सम्मेलनय् न्ह्यब्वइगु ज्यापौया सारांश

नेपालभाषाया च्वज्याय् लिहां वनेगु व न्ह्याः वनेगु प्रवृत्ति : छगू टिप्पणी
प्रा.डा. सुन्दरकृष्ण जोशी

क्रियारुपायनय् माग्वलं क्वचाइगु धातुया आत्म अभूत (NPDJ) रुपय् अय् आय् नंवानाः अये आये च्वइपिं नेपालभाषाय् यक्व दु । थ्व रुप क्रियाया आत्म अभूतय् जक मखु मेमेथाय् संज्ञाय् (काय्, छय् इ.) क्रिया विशेषणय् (थय्, अय्, गय्) , ल्याःग्वः (चय् ८०, न्यय् ५०, न्हय् ७०) आदि थासय् खनेदुसां क्रियाया आत्म अभूत रुपय् नंवाय्कथं अय् आय् मच्वसे अये आये च्वय्गु गुगु यात उकिं नेवाःभाय् सच्छिदँ पुलांगु रुपय् लिहाँ वं । नेपालभाषाया वैय्याकरण शुक्रराज शास्त्रीं चय्गुदँ न्ह्यः (सन् १०४८ ः छ ३) ‘धायेगु–धाय्गु तथा स्यायेगु –स्याय्गु थ्व न्यिगु शव्द नं शुद्ध खः’ धकाः च्वःगु स्वय् उथाय् थुपिं निगू रुपय् पुलांगु धायेगु हिलाः धाय्गु तथा स्यायेगु हिलाः स्याय्गु च्वय्गु परिवर्तनया लुखाखलुइ लानाच्वंगु सीदु । तर थौं परिवर्तनया व लुखाखलु हाचांगाय् धुंकूगु इलय् नं पुलांगु रुपया पंलिनाः धायेगु, स्यायेगु, मच्वसें धाय्गु, स्याय्गु च्वय्माःगु खनेदु ।

नेवाः समाजय् खेंसगं
उप प्रा. राजनलाल (रास) जोशी

खेँ, ला, न्या, अय्लाः व ओया ल्वाकज्याःगु सगंयात गन गुकथं गथे यानाः काय्माः व सुया ल्हातं काय्माःगु परम्परा तना वंगु दु । लिसें छुकिया प्रतिनिधित्व छुकें यानाच्वन धइगु मसिया वंगु दु । भौतिक रूपं जक थुकियात थाय् बिया वयाच्वंगुलिं थुकी सुलाच्वंगु दर्शन पक्ष तनीगु अवस्था थ्यनेधुंकल । खेँसगंया व्याख्या याय्गु ज्याय् म्होति वयाच्वंगु दु । थुकिया मूल मर्मयात ल्वःमंका वयाच्वंगु दु । थुकिया मूल्य व मान्यतायात ल्वःमंसां नेवाःतय्सं विश्वया थीथी कुलामय् च्वनाः नं खेँसगं संस्कृतियात थाय् बिया वयाच्वंगु दु । थुकथं विशिष्ट महत्वं जाःगु खेँसगं नेवाः समाजया छगू त्वःफिके मज्यूगु पक्षयात उजागर याय्माःगु थौंया अवश्यकता खः ।

नेवाः पहिचान संवद्र्धनय् समर्पित नेवाः पत्रकारिता
पुष्कर माथेमा

स्वब्व दुगु थुगु ज्यापौया न्हापांगु ब्वय् पहिचानप्रति नेवाः समुदायया चेत बारे न्ह्यथनातःगु दु । थ्व ब्वय् सलंसः दंनिसेँ तःजिक हना वयाच्वंगु थःगु संस्कृति व सम्पदाप्रति नेवाःतय्गु अपनत्व व थ्वनाप स्वानाच्वंगु पहिचान ल्यंकेया निंतिं नेवाःतसें याना वयाच्वंगु सङ्घर्षयात उलातःगु दु । निब्वय् पहिचानया निंतिं सङ्घर्षया झ्वलय् नेवाः पत्रकारिताया विकास व थौँकन्हय् थ्व विधाया अवस्थाबारे कुलेगु कुतः जूगु दु । स्वंगूगु ब्वय् नेवाः पहिचान ल्यंका तयेगु ‘मिशन पत्रकारिता’ कथं न्ह्यानाच्वंगु नेवाः पत्रकारिता थःहे सङ्कटय् लानाच्वंगु अवस्थाया चित्रण यायां थ्वं सामना याना च्वनेमाःगु समस्यायात दुवालेगु कुतः जुगु दु । व्यावसायिक युगय् लय्ताःच्यःकथं म्वानाच्वंगु नेवाः पत्रकारितायात इलय् हे तिबः बीमफुत धाःसा गुगुं नं इलय् क्वःदलेफुगु व अजाःगु अवस्थाय् नेवाःतय्त पहिचान संरक्षणया निंतिं ग्वाकाच्वंगु माध्यमया अभावया मू तसकं थिके जुइगु सम्भावना दु ।

