ने. सं. ११४३ ञलाथ्व चतुर्दशी -

सिद्धान्त व आदर्शविहीन राजनीतिक संस्कार

‘राजनीतिज्ञ धइम्ह अज्याःम्ह व्यक्ति खः, सुनां छाल हइ अले छितः बिचाः यायेत बाध्य याइकि आः जहाजयात बचे याये फुम्ह व हे छम्ह व्यक्ति जक दु ।’ – आइभ्रिन बल

नेपाःया प्रायः राजनीतिज्ञतय्सं देशय् तःधंगु उथलपुथल हयेगु ज्या यानाच्वंगु दु। संविधान व राज्यया विधिया शासनयात तकं हाचां गायाः थःगु स्वार्थसिद्ध यायेगु निंतिं अनेकौं पलाः ल्ह्वनेगु यानाच्वंगु दु। चाहे न्हापा दरवारय् जक च्वनाः शासन यायेत इछुक शक्तित जुइमा वा सिंहदरवार व बालुवाटरया सरकारी भवनय् च्वनाः निर्णय याइपिं शक्ति जुइमा । नेपाःया प्रायः नेतातय् दथुइ ‘जि जक शक्ति खः, जिं याःसा जक दक्व सम्भव दु, अले जिं यानागु दक्वं सहि खः’ धकाः बिचाः यायेगु ल्वय् पुलांगु हे खत । सत्ता व शक्तिया बलय् थम्हं याःगु फुक्कं खँ पाय्छि जूगु व अज्याःगु सकतां खँ देय्यात बचे यायेगु निंतिं यानागु धायेगु स्वभाव नं न्हूगु मखु ।

वर्तमान सरकार प्रमुख खड्गप्रसाद ओलीं नकतिनि याःगु संसद विघटन नं शासकतय्के दुगु अहमताया प्रदर्शन खः । असंवैधानिक ज्या याःसां थम्ह यानागु ज्या देय् व जनताया रक्षार्थ यानागु व थःगु पलाः शत प्रतिशत पाय्छि जू धकाः प्रधानमन्त्रीया अभिव्यक्तिं स्पष्ट जू । अमेरिकी च्वमि आइभ्रिन बलं धयादी थें प्रधानमन्त्री ओलीं थौं समुद्रय् छगू तरंग वा छाल हःगु दु अले जनतायात धयाच्वंगु दु कि उगु छालपाखें जाहजयात बचे यायेफुम्ह मनू केवल वय्कः जक हे खः ।

सत्ताया मोह, अहंमता व व्यक्तिगत तकरावया कारणं नेपाःया इतिहासय् असंवैधानिक ज्या जूगु थ्व हे न्हापांगु पटक मखु। तर जनतापाखें निर्वाचित जूगु संविधानसभापाखें संविधान निर्माण जुइधुंकाः धाःसा थ्व न्हापांगु घटना खः । यक्वसिनं थौंया अवस्था वइ धकाः बिचाः मयाःगु खयेफु। तर परिवर्तित परिस्थितिइ सुनां नेतृत्व याइ वं परिवर्तनयात संस्थागत मयायेत अज्याःगु हे भूमिका म्हितीगु खः । थौं सत्ताया लगाम ज्वना च्वंम्ह खड्गप्रसाद ओलीं नं केवल व हे गतिविधियात निरन्तरता जक बिउगु खः ।

संघीय लोकतान्त्रिक गणतन्त्र हयेगु निंतिं छुं योगदान मदुम्ह व्यक्तिं थुगु व्यवस्थायात बी फुगु उपहार धइगु हे थुगु व्यवस्था विरुद्ध वनाः ल्ह्वनीगु पलाः खः । जनआन्दोलनया इलय् देय् छगुलिं गणतन्त्र, संघीय व्यवस्था, धर्मनिरपेक्षता व समावेशीताया लहर वयाच्वंगु इलय् उकिया विरोध यानाच्वंम्ह व्यक्ति व हे व्यवस्थाया प्रधानमन्त्री जुयाच्वंगु दु। प्रधानमन्त्री ओली न्हापांनिसें जनआन्दोलन लिपा वःगु हिउपाःप्रति वय्कः सन्तुष्ट मजू । वय्कःयात न संघीय व्यवस्था क्वातुकेमाः धइगु दु, न जुजुवादीत सतकय् वयाः ‘राजा आउ, देश बचाउ’ धकाः थ्वयेकाच्वंगु मुद्दां थ्व व्यवस्थाय्न कारात्मक लिच्वः लाकी धइगु चिउताः दु। थःगु अहमता व घमण्डया दथुइ थ्व व्यवस्था हिइकाः प्रतिगमनपाखें वंसा वय्कःयात खास हे लिच्वः लाइगु अवस्था मदु ।

