अःपुगु भासं थुइकादिसँ, क्यान्सर छु खः ?

क्यान्सर छताजि ज्यानमारा ल्वय् खः । थुगु ल्वचं कयाः संसार न्यंकभनं दँय्दसं लखंलख मनू सिनाच्वंगु दु । उकिं थ्व ल्वय्या नां न्यनकि हे मनूत ग्याये धुंकी । थ्व ल्वय्या तःगू हे रुप दु, गथेकि ः स्किन क्यान्सर, कोलन क्यान्सर, स्तन क्यान्सर, ब्लड क्यान्सर, स्वँया क्यान्सर आदि आदि । म्हय् क्यान्सरया सुरुवातया इलय् थुकियात म्हसीकेफत धाःसा थुकिया उपचार सम्भव जू, तर ई बिनावंलिसे थुकिया उपचार जुइ थाकुयावनीगु व ध्यबा नं यक्व खर्च जुइगु जुयावनी । थ्व ल्वय् जुइगु कारण यक्व दु, अय्नं दकलय् तःधंगु कारण धाःसा थौंया झीगु जीवनशैली व नयेत्वनेगु हे खः । अथे जूगुलिं थ्व ल्वय् मजुइकेगु खःसा जीवनशैली हिलेमाः ।

छु खः ले क्यान्सर ?
म्वानाच्वंतले झीगु म्हय् जीवनसम्बन्धि गुलिखे क्रिया जुया हे च्वनी । थज्याःगु हे क्रिया मध्ये छगू क्रिया कोष अर्थात सेल्स दया वयाच्वनीगु नं खः । थुगु क्रियाय् म्हया पुलांगु व सीधुंकूगु कोष थःथम्हं तुं न्हना वनाच्वनी । अले उकिया थासय् न्हूगु कोष दया वयाच्वनी । थ्व प्रक्रिया झीगु म्हय् मदिक्क न्ह्याना हे च्वनी । तर क्यान्सर जुइगु स्थितिइ म्हय् रेड ब्लड सेल्स (ह्याउँगु हि कोष) व ह्वाइट ब्लड सेल्स (तुयुगु हि कोष) म्वायेकं म्वायेकं हे अप्वः दयावइ । थज्याःगु क्यान्सर कोष बुलुहुं बुलुहुं म्ह छम्हं न्यनावनी, अले स्वस्थ हिकोषया ज्याय् नं पंगः थनाबी । थ्वहे ल्वगि कोषयात हे क्यान्सर धाइगु खः । झीगु म्हय् नं कम्प्यूटरय् थें यक्व कोडिंग दइ । गुगु जीन्सया माध्यमं झी मांअबुपाखें झीगु म्हय् वइ । चुरोट, सुर्ति, नशालु पदार्थ व गलत नयेत्वनेगु याइगु कारणं झीगु कोषया जेनेटिक कोड हिलावनी । अले थ्वहे झीगु म्हय् क्यान्सरया कारण जुयाबी । अथे जूगुलिं क्यान्सर मजुइकेत जीवनशैलीइ छुं भचा हिउपाः हये हे माः

सुर्तिया सेवन दिकादिसँ
न्ह्यागु कथंया क्यान्सरया खतरा सुर्ति नइपिं व चुरोट त्वनीपिंत हे अप्वः दइ । अथे जूगुलिं क्यान्सर थेंज्याःगु गम्भीर ल्वय् मजुइका च्वनेगु खःसा सुर्ति दुगु चीजया छ्यलाबुला तुरुन्त हे दिकाछ्वयेमाः । चुरोट त्वनेबलय् स्वँया क्यान्सर, किडनीया क्यान्सर, च्वप्वःचिया क्यान्सर, मचाछेँया क्यान्सर जुइफु । सुर्ति व गुटखा नलकि म्हुतु व पाचनग्रन्थिइ क्यान्सर जुइफु । क्यान्सरया ९० प्रतिशत ल्वगित मध्ये दकलय् अप्वःसित थ्व ल्वय् जूगु कारण चुरोट व सुर्ति हे लूगु दु । चुरोट त्वनकि म्हय् क्यान्सर उत्पादक तत्व दुहां वयाच्वनी । थज्याःगु तत्वं स्वस्थ कोषयात ल्वगि कोषय् हिलायंकाच्वनी । अले थ्व हे कोष क्यान्सरकोष जुजुं वनाच्वनी । छि चुरोट मत्वनीम्ह खःसां थुकिया कुँइ छि लगातार सम्पर्कय् दयाच्वन धाःसां नं छितः उलि हे खतरा दु, गुलि चुरोट त्वंम्ह मनूयात दुगु खः । अथे जूगुलिं छि चुरोट त्वनीम्ह खःसा त्वनेगु दिकादिसँ, अले मत्वनीम्ह खःसा थःगु जःखः त्वंके बियादीमते ।