नेवाः संकिपा : म्हिगःया इतिहास, थौंया समस्या व कन्हय्या समाधानं
विजयरत्न असंबरे

नीन्यादँ न्ह्यः ‘सिलु’ पिदंसांनिसें न्ह्याःगु नेवाः संकिपाया पलाखय् थुगुसी “जामन गुभाजु” , “च्वापुफय्”, “हिसिमती”, “लाखेभाजु” थेंज्यागु बिस्कं हे महत्वं जाःगु फिल्मत पिहां वइगु लँपुइ थ्यंगु दु । आः तकया दुने नेवाः भासं करीब सछिगू ति फिचर फिल्म पिदनेधुंकल । शर्ट फिल्म व डकुमेन्ट्रीया ल्याः धाःसा उलि अप्वय् मफुनि । थुलि ईया दुने पिदंगु नेवाः संकिपाया विकासक्रमयात स्वयेगु खःसा यक्व विविधता खने दइ । संकिपा पतिकं विषय हिलाच्वंगु खनेदु । खय्त ला छपु हे बाखनय् निगू निगू संकिपा पिहां वःगु मदुगु नं मखु तर अज्याःगु दसु म्हो जक दु ।

येंयाःया झ्वलय् बौमत
विमला मानन्धर

येँयाः जात्रा न्ह्यानाच्वंगु इलंनिसें न्ह्यानाच्वंगु ‘बौ मत’ मृत्यु संस्कार नाप स्वापू दुुगु ‘बलिं मत’ मदया वंपिं पितृपिनिगु नामं बीगु मत खःसा पितृया नामं छायेगु बलिं शब्द हे लिपा वनाः बेलिंया बौ जुयावःगु खः ।बौमतया स्वरुप ताःहाकः जुइ । थ्वया लम्बाइ (हाकः) मरुसतःया हाकः नाप ज्वःलाःगु जुइमाः धायेगु नं याः । बौमतया बनावट स्वयेबलय् प्राणप्तय्गु म्हगः थें न्याब्वय् ब्वथनातःगु दु । बौमत चाःहिकेगु भाला नं साय्मितय्गु हे जूगुलिं न्यागू चिकंसाःया सालय् च्वंपिंसं थःथःगु छगू छगू ब्व दयेकेगु, अले मरु सतलय् न्ह्यःने स्वानाः बौमतया पूरा स्वरुप दयेकी । बौमत न्हाय्पं कथियागु दयेकी । अले नालु खिपतं चिइ । अले सौ (गोबर), पाल्चा, इताः, चिकं, साँ, सिमाकचाया हः, न्वं आदि इत्यादिया प्रयोग बौमतय् जुयाच्वनी ।

भारत सरकारया निकाय व नेवाः भाय्
योगवीर शाक्य

नेवाःत भारतय् थीथी ज्याया सिलसिलाय् च्वं वंगु इतिहास दु । खय् भाय् ल्हाइपिं मनूतलिसे च्वनाः गुलिसिनं थःगु भासं खँ ल्हायेगु त्वःफिकल । आः तक नं गुलिसिनं धाःसा नेवाः भाय् ल्हाना हे च्वंगु दनि । अय् जुयाः नेवाः भाय्यात भारतीय भाय्या झ्वलय् तया बिउगु जुल । थ्व ज्याया पहल यायेगुली सिक्किम सरकारया तःधंगु ल्हाः दु । उलि जक मखु केन्द्रीय सरकार व जनजातिया भाय्या दर्जा बियाः नेवाः भाय्यात गुकथं म्वाका तयेगु धइगु विषयय् नं ज्या जुयाच्वंगु दु । थ्व नापं साहित्य अकादमि, नेशनल बुक ट्रष्ट थेंज्याःगु सरकारी निकायय् नं थुकियात दुथ्याकातःगु दु ।

