बखुंमदः जात्राः न्हय् गां जात्रा
दँय् दसं थिंलाथ्व अष्टमी वलकि बखुमदः जात्रा अर्थात न्हय्गां जात्रा वल धकाः थुइकी । येँनं दक्षिण पश्चिमपाखेया नेवाः वस्ती किपू, सतुंगः, ल्ह्वंखा, ब्वसिगां, मच्छेगां, पांगा व नगांया जात्रायात हे बखुंमदः जात्रा धायेगु याना वयाच्वंगु दु । बखुंमदः जात्रा धकाः न्हापा न्हापा धायेगु याना वयाच्वंगु खःसा आः वयाः न्हय्गां जात्रा धायेगु यानाहःगु दु ।
नगां जात्रा
जयपुर नं धायेगु याना वयाच्वंगु नगांया बालकुमारी द्यःया जात्रा हे ‘नगां जात्रा’ ख । बालकुमारी जात्रा शुद्ध चान्हय् जुइगु जात्रा खः । नगांया लाछिइ च्वंगु द्यःछेँय् थापना यानातःम्ह बालकुमारी द्यःयात खतय् तयाः थीथी बाजं थानाः जात्रा यानाः पीगनय् यंकी । मूजात्रा धैगु मध्य चान्हय् जुइगु धाल्चा खाकेगु जात्रा खः । नगांया पीगनय् विधिवत् रुपं बालकुमारीयात पुजा यायेगु ज्या न्ह्याइ । विधिवत् पुजा सिधयेकाः “धाल्चा खाकेगु” ज्या न्ह्याकी । धाल्चा खाय् पाःपिं न्याम्ह बालकुमारी द्यःया न्ह्यःने होम यानातःगु थासं जवंखवं थकालिनिसें फ्यतुकी । न्याम्हेसित न्यापा पुजाभः व छगः छगः सुकुन्दा च्याकाः न्ह्यःने तयातइ । गुरुजुं धाःकथं न्याम्हसिनं थःगु न्ह्यःने गुरुमन्दः दयेकाः पुजा याइ । न्याम्हेसित बेतालिं चिकाः सिन्हः तिकाः जाकिं पुजा यानाः ताय् नं लुइ अले स्वांमाः क्वखायेकी । दक्व पुजा सिधयेकाः थ्वँ, अय्लाः, हि, दुरु व धौ दुगु धाल्चाय् दाफास्वां कचा, कलिहस्वां, बौस्वां, त्वाःस्वां तयातःगु न्यागः धाल्चा न्याम्हेसिया ल्हातय् लःल्हाइ । धाल्चा लःल्हानाः गुरुजुं बालकुमारी द्यःयात स्वाना हयातःगु पसूका न्याम्हेसियां ल्हातय् हिंकी । गुरुजुं ताःया तालय् चचाः हाली । काहा बाजं पुया हइ, अले नायखिं नं थाइ । धाल्चा खाःपिं बुलुहुं बुलुहुं खाना वइ । ताः व चचाया तालय् छुं ई लिपा धाल्चा ज्वनाच्वंपिं दिगिदिगिं खानावइ । दुरु तयातःगु धाल्चा ज्वनीम्ह धाःसा खास हे खाइमखु । मेपिं प्यम्ह धाःसा मन्त्र ब्वना हःलिसे, चचा हाला हःलिसे झन् झन् हे खानावइ । थ्यंमथ्यं झिंन्यागू मिनेट धाल्चा खाकेगु याइ । चचा हाले क्वचायेकाः गुरुजुं धाल्चा खाना च्वंपिंत जाकिं पुजा यानाः धाल्चा खाकेगु दिकी । धाल्चा खाकेगु ज्या सिधयेकाः धाल्चा खाइपिंत, गुरुजु अले स्वः वयाच्वंपिं सकलसित चतांमरि, समय्बजि प्रसाद कथं इनाबी ।
पांगा जात्रा
