किपू चिहा संकिपा कासायात दुवालेबलय्

कोरोना महामारीया कारणं सुलं च्वनाच्वंगु संसारया फिल्मख्यः आः वया बुलुहुँ बुलुहुँ वालावाला सनाहःगु दु। बलिउडय् सन् २०२० डिसेम्बरपाखे वयाः हलय् फिल्म रिलिज जुइगु शुरु जूगु खःसा कलिउड धयातःगु खस नेपाली भाय्या फिल्मख्यः घ्यःचाकु संल्हुनिसें वालावाला सनाहःगु दु। आः वयाः नेपालभाषाया फिल्मख्यः नं भचाभचा सक्रिय जुयावःगु दु। विशेष यानाः कोरोनाया संक्रमणया कारणं जूगु लकडाउन व संक्रमणया ग्याचिकुया इलय् नेवाः शर्ट फिल्म व म्युजिक भिडियो ख्यलय् उल्लेखनीय सक्रियता खनेदया वयाच्वंगु दु। शर्ट फिल्म अर्थात चिहा संकिपा ख्यलय् झिदँति न्ह्यः मच्छिन्द्र क्लबया कुतलय् न्ह्याःगु नेवाः चिहा संकिपा नखः थुखेपाखेया दकलय् न्हापांगु कुतः खः । व धुंकाः अमेरिकाय् च्वना वयाच्वंपिं नेवाः पासापिनिगु कुतलं न्ह्याःगु नेपालभाषा टाइम्स चिहासंकिपा कासा धुंका आः वयाः किपु नगरपालिकाया ग्वसालय् न्हापांगु किपू नेपालभाषा चिहा संकिपा कासा ११४० तक थ्यंगु दु ।

देशय् संघीय शासन वये धुंकाः केन्द्रीय, प्रदेश व स्थानीय शासन प्रणाली लागु जुल । थ्वहे अन्तर्गत महानगरपालिका, नगरपालिकायात स्थानिय सरकार धकाः धाल । थ्व ल्याखं सरकारया प्रत्यक्ष संलग्नता दुगु न्हापांगु चिहाः संकिपा कासा ११४० क्वचाल । सरकारपाखें हे नेपालभाषाया संकिपायात तिबः बिइ कथं ग्वसाः ग्वःगु न्हापांगु किपू चिहा संकिपा कासा स्थानीय तह पाखें आधिकारीक रुपं नेपालभाषाया संकिपायात स्वीकार याःगु वा प्रोत्साहन ब्यूगु न्हापांगुखुसी खः । उकिं थ्व चिहाः संकिपा कासायात नेपालभाषाया संकिपा ख्यलय् हे छगू च्वछाय् बहगु पलाः कथं कायेमा ।

नेपालभाषा ख्यलय् छुं नं कासा वा सिरपाया संस्थागत विकासया अभाव जुयाच्वंगु दु। छुं छुं संस्थागत पलाः ल्ह्ंवंसां छुं धिसिलाक्क न्ह्यावने मफुनि । नेपालभाषाया मनोरञ्जन ख्यलय् चिहाः संकिपा छगू बांलाःगु पलाः जुया वयाच्वंगु दु। थुकी योवन शाक्य व रजिन महर्जन थेंज्याःपिं न्हूगु पुस्ता लिसें पवन जोशी, आर्यम नकःमि व रामकृष्ण खड्गी थेंज्याःपिं पुलांगु पुस्ता नं शर्टफिल्म ख्यलय् थःगु आबद्धता क्यना वयाच्वंगु दु ।

किपू नगरपालिकां भिजिट नेपालयात आज्जु तयाः हे किपूया प्रवद्र्धन याये धकाः ‘शर्ट फिल्म फेस्टिभल’या अवधारणा हःगु खः, उकी ब्वति कायेगु निंति हे मुक्कं १८ गू फिल्मं थःगु स्क्रिप्ट दुथ्याकूगु खःसा न्हय्गू चिहा संकिपा दुहां वःगु खः । थुकी ब्वति काःगु संकिपा कथं न्हेका सिं, साःगः, किपू देय्, बाखं मखु थ्व खँ, अर्ति, लाखे पाः व आजुद्यः खः । मुक्कं किपूया बिषयय् जक दयेकूगु थुगु चीहाः संकिपां किपूया बारे अझ थप रोचक सामाग्री पितब्यूगु दु ।