गणतन्त्र हयेगु निंतिं छुं योगदान मदुम्ह व्यक्तिं थुगु व्यवस्थायात बी फुगु उपहार धइगु हे थुगु व्यवस्था विरुद्ध वनाः ल्ह्वनीगु पलाः खः । जनआन्दोलनया इलय् देय्छ गुलिं गणतन्त्र, संघीय व्यवस्था, धर्मनिरपेक्षता व समावेशीताया लहर वयाच्वंगु इलय् उकिया विरोध यानाच्वंम्ह व्यक्ति व हे व्यवस्थाया प्रधानमन्त्री जुयाच्वंगु दु ।

छुं नं देशय् जुइगु ततःधंगु हिउपाः लिपा देय्या नेतृत्व याइपिं उगु मुद्दाप्रति सहानुभूति तइपिं मजूसा प्रायः अज्याःगु हिउपाःया मुद्दात संस्थागत जुइत थाकुइ । नेपालय् नं पाय्छि अथेहे जूगु खः । न्ह्यसः केवल खड्गप्रसाद ओलीया जक मखु । मू खँ धइगु देशय् राजनीति याइपिं मनूतय् चरित्रया खः, अज्याःपिं मनूतय् नैतिकताया खः । राजनीतिज्ञत सिद्धान्त, आस्था, विश्वास व आदर्शविहीन जुइवं इमिसं ल्ह्वनीगु पलाः नं झन् झन् प्रतिगामी जुयावनीगु खः । म्हिगः जुजुया प्रत्यक्ष शासनय् जनतायात दमन याना जुइपिंसं हिलावंगु लकसय् इमिगु भूमिका थ्व व्यवस्थायात कमजोर यायेगु व प्रतिगमनपाखे वनीगु निश्चित खः । अथेहे आः खड्गप्रसाद ओली नं थ्व व्यवस्थाप्रति आस्था मदुगुलिं हे वय्कःया ध्यान थःगु सत्ता स्वार्थय् केन्द्रित जुइगु अले उकिया निंतिं आःया व्यवस्थायात बलि बी माःसां वय्कः तयारी अवस्थाय् खनेदु। उकिया सुरुवातकथं ल्ह्वंगु पलाः खः, पुस ५ गतेया संसद विघटन ।

थन छगू तसकं गम्भीर नैतिकताया न्ह्यसः वइ । थःगु आस्था व विश्वास मदुगु व्यवस्था जूसां सत्ता व शक्तिया निंतिं न्ह्यागु नं यायेत तयार जुइगु राजनीतिज्ञतय् चरित्र । शायद राजनीति यानाच्वंपिं शीर्षस्थ नेतृत्वकर्तातय् थ्व चरित्र जुयाः हे थौं वयां लिपाया तहनिसें क्वय्तक नं राजनीतिक वाद व आदर्शया छुं मूल्य मान्यता मदुगु। नेतृत्ववर्ग सत्ताया निंतिं थःगु आदर्श त्वःतेत तयार जुयाच्वंगु दुसा वयागु लिउलिउ वनाच्वंपिं मन्त्री, सांसद वा केन्द्रीय दुजःया निंतिं थःगु आस्था व विश्वासयात लाकमं च्वायेत नं तयार जुयाच्वंगु जुल ।

संसद विघटनया सवालयात स्वयेगु खःसां नं राजनीति यानाच्वंपिंत उगु घटना संवैधानिक कि असंवैधानिक वा पाय्छि खः कि मखु धकाः लना स्वयेगु विधि धइगु संविधानया धारात मखयेधुंकल । इमिसं अज्याःगु पलाःयात मापन याइगु धइगु हे पद प्राप्तिया आधारय् जुइधुंकल । सुथय् तक प्रधानमन्त्रीया पलाः असंवैधानिक धकाः विरोध याना जुइपिंत मन्त्री वा केन्द्रीय दुजः बीवं बहनीया दुने थःगु धापू हिलेत तकं लज्या मचायेधुंकल ।

शायद झीथाय् विकास जुयाच्वंगु गतिविधि स्वयेगु खःसां नं राजनीति यानाच्वंपिं मनूतय् दथुइ छुं भतिचा नैतिकता तकं मदयेधुंकूगु प्रष्ट जू । राजनीति यायेत न सिद्धान्तया आवश्यकता खनेदु, न व्यक्ति स्वयमनाप नैतिकता स्वनाच्वंगु दु । उकिं १६ औं शताब्दीया महान दार्शनिक नापं राजनीतिक शास्त्री निकोलो म्याकियाभेलीं धयादीगु दु, ‘राजनीतिया नैतिकतानाप छुं स्वापू मदु ।’