराजा साहुजीयात लुमंकुसें लच्छि न्ह्यः नेपालभाषा टाइम्सय् छुं च्वयागु ब्वनामिपिनि लुमंनि जुइ, अले हाकनं लक्ष्मीदास साहुजीया लुमन्तिइ विशेष तँसापौ पिदनीगु जानकारीसहित “भन्ते च्वसु छपु !” धका नीलः भाजुं हेलो याइ, हवस् ज्यू धकाः लिसः बियागु तर च्वयेगु बचं बी धुंकाः नं छु च्वये, गुगु च्वये धयाथें जुजुं वय्कःया हे बारे सकसिनं स्यूगु हे खँ, सम्बद्ध ख्यलय् यानाथकूगु बिस्कंया योगदान च्वछासें अनित्यस्मरणसहित निब्बानस्स पच्चयो होतुया कामनासहित सुगति लिसें निर्वाण कामना यासें लोकंह्वाःम्ह लक्ष्मीदासजुया लुमन्तियात च्वछासें लाय्पटपया कीबोर्डय् थुकथं पतिंचा तुकुतुकुं न्ह्याकागु जुल ……
येँ देय्या थँहिति त्वाःया किराना व्यापारी लक्ष्मीनारां व पुनमाया मानन्धरया क्वखं वि.सं. १९८५ मंसिर ४ गते जन्म जूम्ह लक्ष्मीदास मानन्धरं २ सालय् हे टेलिफोन अपरेटरया जागिरे जीवन न्ह्याकूगु खः सा ६ सालय् खरिदार पदय् पदोन्नति जुल । सामान्य ऐन श्रेस्ता दुथ्याःगु ११ व ५ पास जक यानां जूसां व्यापारिक जीवनय् थःत न्ह्यचिकूम्ह लक्ष्मीदासं ७ सालय् हे “लक्ष्मीदास हरिदास” धयागु व्यापारिक कम्पनी नीस्वनाः व्यापार व्यवसाय न्ह्याकेधुंकूम्ह खः ।
वि.सं. २०१० माघ १० गते विधिवत रुपं दर्ता जूगु केन्द्रीय मानन्धर संघय् संस्थापक सक्रिय दुजः जुयाः व्यापारिक जीवनय् स्वयं थम्हं हे मेहेनत यासें समाजय् स्थापित जुइत ‘सेल्फ मेड म्यान’ कथं थःगु पृथक म्हसीका दयेकेत ताःलाःम्ह व्यक्तित्व खः – लक्ष्मीदास मानन्धर । लजगाःया ल्याखं बनेज्या–व्यापारी व उद्योगपति कथं जक थःत लिमकूंम्ह वय्कःया बहुआयामिक म्हसीका दु ।
साय्मितय्गु परम्परागत भासं धायेगु खःसा न्हय्सः साय्मितय् दथुइ सामाजिक अभियन्ता, परिचालक व ग्वाहालिमिकथं संयोजकीय भूमिका निर्वाह यासें साय्मि समाजयात सक्रिय याना तयेगुली न्ह्यचिलाः उमित संगठित यानाः न्ह्याकेगुली नं वय्कःया ग्यसुलाःगु पलाः न्ह्याःगु खः धकाः लुमंकाच्वंपिं थौं नं दनि । थःपिनि परम्परागत संगीत, कला व संस्कृतियात सम्बद्ध ख्यःया ल्याय्म्ह पुस्ता दथुइ लोकप्रिय यायेगु लिसें उमि दथुइ अपनत्व कायम याके बीत वय्कलं यानादीगु समयसापेक्षित कुतः स्तुत्य जू धयागु खँ भाजुवीर सिरपाः लगायत थीथी विधायात च्वन्ह्याका तयेत नीस्वंगु सिरपाः व ग्वाहालि ध्यबां नं पुष्टि याः ।
थःगु समाज, साय्मि त्वाः, न्हय्सः साय्मिया लागा हाचां गायाः बनेज्यालिसें राजनीतिइ सहभागिता अले सम्बद्ध नेवाः ख्यःयात कःघाना वनेगु सोचं नेवाः नुगः नुगलय् थनेहःम्ह लुमनाच्वनीम्ह छम्ह व्यक्तित्व खः – लक्ष्मीदास मानन्धर ।