लाखे पाः
न्हापांम्ह मिसा उपन्यासकार शशीकला मानन्धरया न्ह्यब्वःया लाखे पाः छगू लोकबाखनय् आधारित संकिपा खः । किपुलिइ छगू इलय् लाखे छम्हेस्यां तसकं दुःख बियाच्वंगु जुयाच्वन । उगु इलय् लाखेपाखें किपूयात सुरक्षित याना तयेत लय् पतिकं छम्ह म्ये, छतेप थ्वँ ज्वनाः लाखेयात पाः च्वंवनेमाः । त्वाःयापिं मनूत पालंपाः वनाः पाः च्वंवनी । गुबलें गुबलें थथे पाः च्वंवंम्ह मनूतकं लिहां मवइगु जुल । थ्वहे झ्वलय् लाखेपाः च्वं वंम्ह छम्ह ज्याथम्ह मिसां इन्द्रायणी द्यःयात पुकार यानाः लाखेयात स्याइगु बाखं थुकी दु। कलाकार कथं शशिकला मानन्धर, अन्नपूर्णेश्वरी श्रेष्ठ, नगीना जोशी, प्रकाश श्रेष्ठ, वीरप्रसाद भंसारी, कृष्णभक्त महर्जन, सपना शर्मां थुकी म्हिताच्वंगु दु। थुगु प्याखं आर्यम नकःमिं निर्देशन याःगु खः ।

साःगः
पृथ्वीनारायण शाह नांयाम्ह गोर्खाया जुजुयात किपुली आक्रमण यायेगु निंतिं किपूया गोप्य लँ चायेका ब्यूपिनिगु बाखं दुगु थ्व चिहा संकिपाय् उम्ह जुजुं त्याकेधुंकाःया असर गथे जुल धकाः क्यना तःगु दु। राजेन्द्र मान शाक्य व सुरज व्यञ्जनकारया नापनापं यसराज गराचया मू भूमिका दुगु थुगु चिहा संकिपा प्रदीप खड्गीं निर्देशन याःगु खः ।

बाखं मखु थ्व खँ
धुँ देय् प्रोडक्सन प्रा.लि. किपूया न्ह्यब्वया ‘बाखं मखु थ्व खँय्’ निम्ह मतिनामिया बाखं क्यनातःगु दु। स्थापना यानातःपिं द्यःया भक्तिभावं मनूया बानी व्यवहार हिलावनी धयागु सन्देश न्ह्यब्वयातःगु थ्व चिहा संकिपाय् नुगः मदयावंसा नुगः दयेकीम्ह द्यः अले यःम्ह चूलाकाबीम्ह ख्यालिद्यःया खँ क्यना तःगु दु। रविन्द्र महर्जनं निर्देशन याःगु थ्व संकिपाय् किपूया परम्परायात क्यनातःगु दु ।

किपू देय्
नरेन महर्जनया च्वसाय् ‘किपू देय्’ छगू काव्यात्मक चिहा संकिपा खः । पृथ्वीनारायण शाहया उदय व शाहवंशया अन्त तकं थुकी एनिमेशनया ग्वाहालिं क्यनातःगु दु। एनिमेशनया माध्यमं छगू बिस्कं सवाः थुकी बियाच्वंगु दुसा शोभा महर्जन व राज्यलक्ष्मीं नं थुकी म्हिताच्वंगु दु। थुकिया निर्दे शनय् नरेन महर्जन व शोभा महर्जनया नां बियातःगु दु। बाखं दुगु शर्टफिल्म अर्थात फिक्शन फिल्मयात जक दुथ्याकेगु धकाः धयातःगु थ्व कासाय् सेमी डकुड्रामाया थ्व फिल्म नं दुथ्याना च्वंगु दु। थ्व शर्टफिल्मया आकर्षण धइगु उगु ईया किपुयात एनिमेशनया माध्यमं न्ह्यब्वयेगु कुतः खः ।

अर्ति
पृथ्वीनारायण शाहं छक्वः छथाय् बाय्च्वंबलय् अन बेलि यानाच्वंगु इलय् काचाकाचा जा नयेत स्वइ अले ल्हातय् स्याथाक्क पुइ । अबले छेँ थुवालं अथे यानाः जा नयेगु मखु सिथंसिथं नयेगु यायेमाः धकाः अर्ति बिउगु व थ्व हे अर्ति लिधंसा कयाः पृथ्वीनारायण शाहं किपुली आक्रमण यानाः त्याका काल धयागु बाखंया लिधंसाय् थ्व चिहा संकिपा दयेकातःगु खः । सुरेश महर्जन, सनिश शाक्य व सजिना महर्जनया भूमिका दुगु न्यँकंबाखंया लिधंसाय् दयेकातःगु थ्व संकिपा सागर महर्जनं निर्देशन याःगु खः ।

