ने. सं. ११४३ ञलाथ्व चतुर्दशी -

परित्राण, (भयतारक, कुशलकारक उपाय)

सफूया समिक्षा

त्रिरत्न मानन्धर ‘परियत्ति सद्धम्म कोविद’

छचाखेरं वयेफुगु विभिन्न प्रकारया भय, विघ्न, बाधा आदि मदयेकेया लागिं बौद्ध परम्पराय् पाठ याइगु सूत्रयात परित्राण धाइ । परित्राणया न्हापांगु सफूलिइ भूमिका च्वयाबिज्याःम्ह भिक्षु सुदर्शन महास्थविरपाखें छचाःखेर वइगु भय अन्तराययात मदयेका बीगु कथं थुकियात परिभाषित यानाबिज्याःगु खः ।

नेपालय् थेरवाद पुनर्जागरण लिपा दकसिबे न्हापां पिहांवःगु सफूत मध्ये ‘परित्राण’ सफू नं खः । ने.सं १०६० इ नेपाःया न्हापांम्ह संघनायक भिक्षु प्रज्ञानन्द महास्थविर पाखें दकसिबे न्हापां परित्राण नामं पिहांवःगु सफू हे दकले न्हापांगु परित्राण सफू खः । थुकी परित्राणया सूत्रत पालिभाषं जक उल्लेख जुयाच्वंगु खः । थुगु सफूया झिंनिगुलिं मयाक संस्करण पिहां वयेधुकूगु दु । थुकिं परित्राण सफूया लोकप्रियता गुलि दु धका कनाच्वंगु दु । नेपाःया प्यम्हम्ह संघनायक भिक्षु बुद्धघोष महास्थविर पाखें ११०३ पाखे परित्राणया मेगु सफू पिहांवःगु खः । पालि भाषाया नापं नेपालभासं अनुवाद जुयाः पिहांवःगु कारणं परित्राण मात्र पाठ यायेगु विषय जक मखुस थुकी बुद्धया जीवनोपयोगि शिक्षा अनर्निहित जुयाच्वंगु व व्यवहारय् छ्यलेमाःगु धयागु सन्देश थुगु सफुलिइ अन्तर्निहित जुयाच्वंगु दु ।

नेपालय् परित्राण सफूया प्रचार नापनापं थीथी ज्याखँय् परित्राण यायेगु व महापरित्राण उत्सव न्यायेकेगु चलन लोकप्रिय जुयाच्वंगु सकस्यां स्यूगु खः । थेरवाद पुनर्जागरणं दकसिबे न्हापां त्वाःत्वालय् बुद्धपूजा न्यायेकेगु चलन शुरु जुल । व नापनापं महापरित्राण पाठया आयोजना नं महोत्सव कथं अहोरात्र यायेगु चलन वल । सामान्य ज्याझ्वलय् परित्राण धकाः चिचिपुगु सुत्र पाठ यायेगु अले विशेष उत्सव कथं महापरित्राण यायेगु चलन नं वल । आपालं भिक्षुपिं अनागारिकापिं अले उपासक उपासिकापिं निमन्त्रणा यानाः मण्डप ग्वयाः विधिपूर्वक पाठ यायेगुयात महापरित्राण यायेगु धाइ । थुगु ज्याझ्वः न्हापा न्हापा चच्छि यंकं यायेगु चलन खः । तर लिपा न्हिनय् नं यायेगु चलन वल ।

थ्व वाहेक न्हय्न्हुयंकं साप्ताहिक महापरित्राण यायेगु चलन नं वल । चिचिपुगु ११ समेत यानाः ३० पू सुत्रत पाठ यायेगु चलन महापरित्राण ज्याझ्वलय् याइ । नेपालय् थेरवाद बुद्धशासनया पुनर्जागरण लिपा सलंसः क्वलं मयाक महापरित्राण पूण्यकार्य सम्पादन जुइधुकूगु दु । बौद्धसाहित्यय् त्रिपिटक दुने अन्तर्निहित जुयाच्वंगु थुपिं सुत्रया संग्रहयात चतुभाणवारपालि धाइ ।