स्थानीय शान्ति शिक्षा मन्दिर स्कूलया स्थापना कालंनिसें ग्वाहालिमिया रुपय् पिलूझाःम्ह वय्कः लक्ष्मीदास नेवाः समाजय् विशेषतः मस्तय्त मांभासं शिक्षा बीकेगु अभियानया छम्ह न्ह्यलुवाः लिसें च्यूताः क्वबी न्ह्याःम्ह जुयाः जगतसुन्दर ब्वनेकुथिया आरम्भंनिसें संचालक समितिया नायः जुयादीगु खः । नेवाः सम्बद्ध ख्यः नेवाः देय् दबूनिसें नेपालभाषा एकेडेमि थुज्वःगु प्राज्ञिक संस्था नीस्वनेगुली संस्थापकपिं मध्ये छम्ह वय्कः, राजनीतिक रुपं नं थःत वामपन्थी विचारधाराकथं पिब्वयेगु जक मखु वि.सं.२०५८ असार १५ गते एमालेपाखें राष्ट्रिय सभाया सभासद् तकं जुइत ताःलाःम्ह व्यक्तित्व खः – लक्ष्मीदास मानन्धर ।
देय्या राजनीतिक हिउपाःलिसें धर्मनिरपेक्षताया लागि थः सम्बद्ध ख्यलं पूmचाःगु ज्याय् तिबः बीगु, बुद्ध जन्मभूमि लुम्बिनीसम्बन्धी ईब्यःकथंया सः थ्वयेकाः सम्बन्धित थासय् नैतिक दबाब ब्वलंकेत न्ह्यचिलामि जक मखु छम्ह स्पष्ट वक्ताया रुपय् थःगु सः थ्वयेका हे च्वंम्ह, अझ नेवाःतसें मंकाः कथं न्ह्याकाच्वंगु नेवाः स्वायत्त राज्यया अधिकार प्राप्ति आन्दोलनय् नं न्ह्यचिउम्ह, मेपिंत नं हःपाः बियाः थुकियात धिसिलाकेत फूचाःकथं तिबः बीगुली न्ह्यचिलावंम्ह, न्ह्याथाय् नं न्वंवायेत चय्दँया बैस थ्यनेधुंकाः तक नं त्यानु मचाःम्ह, उमेरया ल्याखं गाक्कं ज्याथः जुइधुंकाः नं राजनीतिक हिउपाः अले नेवाः सम्बद्ध ख्यःयात अधिकार बीकेगु पक्षय् मग्यासें दं वइम्ह छम्ह राजनीतिक अभियन्ता नं खः – लक्ष्मीदास मानन्धर ।
सामाजिक ख्यः, राजनीतिक ख्यः जक मखु धार्मिक ख्यलय् नं नांदंम्ह छम्ह कर्मयोगी उपासक खः – लक्ष्मीदास मानन्धर । वय्कः धर्मोदय सभाय् दुतिनाः कोषाध्यक्ष लिसें वरिष्ठ उपाध्यक्ष पदीय जिम्मेवारी थः मदये न्ह्यः तक हे फुचाःकथं सुथांलाक क्वबिउगु जक मखु, वय्कलं लुम्बिनी विकास कोषया नं कोषाध्यक्ष जुयाः थम्हं सेवा याःगु हे खत । ‘रिटाय्र्ड बट नट टाय्र्ड’ स्वभावया धनी लक्ष्मीदासया मानसपटलय् सायद आराम धयागु काये हे म्वाःगु प्रवृत्तिं युक्त जुयाः हे थः सम्बद्ध ख्यः वा समाजप्रति वय्कःयाके तसकं ममता दुगुलिं हे अन थन उगुंथुगुं धयागु हे मदु । चाहे व मोजा फ्याक्ट्री जुुइमा, चाहे साल्ट टे्डिङ्ग लिमिटेड जुइमा, मनमोहन स्मृति प्रतिष्ठान जुइमा, गोरखकाली टायर कम्पनी जुइमा, कुष्ठरोग निवारण संघ जुइमा, नेपालभाषा परिषद् लगायत भाषाख्यः, शिक्षाख्यः, संस्कृति ख्यः जुइमा, गनं छम्ह दानी
थःगु जीवनय् ब्याक्क आयामं कर्तव्य पूवंकादीम्ह, तःगूमछि ख्यलय् समाजसेवी, शिक्षाप्रेमी, नेपाल संस्कृति संरक्षणय् प्रयत्नशील, समाजय् आपालं सामाजिक व राजनैतिक सचेतता क्यनाः थःगु कर्तव्य पूवंकेत ताःलाःम्ह खः – लक्ष्मीदास मानन्धर ।
