कोरोना भाइरस : जिं गुकथं ग्वाहालि यायेफइ ?

बीबीसी – आः विश्वन्यंक अनेक कथंया बुखँ पिहांवयाच्वंगु दु । स्वास्थ्य महाकारी निसें कयाः बेराजगारी तकया बुखँ । थज्याःगु फुक्कया हुनिं छितः असहाय महसुस याकेफु ।

तर आपालं मनूत अझ नं भाग्यमानी नं दु । स्वस्थ्य, माक्व ई नापं स्रोध साधनया छुं अभाव मजूपिं नं दु । अज्याःपिं भाग्यमानी मनूतय्सं स्वास्थ्यकर्मी, समाज व मनूतय् निंतिं आपालं व्यवहारी खँ यानाः ग्वाहालि यायेफइ ।

दान बीगु निसें कयाः डाइरी च्वयेगु, पासापिनि मस्तय्त अनलाइनय् बाखँ ब्वनान्यंकेगु आदि । छुं छुं तसकं साधारण खँ छिं थ्व इलय् यानादीफइ ।

१. छेँ च्वनादिसं – सामाजिक दुरीया पालना यानादिसं
थ्व तसकं आवश्यक खँ खः । छि च्वनाच्वंगु थाय्या नियम कथं सामाजिक दुरीया नियम पालना यानादिसं । थुकीं भाइरसयात सरे जुइत पनाच्वंगु दइ । गुलि मनूतय्के भाइरस दुसां छुं नं कथंया लक्षणत खनेदइमखु । उकीं सामाजिक दुरी कायम याःसा स्वास्थयकर्मीतय् ज्याया बोझ म्हो जुइ ।

२. हिदान यायेगु निंतिं नां च्वकादिसं
यक्व देशय् सामाजिक दुरुया नियम पालना यायेधुंकाः हिदानया ज्या म्हो जुयावन । क्यानेडाया प्रधानमन्त्रीं छगू सार्वजनिक अपील हे यानाः धयादिल, ‘झीत अझ नं हि बीपिं आवश्यक दु । यदि छिं फुसा हिदान यायेगु स्वयादिसं ।’

बल्ड बैंकतय्सं आःया अवस्थाय् हिया अभाव मजूसां हिदान याइपिं न्हापा लिपाया सामान्य अवस्थाय् थें जुइमाः । थथे जूसा जक कन्हय् हिया समस्या वइमखु ।

३. स्थानीय समुदाययात ग्वाहालि यानादिसं
यक्व थासय् पुचः पुचः नीस्वनाः छेँ नं पिहांवये मफुपिंत ग्वाहालि यायेगु ज्या यानाच्वंगु दु । न्हिया न्हिथं माःगु सामान इनेगु नापं सरकारयापाखें राहत मवगु थासय् राहत बीगु ज्याखँत यायेफइ ।

४. छिगु सीप माःगु थासय् स्वयमसेवीया भूमिका म्हितादिसं
यक्व थासय् स्वास्थ्यकर्मीतय्त माःगु पीपीई सुइगु निसें कयाः स्यानिटाइजर दयेकाच्वंगु खँ पिहांवःगु दु । तर गुलिखे थासय् सीप मदुपिंसं हे थज्याःगु ज्या यायेमालाच्वंगु दइ । उकीं यानाः बांलागु ज्या उत्पाडन जुइफमखु ।

गुलिखे थासय् थौं कन्हय् अनलाइनय् ज्या जुयाच्वंगु दु । तर कम्युटर व अनलाइनय् गुकथं ज्या यायेगु बारे मसिया अःपुगु ज्या नं ताः ई कयाजुयाच्वंगु दइ ।

माःगु थासय् माः कथं सीप दुपिं मनूतय्सं ग्वाहालि यानादिफइ ।

५. छुं निश्चित कारणया निंतिं ध्यबा खर्च यानादिसं
आःया इलय् दान बीगु ज्या व व्यापारिक ज्यायात तसकं तःधंगु समस्या वयाच्वंगु दु । उकीं छिं थःगु ध्यबा छुकीया निंतिं खर्च यानाच्वंगु खः उकीं यक्व लिच्वः लाकेफु । गुलि थासय् गरै नाफमुलक संस्थातय्सं आः नं ज्या यानाच्वंगु दु तर इमित फन्डरेजिङपाखें वइगु दक्व ज्याझ्वः धाःसा बन्द जुयाच्वंगु दु । गुलिं चिचिधंगु बजाःत महाकारीया समस्या सिधयेकाः नं मारय् लाइगु खनेदु ।