पांगाय् जात्राया झ्वलय् अष्टमीया चान्हय् भाजंगाःया विष्णुदेवीया देगलय् च्वंगु विष्णुदेवीया मूर्ति लिकयाः द्यः खतय् तयाः द्यःखः कुबिया भुइख्यलय् तक बाजं मथासे हयेमाः । उकियात द्यःखः खुयाहइगु धकाः नं धाइ । मनूत दक्व न्ह्यःने दकलय् लिपा जक द्यःखः कुबियाहइगु खः । अनं लिपा जात्रा यानाः पांगा द्यःचपालय् चिर्पातय्सं तयेहइ । उगु इलय् धिमे बाजं थानाः जात्रा यानाहइगु खः । विष्णुदेवीया द्यःखः द्यःचपालय् थ्यने धुंकाः दिख्यलय् वनाः दिख्यलय् च्वंगु बालकुमारी द्यःखः काः वनीगु खः । बालकुमारी द्यःखः सुना नं मखंक हयेमाः धयागु मान्यता दु । द्यःचपालय् बालकुमारी द्यःया नं खः हइ । विष्णुदेवीयात पूर्वपाखे अले बालकुमारीयात पश्चिमपाखे स्वकाः ख्वाःख्वाः ल्वाका तइ । नवमी कुन्हु सुथन्हापांं हे द्यःचपाः लागाय् दिकातःगु विष्णुदेवी व बालकुमारीया द्यःयाथाय् म्वःम्वः मनूत देके वनी । विशेष यानाः चौमरि व चतांमरि छुनाः देके वनी । द्यःचपाः लागाय् हे विशेष पुजा कथं द्वारे पुजा वनेगु याइ । थुगु पुजा धइगु छगू कथंया सरकारी पुजा खः । जात्राया झ्वलय् तसकंं न्ह्याइपुगु लकस जुयाच्वनी । अनं लिपा द्यःखः ल्ह्वनाः बाजागाजा सहित जात्रा यानाः पांगाय् हइ । विष्णुदेवी व बालकुमारी द्यःखः कुबिया काहा पुयाः, नाय्खिं थानाः, धिमे थानाः, बासुरी पुयाः सिन्दुर जात्रा यानाः देसय् हइगु खः । सांस्कृतिक बाजं थानाः पांगाया लाछि, धुसि, महाब्व, लखु, दथल, दीख्यः त्वालय् विशेष जात्रा याइ । द्यःखः जात्राया अन्तिम इलय् लाछिइ थ्यंकी । लाछिइ द्यःछेँ न्ह्यःने यंकाः दिकेगु याइ । अले याः गुथिया थकालिपाखें द्यः दुकायेगु ज्या याइ ।
ब्वसिगां जात्रा
ब्वसिगां नं छगू महत्वपूर्णगु वस्ती खः । बोलचाली भासं ब्वस्यांचा धायेगु याना वयाच्वंगु ब्वसिगां धइगु सिँ फाइपिं ब्वसितय्गु गांया रुपय् नालातःगु दु । बखुंमदः जात्राया झ्वलय् ब्वसिगामय् नं दँय्दसं जात्रा जुइ । ब्वसिगामय् मूद्यः कथं भैरवया जात्रा जुइगु खः । नवमी कुन्हु सुथय् भैरवया मेगु मूर्ति धकिइ तयाः जात्रा याइ । बाजागाजा सहित ब्वस्यांचाय् जात्रा याइगु खः । जात्राया झ्वलय् बहनी तःखःगु भेलुयात कुबियाः जात्रा यानाः बःखुइ यंकी । सांस्कृतिक बाजं, नाय्खिं, काहा, धाः, बासुरी पुयाः न्ह्याइपुक जात्रा याना यंकी । अले विधिपूर्वक पुजाआजा लिपा भेलु जात्रा यानाः बस्तीपाखे हइगु खः । उगु इलय् मांपुचा धाइगु थासय् द्यःखः चाकःहिइक जलहाः याइ । मांपुचा लागां थना हयाः छ्वासय् दिकी । अनं लिपा गांपाखे जात्रा यानायंकी । उगु इलय् वस्तीया दथुत्वाः जुनाः थीथी थासय् जात्रा चाःहिइकेगु याइ । दबुलिइ थ्यंकाः दिकेगु याइ । उकियात हे सिन्दुर ह्वलाः सिन्दुर जात्रा याइगु खः । अथे हे सनिलय् गुथिया थकालि, भाइ नायः, म्हय् नायः नापं यानाः च्याम्हेस्यां भुइगु सिन्हः तिकेगु याइ । दक्व त्वाः त्वालय् पुजा कयाः जात्रा यानाः हाकनं दबुलिइ हे दिकेगु याइ । थुगु जात्रायात हे ब्वस्यांचाया मूल जात्रा कथं नाला वयाच्वंगु दु ।