धाथें ला मनूया जीवन हनेगुया नं निगू आयाम दयाच्वनी कथं सासः छम्हू दत्तले सासः ल्हानाच्वना थें न्यागू इन्द्रिय सक्रिय जुयाच्वनीगु खःसा मेगु उगु सक्रियता धर्म व अर्थय् तासु लानाच्वनीगु जुयाच्वन । लक्ष्मीदास मानन्धर, गुम्हेसिनं थःत उत्तमजात पुत्र सिद्ध यानादिल, थःत थौं इतिहासया पात्रय् हीका थकल, छाय्धाःसा थःगु कुलया सम्पन्नताय् व धार्मिक कार्यय् थःत च्वन्ह्याकादिल । थः जहान, काय्म्ह्याय्, छय्छुइ परिवार, मचाखाचाप्रति स्नेह तयाः ब्वलंकाः सकसितं माःगु थाय्बाय् लजगाः पाय्छि ताःलाकाः त्वःता वनेगु थाकुगु ज्या वय्कलं बांलाक हे पूवंकादिल ।
यथार्थ इतिहास जीवनया छगू अज्याःगु बाखं खः, गुकी जातीय व राष्ट्रिय हितलिसे आवद्ध धर्म, संस्कृति, दर्शन, समाज, भाषा–साहित्य, राजनीति आदि नालिबेलीं जाःगु आकारप्रकार समाहित जुयाच्वनी । मेखे थुकिं प्रगति व सुधारया संवाहकया रुपय् घ्वात्तुघ्वायेगु ज्याखँ नं यानाच्वनी । मनूयाके चाहे शान, चाहे नां व दां न्ह्याक्व हे दयेमा, जीवनया उचित मूल्यांकन झी सकसिनं यायेमाःगु जुयाः हे तथागत शास्तां महासुतसोमचरियावण्णनास आज्ञा जूगु अतिकं लुमंकेबहःगु गाथा न्ह्यब्वयेगु प्रासङ्गिक जुइ ः
जीरन्ति वे राजरथा सुचित्ता, अथो सरीरम्पि जरं उपेति ।
सतञ्च धम्मो न जरं उपेति, सन्तो हवे सब्भि पवेदयन्ति ।।
अर्थात् बांलाक छाय्पियातःगु जुजुया रथ जीर्ण जुयावनी, भ्वाथः जुयावनी, स्यनाः न्हनाः मदया वनी, अथे हे थ्व शरीर नं न्ह्याक्व हे सुरक्षा यानाः चिचिपापा यानातःसां जीर्ण जुयावनी, ज्याथः जुयावनी, न्हनाः तनाः मदया वनी । तर तथागत शास्ता थेंजाःपिं सत्पुरुषपिनिगु सत्यधर्म सत्धर्म निश्चय नं जीर्ण जुइ मखु, थ्वाथः भ्वाथः जुइमखु, तनाः न्हनाः मदया वनीमखु, थ्व सन्तजन सत्पुरुषपिनि उपदेश खः ।
थथे हे चूलरथविमानवत्थुस न्ह्यब्वयातःगु गाथायात थुकथं लुमंके फइगु जुयाच्वन ः
न विज्जते सो पदेसो, कम्मं विज्जा च पोरिसं ।
यत्थ गन्त्वा भवे मच्चो, राजपुत्ताजरामरो ।।
अर्थात् अजाःगु गुगुं प्रदेश मदु, अजाःगु गुगुं विद्या मदु, अजाःगु गुगुं पुरुषार्थ नं मदु, गन वनाः अजरामर जुइफइगु खः ।
महद्धना महाभोगा, रट्ठवन्तोपि खत्तिया ।
पहूतधनधञ्ञासे, तेपि नो अजरामरा ।।
अर्थात् महाधनवान, महाभोगवान प्रशस्त धनधान्य दुम्ह राष्ट्राधिपति क्षेत्रीय जुजुपिं नं अजरामर जुइ फइ मखुगु जुयाच्वन ।