आजु द्यः
बाघभैरवया उत्पत्ति गथे जुयाः जुल धइगु लोकबाखंया लिधंसाय् दयेकूगु थ्व चिहा संकिपा नेवाः युट्युब पाखें निर्माण याःगु खः । योबन शाक्यया निर्देशनय् दयेकूगु थ्व चिहा संकिपाय् सरिता बज्राचार्य, अमन महर्जन लगायत आपालं कलाकारया भुमिका दु। मस्त म्हिताच्वंबलय् म्हिवसाः कथं दयेकूम्ह चायाम्ह धुं च्वलेचात नल धका सुनांनं पत्या याइमखु, तर लिपा वना सत्य खँ वाःचाःबलय् उम्ह धुँयात किपू देय् रक्षकया रुपय् थापना याइगु बाखं थुकी क्यनातःगु दु ।

न्हयेका सिं
किपू देय् दुने छगू अज्याःगु नं दिप दु गन सीम्ह मनू उइत न्हेका सिं दःसा गाः । थुकिया हे लिधंसा कयाः दयेतःगु न्हयेका सिँ संकिपाय् भाजंगालय् पासापिं क्याम्प फायर याःवनीगु इलय् अन छुं अप्रिय घटना जुइ गुकिं यानाः प्यम्ह पासापिं मध्य छम्ह पासा बेहोस जुइ । व बेहोस जूम्ह मिसायात छम्ह रहश्यमयी मनुखं होसय् हयाः भाजंगालय् जूगु छगू बाखं कनी । थुकी शुशिल राजोपाध्याय व कृष्णभक्त महर्जनया मू भूमिका दुसा थुगु प्याखं भाईकाजी महर्जनं निर्देशन याःगु खः ।

थथे न्हयेगू चिहा संकिपा दुथ्याःगु कासाय् निर्देशक प्रदीप खडगीया ‘साःगः’ न्हाप लाःगु खःसा, योबन शाक्यया ‘आजु द्यः’ लिउ लात । लियांलिउ निर्देशक आर्यम नकःमिया ‘लाखेपाः’ व हःपा कथं भाईकाजी महर्जनया ‘न्हयेका सिँ’ लाःगु खः ।

दकलय् लिपा
थुकथं न्हय्गू चिहासंकिपा कासाया लिच्वः पिहां वये धुंका थुकियात चर्चा परिचर्चा अप्वया वयाच्वंगु दु। सिरपा क्वछिनाया घोषणा जुइ धुंकाः गुलिसिनं कासायात च्वछायाच्वंगु दुसा गुलिसिनं कुंखिना नं च्वंगु दु। किपू देय्यात हलिं न्यंकभनं थ्यंकेगु तातुना ग्वसाःग्वःगु थ्व कासा थःगु उद्देश्यय् गुलि ताःलात धइगु खँ बुलुहुँ सिइदयावइ तर थ्व दक्वं संकिपायात संस्कृति व पर्यटन मतिनामिपिनिगु न्ह्यःने न्ह्यब्वयेबलय् थुकिं सकारात्मक लिच्वः हे क्यनी धइगु खँय् शंका याये थाय् मदु। थ्व ल्याखं ग्वसाः खलः थःगु आज्जुया न्ह्यःने थ्यंगु दु ।

ऐतिहासिक, धार्मिक , साँस्कृतिक रुपं तसकं तःमिगु किपू देय् दुने सुलाच्वंगु धाय् वा दुसुनाच्वंगु अझं आपालं खँ दनि, बाखं दनि । अज्याःगु बाखनय् धाःसा थ्व पालय् चिहा संकिपा दयेकूपिंसं मिखा ब्वयेफूगु मदु। कासाय् दुथ्यागु “न्हयेका सिँ” यात दसु कथं कायेगु खःसा थुकिया प्रस्तुतिं ‘न्हयेका सिं’या रहस्ययात उले फुगु खनेमदु ।