ल्ह्वंखा जात्रा
नेवाः वस्ती ल्ह्वंखाय् नं जात्रा याइगु चलन दु । विजयपुर नं धायेगु याना वयाच्वंगु ल्ह्वंखा धाइगु गुँया लिक्क च्वंगु नेवाः वस्ती खः । गुलिगुलिसिनं ल्ह्वंखायात ल्ह्वंक्वाथ धकाः नं धायेगु याना वयाच्वंगु दु ।
दशमी कुन्हु सुथन्हापां देय् गुथिपाखें बःखुइ पुजा वनी । विशेष यानाः भेलु द्यःयात पुजा याइगु खः । अथे भेलु द्यःयात पुजा याये धुंकाः जात्रा सुरु जुइगु खः । ब्वसिगांया भेलु ल्ह्वनाः गमय् यने धुंकाः जक ल्ह्वंखाया भेलुयात विष्णुदेवी द्यः स्वचाः चाःहिइकाः जात्रा याना वस्तीपाखे यंकेगु याइ । जात्रा यानाः हइगु झ्वलय् फालोंचा धइगु थासय् किका पुजा काइ । अनं लिपा वस्तीपाखे यंकीगु खः । उगु इलय् स्यस्यः खलःया आगंपाखें द्यःयात हाकुम्ह दुगु छम्ह व हेँय् छम्ह भोग बिइमाःगु चलन दु । अले जात्राया झ्वलय् लाछिइ द्यःखः अर्थात भेलु दिकेगु याइ । थुगु कथं जात्रा क्वचाइ ।
मच्छेगां जात्रा
मच्छेगामय् जात्राया भाला स्यस्यः गुथि, ग्वाः गुथि, ज्यापु गुथि व देसार गुथियात बियातःगु खनेदु । दशमी कुन्हु सुथय् फुक्क पुजा क्वचायेकाः बसा लायाः द्यःखः व भेलु कुबियाः जात्रा यानाः गामय् यंकेगु याइ । बाजं थानाः जात्रा याना यंकीगु खः । अथे हे गांया कुलाछि धइगु थासय् थ्यंकाः ग्वाः गुथिया नायःपाखें पुजा याइ । अनं लिपा सरकारी पुजा याइसा अथे हे मेय् छम्ह नं बलि बिइगु चलन दु । अनंलि जात्रा यानाः वस्तीइ चाःहिइकेगु याइ । जात्राया झ्वलय् बहनी जुइवं द्यःलाछिइ थ्यंकाः दिकी । द्यःखः दिके धुंकाः विष्णुदेवी देगलय् द्यःया मूर्ति तये यंकी । अबलय् स्यस्यः गुथिपाखें हेँय् छम्ह भोग बिइमाः । थुगु कथं मच्छेगांया विष्णुदेवीया जात्रा क्वचाइ ।
सतुंगः जात्रा
येँया दक्षिण पश्चिम लागाया ऐतिहासिक नापं सांस्कृतिक रुपं महत्वपूर्णगु नेवाः वस्ती सतुंगलय् नं बखुमंदः जात्राया इलय् हे तःजिक जात्रा याइगु चलन दु । सतुंगःया नेवाःतय्सं मूल द्यः कथं विष्णुदेवीयात नालाः जात्रा याइगु खः ।