नेवाःतय् सांगठनिक विकास व विश्व नेवाःसंंगठन
नरेशवीर शाक्य

राज्यया विभेदयात कयाः नेवाःतय् दथुइ जागरण हयेत संस्थागत कथं हे ज्या सना वनेमाःगु अवस्था व मुलुकय् राज्यं याना वयाच्वंगु विभेदया अन्तया निंतिं नेवाःतय्गु मंकाः संगठन ‘नेपालभाषा मंकाः खलः’ गठन जुल । थुगु संस्थां राज्यया विभेदकारी नीतियात हाथ्या बिल । देय्न्यंकंया नेवाःतय्त थःपिनिगु मौलिक भाषा, संस्कृतिया जागरण हयाः खलः पुचःत नीस्वनेगु ज्या यात । नेवाःत विश्वया अनेक देशय् न्यना वनेधुंकूगु कारणं सकल नेवाःतय्त छथासं हयाः भाषा जाति संस्कृतिया संरक्षण व विकासया निंतिं एकिकृत पलाः ल्ह्वनेमाःगु आवश्यकतायात प्रचारय् हल ।

नेपालभाषाया अवस्था म्हिगः थौं व कन्हय्
उपप्रा. वज्रमुनि वज्राचार्य

गोरखाया जुजु पृथ्वीनारायण शाहं नेपाः त्याकाः छगू जुइधुंकाः गोरखा भाषाया नं प्रचलन नेपाःगालय् खनेदत । अनंलि नेपालभाषाया अवस्था प्रशासनय् छ्यले मदैगु ब्यवस्था, नीति राणाकालय् जुइधुंकाः नेपालभाषां च्वय्गु व ल्हाय्गु हे अपराध कथं थुइकेगु जुल । अथे खःसां पुनर्जागरण इलय् नेपालभाषायात म्वाकेगु लागि तःधंगु कुतः जुल । वयां लिपा देसय् राणा शासनया अन्त जुयाः प्रजातन्त्र वल । थुगु इलय् नेपालभाषाया गतिविधि न्ह्याकेगु, पत्रिका पिथनेगु नं जुल । पंचायती ब्यवस्था न्ह्याय्धुंकाः नेपालभाषायात बियातःगु मान्यतायात क्वपालेगु ज्या जुल । राष्ट्रिय शिक्षा नीति हय्गु त्वह तयाः भर्नाकुलरया ब्यवस्थायात चीकाः नेपालभाषा ब्वनेगु ब्वनेकुथिपाखें अनिवार्य मयासे ऐच्छिक यानाबिलसा लिपा वनाः ऐच्छिक गणितया झ्वलय् लाकाः नेपालभाषायात म्होसिनं जक ब्वनेदैकथं नीति दय्कल ।

विश्व पर्यटन उद्योगय् नेवाः सभ्यताया प्रभाव
बसन्त महर्जन

विश्व पर्यटन उद्योगय् नेवाः विषयवस्तु धायेबले सामान्यतः नेवाः सभ्यताया देन जुयाच्वंगु कला व संस्कृतिया विभिन्न आयाम जुइ । थुकियात स्पष्ट यायेबले काठमाडौं उपत्यका व उपत्यकां पिने विकास जूगु थीथी नेवाः वास्तुकला, मूर्त व अमूर्त संस्कृति खः । विश्व सम्पदा सूचीइ सूचिकृत काठमाडौं उपत्यकाया च्यागुलिं सम्पदास्थल मूलतः नेवाः सभ्यता खः । विश्व सम्पदा सूचीइ थप यायेमामाःगु धकाः ज्या जुयाच्वंगु मेगु सम्पदा स्थलमध्ये पनौती व खोकना नं नेवाः सभ्यता हे खः । बुंगद्यः जात्रा नं नेवाः सभ्यता हे खः।

न्हूगु संघीय व्यवस्थाय् नेवाः मस्तय्गु मां भाषं शिक्षाकाय् दैगु अधिकार, गुलि संभव
डा. विजयप्रकाश सैंजु

संघीय संरचनाय् मां भाषं शिक्षाया अधिकार थीथी प्रदेश सभाय् लाःवने धुंकुगुलिं आः गुलि फु उलि भाषिक व शैक्षिक अधिकार काये फइगु लकस प्रति झीगु ध्यान केन्द्रित जुइमाः । तर गबले तक झीसं झीगु राजनीतिक अधिकार काये फैमखु झीगु निंतिं छुं नं अधिकार भ्वंया कुचा सिवाय् मेता मखु । थ्वहे खं दकले न्हापां झीसं थुइकेगु ज्या जुइमाः । अले जक मांभासं शिक्षा काय् दैगु सम्भावना अप्वः ब्वलनी ।