सुयागुं हे जीवन धयागु लःप्वप्वचाथें थाःगाः मदु, न्ह्यानाच्वंगु खुसिया लःधाःथें, पिलिपिलिं हुलिहुलिं च्यानाच्वंगु मतजः थें, सुथसिया सुद्र्यः लुयाः निभाःजः खयाः सन्ध्या इलय् निभाः लुकुंबिना वनीगु थें, फकं हलय् लःफुति तिकिननाः तिलिक्क तल्के जुयाच्वंसां तबि नं फसं गल कि हुलिहुलिं सनाः उखे कुतुंवनी ला थुखे कुतुंवइ ला थें, दया माया मदया वनीगु स्वभावयुक्त जीवनय् पिलू वइगु हिउपाः सुयागुं हे बसय् मदु, उकिं उगु अनित्य, नश्वर, क्षणभंगूरता, अस्थिरता, थम्हं धयाथें मदुगु जीवनया वास्तविकता जुयाच्वन, बस थुकियात सुनां थः नालेत ताःलाइ, मृत्युयात सुनां न्हिलाः न्हिलाः हे आत्मसात याइ, मृत्युयात स्वाभाविककथं वरण सुनां याइ, स्वभावतः अपरिहार्यकथं जीवनं दिपू कायेत सु तयार जुइ, बस वया नुगः याउँसे च्वनी, सुखद् मृत्यु वा ‘पिसफुल डाइङ्ग’ धयागु नं मनया झ्यातुगु खःमू दिकेगु थें हे धाःगु थ्व हे जा खइ नि !
झीके आयु (Vitality)दु, उष्णता (म्वाःहि, क्वाःगु, Heat) दु, विज्ञान शून्य (चेतना, Counciousness) स्वतां दयाच्वंतले, सासः छम्हू दत्तले जीवन्तता दु, अले जीवन दत्तले झीत व नं माः, थ्व नं माः, सकतां माः । नयेत्वने–पुनेतिये–च्वनेया लागि माःगु सकतां हलंज्वलं दयेकेत मनुखं छु याइ, छु छु मयाइ थ्व सकसिनं स्यूगु हे जुल । आखिर झी मनूत म्हं म्ह मजुइक, तुतिं तुति मजुइक, चांन्हिं मधासे चुत्तुचुलाः यत्रतत्र सर्वत्र ब्वाँय् जुयाच्वनीपिं मखुला झीपिं !? अले ला बातय् ल्वःसा पित्तय् मल्वः, पित्तय् ल्वःसा बातय् मल्वः जुइकाः न्ह्यानाच्वनीपिं नं झीपिं हे जा खः नि ?! नां–दां–इज्जत÷प्रतिष्ठा धयागु नं माक्वगाक्व हे दत धकाः चितासु दत का धायेफुपिं ग्वःम्ह दु झीपिं ?! छता मखु छता मगाः व मचाः जुयाः न्ह्याबलें धयाथें नुगलय् धौबजि वायेकाः असन्तुष्टिया भूतं ख्याकाच्वनापिं सु ले, झीपिं हे खः वा मेपिं ?
न्ह्याम्हेसिनं न्ह्याग्गु हे धा, अत्याधुनिककथं आर्किटेक्ट अले स्ट्रकचरल डिजाइनया मोडर्न कम्प्लेक्स व इक्विपमेन्टस् हे धा, थुपिं सकतां नं खतं नयावनीगु थें हे खः, पुलां जुयावंलिसे थ्वाथः–भ्वाभः व ज्याथजिथि हे जुयावनीगु जराजीर्णतापाखे न्ह्यानां तुं च्वनीगु नैसर्गिक स्वभाव हे जुयाच्वन, थुगु प्रकृया अनित्यताया द्योतक नं खत । संयुत्तनिकाय ग्रन्थस छु पुलां जुइ, छु जुइमखु पुलां ? अर्थात् किं जीरति किं न जीरति धयागु न्ह्यसःया लिसलय् तथागत शास्तां स्पष्ट जुइक हे मनूया रुप पुलां जुइ, वयागु नां व गोत्र जुइ मखु पुलां अर्थात् रुपं जीरति मच्चानं नाम गोत्तं न जीरति धयागु लिसः ब्यूगु प्रसङ्ग थुथाय् लुमंकेगु पाय्छि जुइ । लिसें चांन्हिं फुना वनीगु छु अर्थात् किंसु रत्तिन्दिवक्खयो धकाः न्यंगु न्ह्यसःयात आयु चांन्हिं फुना वनीगु खः अर्थात् वयो रत्तिन्दिवक्खयो धकाः तथागतं ब्यूगु लिसः थुथाय् लुमंकेबहः जू ।