थौंकन्हय् परित्राण सफू प्रत्येक विहार पाखें पिहां वयाच्वंगु दु । विहारय् जुइगु न्हिथंया बुद्धपूजा नापं परित्राणया सूत्रत दुथ्याकाः सफू पिथनेगु प्रचलन जुयाच्वंगु दु । थुगु हिसाबं धायेगु खःसा संख्याया हिसाबं दकसिबे आपाः बुद्धधर्मया सफूत पिहांवःगु मध्ये परित्राण सफू दकसिबे अप्वः जुइ । परित्राण सफू थुकथं सर्वाधिक संख्याय् पिहांवःगु बुद्धधर्मया सफू धाःसां पाइमखु ।

परित्राण सफू पिथनेगु झ्वलय् परित्राण (भयतारक, कुशलकारक उपाय ) या नामं बौद्ध विद्वान मदनरत्न मानन्धरं परित्राणया सफू नकतिनि हे पिदंगु दु । बुद्धधर्मया क्षेत्रय् दर्जनं मयाक सफूया च्वमि मदनरत्न मानन्धर पाखें सम्पादन व अनुवाद यानाः पिदंगु थुगु सफू, मेमेगु परित्राण सफू सिबें बिस्क कथं प्रस्तुत जूगु दु । थुगु सफूया विशेषता धयागु थुकी पालि भाषाया परित्राण सूत्रत नेपालभाषा, खस नेपाली व अंग्रजी भासं अनुवाद यानाः मुक्कं प्यंगू भासं थुगु सफू तयार यानातःगु खः । अझ थुकी परित्राण पालियात रोमन लिपिं नं प्रस्तुत यानातःगु दु ।

मदन रत्न मानन्धर बुद्धधर्मया ख्यलय् परिचित नां खः । छगू दर्जनं मयाक बुद्धधर्मया सफू पिथने धुंकूम्ह वय्कः भूगर्भ शास्त्रया प्राध्यापक खः । भूगर्भशास्त्री नापं छम्ह कूशल व्यवसायी अले बुद्धधर्मया विशेष ज्ञाता कथं वय्कःया म्हसीका जुयाच्वंगु दु । वय्कः पाखें पिदंगु परित्राण सफू झिंनिपु परित्राण सूत्रया संग्रह खः । खय्त ला सामान्यत परित्राण धायेबलय् झिंछपू सूत्रया संग्रहकथं कायेगु चलन दु ।
थुगु सफुलिइ दुथ्याना च्वंगु सूत्रत छसिकथं थुकथं खः –

चक्रवालया सम्पूर्ण द्यःपिंत आह्वान यानाः विभिन्न भय, रोग, उपद्रवयात नाश यायेमा धकाः प्रार्थना यायेगु आह्वान सूत्र दकसिवे न्हापां पाठ याइगु सूत्र खः । विभिन्न प्रकारया दृश्य स्वयाः, शब्द न्यनाः, ल्हातिं थियाः छुक विछुक जुइ धयागु विश्वासयात अस्वीकार याना बिज्यासें मूर्खपिं नाप संगत मयायेगु निसें निर्भयी जुइगु तकया ३८ गू मंगलकारक उपदेश अन्तर्निहित मंगल सूत्र निपुगु सुत्र खः ।