म्हयात सक्रिय यायेगु व तौल नियन्त्रण तयेगु यानादिसँ
म्हया तौल अनियन्त्रित रुपं थहां वनीगु धयागु नं क्यान्सर व थ्व थेंज्याःगु गुलिख्ये गम्भीर ल्वय्या कारण जुइफु । तौलयात नियन्त्रण तयेगु निंतिं छिं न्हिछिया दुने छुं भचा शारीरिक मेहनत यानादिसँ । यदि छिगु ज्या छथासं च्वनेमाःगु खःसा न्हिछिया छुं मखुसां बाघौ ब्यायाम यानादिसँ, अले भचा जालकि दनाः उखेथुखे इरुथिरु जुयादिसँ । म्हया फिटनेशया निंतिं जरुरी जुइ कि छिं गुलि क्यालोरि नयेगुलिं कयाच्वनादीगु दु, उकिया छ्यलाबुला थजु, मखुसा म्हय् दाः खानावइ, अले छि बांमलाक ल्ह्वनावइ । ल्ह्वंगुलिं यानाः हे च्वप्वःचिया क्यान्सर, दुरुपाया क्यान्सर, तपुगु आतापुतिया क्यान्सर आदिया खतरा तच्वइ ।

पौष्टिक आहार कयादिसँ
म्हयात थीथी ल्वय् मजुइकातयेत फिटनेशया निंतिं व न्हिछि तक यायेमाःगु थीथी ज्याया निंतिं माःगु ऊर्जा प्राप्त यायेत पौष्टिक आहार मदयेक मगाः । पौष्टिक आहारया मतलब सिसाबुसा, वाउँचा तरकारि, दुरु, ख्येँ व ड्राइ फ्रूट्स ला ख हे खत, तर उकिया लिसें छिं मेगु गुलि नं भपादी उकिया क्वालिटी व सरसफाइलय् नं विशेष ध्यान बियादिसँ । छेँय् छ्यला वयाच्वनागु चिकं, मसला व जाकिया क्वालिटिइ ध्यान बियादिसँ । सिसाबुसा न्यायेबलय् होस यानादिसँ कि उकिया पाके यायेत छुं केमिकल जकं छ्यलामतः ला ? जंक फूड्स नं यक्व भपादी मते ।

अल्कोहल नं ग्यानापु
म्हया निंतिं माक्व स्वयां अप्वः अल्कोहल खतरनाक जुइ । अले थुकी क्यान्सरया खतरा नं दइ । अल्कोहलया आपाः मात्राया ताःई तक सेवन यानाच्वन धाःसा स्वँया क्यान्सर, दुरुपाया क्यान्सर, ख्याम्प्वाःया क्यान्सर जुइगु सम्भावना तच्वइ । अथे जूगुलिं अल्कोहलया सेवन दिकादिसँ, स्वस्थ जीवन हनादिसँ ।

स्क्रीनिन टेस्ट याकेमाः
क्यान्सर सुरुइ हे पत्ता लगे जुल धाःसा उकिया उपचार सम्भव दु । अथे जूगुलिं इलय् ब्यलय् म्हया स्क्रीन टेस्ट याकाच्वनेमाः । रेगुलर स्क्रीन टेस्ट याकाच्वन धाःसा ब्रेस्ट क्यान्सर, सर्भाइकल क्यान्सर, कोलन क्यान्सर पत्ता लगे यायेफइ । अले पूवंक लंके नं फइ । ख ला मेमेगु कथंया क्यान्सर नं स्क्रिन टेस्टया माध्यमं सीकेफु, तर पूवंक लंके फइमखु । तर म्हयात थुकिं याइगु नोक्सानी यक्व हद तक कम यायेफइ । गुकिं यानाः मनूयात भचा अप्वः ई तक म्वाकातयेफइ ।