बौद्ध दर्शनय् चित्त क्रमयागु न्यागू अवस्था–धाः छसिकथं प्रतिसन्धि, भवङ्ग, मनोद्वार, जवन व च्यूति चित्तकथं न्ह्यब्वयातःगु दुसा जन्म जुइगुया अर्थ हे पञ्चस्कन्धं (अर्थात् रुप, वेदना, संज्ञा, संस्कार व विज्ञान) भौतिक रुप धारण यानाः उकी पूर्व जन्मयागु चित्त प्रवाह न्ह्याइगु खः धाइ । अथे जुयाः जराजीर्ण वा बुरा जुइगु व सीगु पुनर्जन्मं यानाः हे खः । गन पुनर्जन्म दइमखु अन वृद्ध व मृत्यु नं दइ मखु, अले दुःखदर्द, वेदना, अशान्ति व चिन्ता धयागु नं दइ मखु । परन्तु गुथाय्तक पुनर्जन्म दइ अन सुं गुम्हं प्राणी बुरा जुइ हे माः, अले बुरा जुइधुंकाः सीमाःगु अपरिहार्य लिसें अनिवार्य कटु यथार्थ खः ।
जीवन अनिश्चित कथं न्ह्यानाच्वनीगु धाः खःसा मृत्यु न्ह्याबलें न्ह्याथाय् नं सुनिश्चित हे जुयाच्वनी अर्थात् बुद्धं आज्ञा जुयाबिज्याःगु दु धूवं मे मरणं अधूवं मे जीवितं । धात्थें ला बुद्धभासं नष्ट, भेद, अन्तरधान, लोप, मृत्यु, स्कन्ध विनाश, जीवित इन्द्रीय त्वाःदलाः पूर्णरुपं चब्बुइगु, च्यूत जुइगु, चेतना शून्य जुइगु थ्व अवस्था धयागु हे मरण खः, पालिसाहित्य बौद्ध ग्रन्थय् थीथी कथं मृत्युसम्बन्धी वर्णनत दु ।
मृत्यु धाःगु कम्मक्खय मरण (कर्म फुना), आयुक्खय मरण (आयु फुना), उभयक्खय मरण (कर्म व आयु नितां फुना) व उपच्छेदक मरण (असामयिक वा मत्यवं मृत्यु) मध्ये छगू कारणं मृत्यु अवश्यम्भावी जुया हे च्वनी । गथे च्यानाच्वंगु मत वा देवा नं प्यंगू कारणमध्ये न्ह्यागुसां छगू कारणं सीफु थें इताः पूरा च्यानाः, चिकं (घ्यः) फुनाः, इताः व चिकं (घ्यः) नितां च्यायेधुंकाः अले सुनां नं ध्वयाः, थ्वानाः वा फसं मि स्याना बीथें सकलसिया जीवन मृत्यपाखे हे च्वन्ह्यानाच्वनीगु झीत मयइगु व खाइसे ताइगु कटु यथार्थ जुयाच्वन । जीवया अस्थायी अस्तित्वया अस्थायी अन्त धयागु नं मृत्यु हे खः, झीगु व्यक्तिगत अस्तित्वयागु जीवित इन्द्रिय, तेज धातु व विज्ञान वा चेतनाया पूर्णतः क्षय धयागु हे मृत्यु खः ।
लक्ष्मीदास मानन्धरजु, लक्ष्मीदास साहुजी ! वय्कःयात न्ह्यागु हे नामं लुमंकि, आखिर वय्कःया भौतिक देह अन्त्य जुइ हे धुंकल, तर वय्कलं याना थकूगु बहुआयामिक योगदानं धाःसा लक्ष्मीदास मानन्धरयात लुमंका हे च्वनी, नेवाः सम्बद्ध ख्यलय् वय्कः म्वाना हे च्वनी ! वय्कःया बहुआयामिक सुकीर्ति लुमंकुसे वय्कःयात सुगतिसहित निर्वाण कामना याना ! निब्बानस्स पच्चयो होतु ! ! अस्तु ! !
LEAVE YOUR COMMENTS