कासाय् दुथ्यागु फिल्म मध्ये ‘साःगः’, ‘अर्ति’, ‘किपू देय्’ स्वंगू चिहा संकिपाया स्वापू किपूयात सास्ती याःम्ह जुजु पृथ्वीनारायण शाहलिसे दुसा किपू देय् नांयागु काव्यात्मक चिहा संकिपा छगू बाहेक मेगु निगुली व हे जुजुयात हिरो याये कथं क्यनातःगु दु। थ्व खँयात कयाः नुगः मछिंकूपिंसं किपुलिइ व हे जुजुया बाखं बाहेक मेमेगु बाखं हे मदु ला धकाः न्ह्यःसः थंगु दु। थ्व कासाय् दुहां वःगु चिहा संकिपायात दुवालेबलय् संकिपामिपिं शर्टफिल्म, मिनी फिल्म वा डकुमेण्ट्रि धइगु छु खः धका मसिया अलमलय् लाःगु खनेदु। शर्टफिल्मय् दयेमाःगु खँयात आपासिनं नाला काये मफुगु वा नाले मसःगु खनेदु ।

दसुया निंतिं “लाखे पाः” यात कायेजिउ । थुकिया हाकः चिहाकः जूगु ल्याखं जक चीहा संकिपा जूवंगु खः मखु धइगु खःसा थुकियात न्ह्यब्वयातःगु शैली स्वयेबलय् छगू फिचर फिल्म धायेबहजू । उकिं थुकियात शर्टफिल्म धकाः मधासे मिनी मुभि धकाः धायेमाः । “आजुद्यः” व “साःगः” चिहा संकिपा क्वचायेकातःगु प्रभावकारी जू । शर्टफिल्म पह वः । शर्टफिल्मया चले जुयाच्वंगु ट्रेण्ड अध्ययन यायेबलय् उकिया अन्तं छगू न्ह्यःसः थनेमाः धइगु खनेदुसा थ्व निगू फिल्म मध्ये “आजुद्यः” चिहा संकिपाय् उगु गुण खनेदु। थनथाय्लाक्क तनाच्वंपिं च्वलेचात लुया मवःसां अबुम्हेसिया ख्वालय् वःगु न्हिलासु व अबुम्हेसिनं थः मचायात बुया काःगु धइगु छगू प्रतिकात्मकताया चिं खः । उकियात ब्याख्या यायेबलय्च्व लेचा लुया मवःसां थः मचायात ला छुं मजू वा थः मचा वा थःगु भविष्य ला दनि धकाः ब्याख्या याःसां जिउ । “लाखे पाः” संकिपाय् धाःसा छम्ह सकारात्मक पात्रं नकारात्मक पात्रयात त्याकी धका? बाखंया लिच्वः न्ह्यब्वयातःगुलिं थुकियात पूर्ण रुपं छगू फिल्म धकाः धाये थाय् दु बरु “अर्ति” संकिपाय् छम्ह पात्रपाखें अर्ति काये धुंका आः छु याइ ले धइगु छगू न्ह्यसः थंगु दु ।

किपू नगरपालिकां आह्वान याःबलय् किपूया थीथी ऐतिहासिक पक्ष, धार्मिक व साँस्कृतिक पक्षयात कःघानाः चिहासंकिपा दयेके कथं याःगु खः । दुथ्यागु फिल्मय् किपू दुथ्याः, तर किपूया साँस्कृतिकता वा ऐतिहासिक महत्वयात थम्हेसिनं दुवालेगु मस्वसे छम्ह फिल्मकःमिया ल्याखं जक फिल्म दयेकूगु खनेदत धकाः आलोचना जूसां लुधंकेमाःगु खँ धइगु बहुजातिय व बहुधार्मिक व सांस्कृतिकतां जाःगु देय् नेपाःया छगू नगरपालिकायाकुतलं जूगु थुगु न्हापांगु कुतः धइगु म्हो मखु। किपुया मेयर रमेश महर्जनं आः थज्यागु चिहासंकिपा कासा लिसा लिसा कया यानावनेगु खँय् नुगः क्वसायेकादीगु दु। थुकिं लिपा लिपाया कासाय् बाखनय् अझ विविधता मालेगु कुतः जुइ, अले चिहा संकिपा यानिकी शर्टफिल्म दयेकेगु खः कि मिनि संकिपा दयेकेगु खँय् नं बांलाक मिखा ब्वइ धकाः आशा याये थाय् यक्व दनि ।