वैशालीइ रोग, अमनुष्य, दुर्भिक्ष वा अनिकाल जूबलय् भगवान बुद्ध स्वयं भिक्षु आनन्दयात वाचन यायेगु उजं जूकथं त्रिरत्नया गुणयात साक्षी तयाः शान्ति स्वस्तिया कामना अन्तर्निहित जुयाच्वंगु रत्न सूत्र, विभिन्न प्रकारका भिंगु बांलाःगु चरित्र अनुसार जीवनयापन यायेगु प्रवृति विकास यायेफःसा जीवन याउँक म्वायेफइगु व उकिं यानाः मनूष्य अमनुष्यपिंसं तकं छुं हानी नोक्सानी याये मफइगु उपदेश समावेश जुयाच्वंगु, मैत्रीपूर्ण जुइगु सन्देश दुगु मैत्री सूत्र, विभिन्न प्रकारया सर्प, विच्छे आदि कीटपतंगतय् पाखें सुरक्षित जुइत उमिगु प्रति हिंसाभाव त्वःताः मैत्री यायेमा धयागु सन्देश दुगु खन्ध सुत्र, बोधिसत्व म्हय्खाया योनिइ जन्म जूबलय् व्याधापाखें रक्षा जुइमा धकाः वाचन याःगु मयूर सूत्र, मि पाखें बचे जुइत पाठ याइगु वताइँ सूत्र , विभिन्न प्रकारया भयपाखें अलग जुइत त्रिरत्नया अनुस्मरण यायेगु सन्देश दुगु ध्वाँय् सूत्र, विभिन्न बुद्धपिनिगु नां उच्चारण याना भूत, प्रेत आदि अमनुष्यपिनि पाखें वइगु विघ्न बाधा चिइकेफईगु सन्देश दुगु आटानाटिय सूत्र, न्हय्गू बोध्यंगया पाठ श्रवण यानाः भिक्षुपिं व स्वयं बुद्धयागु उसाँय समेत क्वलानावंगु सन्देस दुगु बोध्यंग सूत्र अले विभिन्न दुर्दशापाखें मुक्त जुइत पाठ याइगु पूर्वान्ह सूत्र यानाः झिंछपू सूत्र परित्राण परम्परा कथं वाचन याइगु सूत्र थुगु सफुलिइ उल्लेख जुयाच्वंगु दु ।

थ्व बाहेक प्रसव वेदनायात म्हो यानाः सहज कथं प्रसव यायेत ग्वाहाली याइगु कथं विश्वास यानातःगु अंगुलिमाल सूत्र नं थुगु सफुलिइ दुथ्यानाच्वंगु दु । झिंनिपू सुत्र वाहेक त्रिशरण व पञ्चशील व अन्तय् पुण्यानुमोदन नं दुथ्याःगु थुगु सफुलिइ प्रत्येक परित्राणया सुत्रया औचित्य व महत्व नं न्ह्यब्वया थुकियात आकर्षक कथं प्रस्तुत यानातःगु दु ।

पालि भाषायात प्राथमिकता बिया विभिन्न भाषाय् अनुवाद जुयाच्वंगु थुगु सफू विभिन्न भाषाभाषीपिनिगु लागि महत्वपूर्ण जूवनेफइगुली शंका मदु । छगू हे परिवारय् थौंकन्हय् विभिन्न भाषाय् दक्खल जुयाच्वनीगु यथार्थ यात बिचाः यायेबलय् सकल परिवारयात थ्व छगू साझा सफू अवश्य जूवनी । आखःया ग्व सामान्य स्वयां तःग्व जूगुलिं ज्याथःज्याथिपिंसं नं सहज कथं पाठ यायेफइकथं जुयाच्वंगु दु । अनुसन्धान याइपिनिगु लागिं नं थुगु सफू विस्कं महत्वपूर्ण जूवनेफू । विभिन्न भासं अनुसन्धान च्वसु च्वइपिंत सन्दर्भ कायेत थुगु सफुलिं आपालं ग्वाहालि बीगु खँय् शंसय मदु । थुकथं परित्राण न्हिथं पाठ यायेगु दैनिकी दुपिं निसें अनुसन्धानकर्तापिंत तकं थुगु सफू महत्वपूर्ण जुइगु भलसा कायेफु ।