उकीं यदि छितः छुं व्यवसाय यःसा छिं उकीयात तापाकं गुकथं संचालन यायेफइ धकाः बिचाः यानादिसं । जस्तै गुलिं सफू पसतय्सं छेँय् छेँय् सफू डिलिभर यानाबीगु यानाच्वंगु दुसा बार व कफि सपं अनलाइनय् स्यनेगु ज्या यानाच्वंगु दु ।

६. ब्यागलं च्वनाच्वंपिंत पौ च्वयादिसं
शाररीक व वित्तिय आवश्यकता नापं मानसिकरुपं स्वस्थ्य जुइगु नं उलि हे आवश्यक जू । थ्वलय् ब्यगलं च्वनाच्वंपिं मनूत नाप हानं स्वापु तयेगु तसकं उत्तम ई खः । उकीया निंतिं तसकं बांलागु छगू उपाय खः पौ च्वयेगु ।

पौ अज्याःगु विधि खः गुकीं मनूतय् सःतिकाबी । थ्व ईमेल थें छुं ई लिपा हे डिलिट यायेजिउगु खँ मखु ।

७. डायरी च्वयादिसं
विश्वास यानादिसं आःया अवस्थाय् डायरी च्वयेगु तसकं फाइदाजनक जुइ । न्यूजिल्याण्डया प्रधानमन्त्रीं अनया नागरिकतय्त जनर्ल च्वयेत सुझाव बियादी । वय्कलं च्वयेगु इलय् मनूतय्त गन गन वनाः व सुयात नापलाना धकाः च्वयेत इनाप यानादीगु खः । थुकीं यानाः भाइरसया र्टेसिङ यायेत ग्वाहालि जुइ ।

अथेहे मेगू फाइदा धाइगु थ्व धाइगु महाकारीया ई खः । कन्हय् इतिहासकारतय्सं अज्याःगु डायरी ब्वनाः थौंया अवस्थाया बारे अप्व सीकाः स्येकाः कायेफइ ।

८. अल्पसंख्यकतय्त माःगु कथं ग्वाहालि यानादिसं
अल्पसंख्यक मनूत अथें नं तसकं म्हो स्रोतया लिधंसाय् म्वानाच्वंगु दइ । उकी नं आःया अवस्थाय् उमित माःगु स्रोत तसकं म्हो जक जुइफु । यदि छिं ग्वाहालि यायेत स्वयाच्वनादीगु दुसा अल्पसंख्यकतय् निंतिं ज्या यानाच्वंगु सामाजिक संस्था व गैर नाफा मुलक संस्थातय्त ग्वाहालि यानादिसं ।

९. तापाकं हे मस्तय् हेरचाह यानादिसं
गुलिखें मांअबुपिं छेँ नं ज्या यायेगु नापं मस्तय्त स्वयेगु नं यानाच्वंगु दइ । थज्याःगु इलय् ज्या यायेगु व मस्तय्त नं स्वयेगु तसकं थाकुइफु । उकी यदि छिगु फुर्सद दुसा छिगु छेँजः वा पासापिनि मस्तय्त अनलाइनं हे हेरचाह यानादिफइ । जस्तै मस्तय् निंतिं अनलाइनं हे मचा बाखँत ब्वनाः न्यंकादिफइ ।

१०. मखुगु जानकारी बियादीमते
महाकारीया ई तसकं मखुगु जानकारीत अप्व फैले जुयाच्वंगु दइ । जस्तै आः नं १५ मिनेटय् छक्व लः त्वनेगु व क्वः लखं म्वःल्हुसा सुरक्षित जुइ धइगु अफवाह दु । सामाजिक संजालय् नं थीथी नांजाःगु संस्था व स्वास्थ्य विज्ञतय्सं धाःगु धासें जानकारीत वयाच्वंगु दइ । उकीं आधिकारीक स्रोतं वःगु जानकारी बाहेक मेगू छु नं खँयात विश्वास यानादिमते । यदि आधिकारिक स्रोतं वःगु जानकारी खःसां उगु जानकारी छिं सुयात व गुवलय् बीगु धाइगु खँ बिचाः यानादिसं ।