बःखुइ फुक्क कथंया विधि क्वचाये धुंकाः दशमी कुन्हु सुथय् सिन्हःयाः सुरु जुइ । दकलय् न्हापां बन्थचा अर्थात सिंरयापिंसं द्यःखः ल्ह्वनाः जात्रा याना यंकी । अनं लिपा ल्ह्वंखायापिंसं अले ब्वसिगांयापिंसं द्यःखः ल्ह्वने धुंकाः मच्छेगांयापिंसं द्यःखः ल्ह्वनाः जात्रा यानाः थःथःगु गांपाखे यंकी । मच्छेगांया द्यःखः खुसि पारिइ मन्दु दुगु थासय् दिके धुनेवं ल्हाः धंकाः हइ । अले सतुंगःया विष्णुदेवीया मूर्ति खतय् तयाः जात्रा यानाः खः ल्ह्वनी । न्हापां भेलु ल्ह्वनेगु याइसा अनं लिपा द्यःखः ल्ह्वनेगु याइ । जात्रा याना हइगु अवस्थाय् गजू बुँ धाइगु थासय् थ्यंकाः दिकी । अनं थना हयाः हाकनं ज्वरुंचाय् थ्यंकाः दिकी । थ्वहे इलय् भेलु ख्यलय् भेलु दिकेगु याइ । अन सकसितं समय् नकी । जात्रा संखननिइ थ्यनी । अन पिखालखुइ मू थकालि व मूल थरीया पुजा द्यःननि थकालिं पुजा याइ । सुकुन्दा च्याकाः, फँ लुना, ताःचां सालाः भमचा दुकाये थें यानाः बलिं पियाः पुजा यानाः दुकाइ । अनं लिपा द्यःखः ल्ह्वनाः क्वाथय् थ्यनेवं हे कुबियातःगु अवस्थाय् हे द्यःब्रम्हुतय्सं पुजा याइ । दुगु छम्ह बलि बी । प्यम्ह थरि मध्ये छम्ह छम्ह यानाः पाःपाः पुजा तकं याइ । उगु हे कथं हाकनं भंसाःत्वाःया सिंगेस्वां क्वय् दिकी । अन दजः गुथिया थकालि व द्यःननी थकालिपिंसं नं भमचा दुकाये थें यानाः पुजा यानाः दुकाइ । अनं लिपा द्यःखः जात्रा द्यःननीइ यंकी । बाजागाजा सहित तःजिक सतुंगलय् जात्रा क्वचाइ ।
बन्थचा अर्थात सिंर जात्रा
येँय् नं दक्षिण पश्चिमपाखे अले किपुलिं पश्चिमपाखेया नेवाः वस्ती खः – बन्थचा वा सिंर । थुगु नेवाः वस्तीया न्हूगु नैकापय् नं लिपांगु इलय् वयाः बखुंमदः जात्राया झ्वलय् थिंलाथ्व दशमी कुन्हु जात्रा यानाहःगु दु । अनया नेवाःतय्संं वि.सं. २०४० निसें द्यःखः जात्रा सुरु यानाहःगु खः । जात्राया झ्वलय् काहा पुइगु, धिमे थायेगु नापं बासुरी पुइगु व धाः बाजं थायेगु याइ । विशेष यानाः थिंलाथ्व दशमी कुन्हु सुथन्हापां द्यःखः बःखुइ यंकीगु अले जात्रा यानाः वस्तीइ हइगु खः । उगु द्यःखतय् कालिका, गणेश व भैरवया मूर्ति तयाः जात्रा याइगु खः । बःखुइ नं जात्रा याना हइगु इलय् दकलय न्हापां हे बन्थःचा अर्थात सिंरया द्यःखः जात्रा यानाः वस्तीपाखे यंकाच्वंगु दु । थुगु जात्राया झ्वलय् मेमेगु गामय् च्वंपिंसं थें विधिपूर्वक बःखुया पीगंद्यः अर्थात विष्णुदेवी द्यःयात पुजाआजा याइगु चलन मदु । यक्व दँ मदुनिगु जूसां नं बन्थःचा अर्थात सिंरया नेवाःतय्सं थुगु जात्रायात छगू महत्वपूर्ण जात्राया रुपय् नाला वयाच्वंगु दु ।
पुलामय् जात्रा
बखुमदः जात्राया झ्वलय् नेवाःतय्सं जात्रा याइगु छगू थाय् खः पुलामय् । पुलांगु लँ दुगुलिं पुलांलँ धाधां हे पुलामय् धायेगु याना वयाच्वंगु खः । नेवाः मखुपिंसं धाःसा नेवाःतय्गु उगु वस्तीयात पुरानो नैकाप धायेगु याना वयाच्वंगु दु । पुलामय् नं दँय्दसं थिंलाथ्व दशमी कुन्हु जात्रा याइगु चलन दु । अन बालकुमारी द्यःयात मूल द्यः कथं नालाः जात्रा याना वयाच्वंगु खः । न्हापा न्हापा सिंर अथवा बन्थःचाया नेवाःतय्सं नं पुलामय् याइगु जात्रायात हे थःपिनिगु जात्राया रुपय् नाला वयाच्वंगु खः । सांस्कृतिक बाजं थानाः याइगु थुगु जात्राया झ्वलय् द्यःखः धाःसा बःखुइ यंकेगु चलन मदु । थःगु हे लागाय् उगु कथंया जात्रा याना वयाच्वंगु खः । जब पुलांगु नैकाप व न्हूगु नैकाप धकाः ब्यागलं जुल अबलय्निसें जक बन्थचा अर्थात सिंरया नेवाःतय्सं थःपिनिगु हे द्यःखः जात्रा दयेका हःगु खः । न्ह्यागुसां नेवाःतय्गु वस्ती गन गन दु अन अन जात्रा यायेगु याना वयाच्वंगु खनेदु ।
किपू जात्रा
बखुमदः जात्राया झ्वलय् दकलय् प्रमुख व आकर्षक जात्राया रुपय् किपूया जात्रायात नालातःगु दु । द्यःखः जात्रा व भेलु जात्रा थिंलाथ्व दशमि कुन्हु जुइगु खः । किपूया पीगं लागांनिसें सांस्कृतिक बाजं थानाः सुरु जुइगु किपूया जात्राय् इन्द्रायणी द्यःयात प्रमुख द्यः कथं नालातःगु तःखःगु द्यःखः व गणेद्यः जक दुगु चीखःगु द्यःखः नापं यानाः निखः द्यःखः कुबिया जात्रा याइगु खः । तःखःगु द्यःखतय् अष्टमातृकाया महालक्ष्मीया मूर्ति बाहेक फुक्कं मूर्ति दइ । उकिं सप्त मातृका, भैरव, गणेश, सिंघिनी, ब्याग्रिनी, व कथितिया महाद्यःया मूर्ति दुगु जूसां नं प्रमुख कथं इन्द्रायणीयात नालातःगु दु । उकिं किपूया जात्रायात इन्द्रायणी जात्रा नं धायेगु याना वयाच्वंगु दु । तःखःगु द्यःखतय् निपु न्वः तयाः थ्यंमथ्यं सच्छिम्ह मनुखं कुबिइगु याना वयाच्वंगु दु । द्यःखः कुबिइगु नितिं नं झिंनिगू त्वाः मध्ये निगू निगू त्वाःयात पाःपाः बियातःगु दु । द्यःखः जात्रा सांस्कृतिक बाजं थानाः किपूया पीगंनिसें सुरु जुयाः द्यःध्वाखा, समल, लाय्कू, सतःक्वः जुयाः गुने लागा अर्थात प्रजा दबू लागाय् हइ । अनं लिपा इताछेँ, तःननि, भरयां पुखू, तुंझ्वः, तजाःफः, म्वानत्वाः, ल्वहं देगः, बाकुननि, देय्पुखू जुनाः गुने लागा अर्थात बाघभैरव देगः दुगु लागाय् दुकयाः जात्रा क्वचायेकीगु चलन दु । जात्रा क्वचायेकाः किपूया दकलय् च्वय् च्वंगु लागा क्वाःच्वय् वना बःखुपाखे स्वया काहा पुइमाःगु चलन दु । अथे काहा पुइगु धइगु किपुलिइ जात्रा क्वचाल अले सतुंगः, ब्वसिगां, ल्ह्वंखा, मच्छेगां सकलसिनं द्यः दुकाःसां जिल धकाः सन्देश बिइगु खः धाइ । जात्राया झ्वलय् न्यकुं मेय् व मन्दः मेय् स्याइगु, दलूद्यः जात्रा याइगु, ह्वंकिला वनीगु, द्धारे जात्रा, लाखेपाः च्वनीगु, लैं मेय् स्याइगु नं चलन दु ।
LEAVE YOUR COMMENTS