अभिलेख सुरक्षाया चिउताः
येँ(रासस)- प्राचीन अभिलेख, महत्वपूर्ण ग्रन्थ व दस्तावेज संरक्षण यानाः तयातःगु राम शाहपथस्थित राष्ट्रिय अभिलेखालययात सरकारं मेथाय् ल्ह्ययेत्यंगुलिं सरोकारवालातय्सं चिउताः प्वंकूगु दु । थुकथं अभिलेखालय मेथाय् ल्ह्ययेबलय् पुरातात्विक व प्राचीन महत्वया वस्तुइ क्षति जइ फइगु धासें इमिसं चिउताः प्वंकूगु खः ।
मन्त्रिपरिषदं वि.सं. २०७१ साल बैशाख २४ य् राष्ट्रिय अभिलेखालयया ज्याकू रामशाहपथं मेगु सारे यानाः उगु जग्गा सर्वोच्च अदालतयात बीगु निर्णय यायेवं थ्व अभिलेखालय सारे यायेबलय् अन संग्रह यानातःगु सामग्रीइ क्षति जुइ फुगु जानकारी याकाच्वंगु जूसां नं उकिया सुनुवाई मजूगु उगु ज्याकूया गुनासो दु ।
वि.सं. १८६७ तक हनुमाध्वाखा लाय्कूया छकू क्वथाय् तयातःगु सरकारी भ्वं संकलन यानाः चिताइ तहविल, वीर पुस्तकालय जुयाः २०२४ सालय् राष्ट्रिय अभिलेखालय स्थापना जूगु खः । नेपाःया थ्व पुलांगु संस्था थ्व इलय् धाःसा सरकारया निर्णयया कारणं मछिंगु अवस्थाय् लाःगु दु । थन संकलन यानातःगु ग्रन्थ व वस्तुया अध्ययन यायेत विश्वया महत्वपूर्ण संस्था व मनूत अभिलेखालय वयेगु क्रम धाःसा जारी हे दु ।
अभिलेखालय भवन पुरातात्विक महत्वया ज्वलंत तयेत वातानुकूलित स्वरुपय् निर्माण यानातःगु दु । वि.सं. २०२४ य् भारत सरकारया ग्वाहालिइ थ्व भवन निर्माण जूगु खः । अभिलेखालयया निमित्त प्रमुख सौभाग्य प्रधाना· न्हय्गूगु शताब्दीनिसेंया हस्तलिखित लगायत मेमेगु महत्वपूर्ण व दुर्लभ ग्रन्थत थन संग्रह यानातःगु कनादी । वय्कलं धयादी, ‘थनं ज्याकू ल्ह्ययेबलय् थज्याःगु सामग्री सकुशल अनतक थ्यंकेत हे थाकुइ ।’
‘आवश्यक वातावरण मिले यानाः संग्रह यानाः थन तयातःगु सामग्री मेथाय् ल्ह्ययेबलय् क्षति जुइगु सम्भावनाया जानकारी वंगु खुदँ न्ह्यवंनिसें सरोकारवाल व्यक्ति व निकाययात याका वयाच्वनागु दु’, प्रधाना·ं धयादी । थुपिं सामग्री थन ल्ह्ययेबलय् गुलिखे महत्वपूर्ण भ्वंत नष्ट जुइगु व थज्याःगु हे वातानुकूलित अवस्था मदया नं च्वनेफुगु वय्कःया धापू दु ।
निर्णय पुनर्विचार यायेगु प्रतिवद्धता नेपाल सरकारया उच्च पदस्थ अधिकारीं प्वंकूसां नं उकिया कार्यान्वयन जुइ मपुगुलिं सर्वोच्च अदालतं थाय् खाली यायेत निरन्तर पत्राचार यानाच्वंगु दु । लिपांगु इलय् वंगु जेठय् ज्याकू खाली यायेत सर्वोच्चया पौ वःगु राष्ट्रिय अभिलेखालयं धाःगु दु । नेपाःया इतिहास व संस्कृतिया अकाट्य स्रोतया रुपय् दयाच्वंगु आपालं विधालिसे सम्बन्धित अभिलेख थन दु । ७ औं–८ औं शताब्दीनिसें २० औं शताब्दीतकया थीथी भाषा, लिपि, विषयलिसे सम्बन्धित ताडपत्र, भोजपत्र, नीलपत्र, नेपाली भ्वं, थ्या सपूm आदि अभिलेख थन संकलन यानातःगु दु ।
अभिलेखालयय् न्यागूगु शताब्दीया दश भूमिश्वर, सन् ८१० या उत्तर लिच्छवी लिपिइ च्वयातःगु स्कन्द पुराण, ८ औं शताब्दीया हे ताडपत्रय् च्वयातःगु सद्धर्मपुण्डरिका सुत्त, ११ औं शताब्दीया ताडपत्रय् च्वयातःगु विनय पिटक, १२ औं शताब्दीया कारण्यब्यूह सुत्त,सन् १३८०या जयस्थिति मल्लया वैधानिक कानून ‘न्यायविकासिनि’ नेपाल संवत् २८ या आयुर्वेदसम्बन्धी ग्रन्थ लंकावतार, युनेस्कोया ‘मेमोरी अफ द वल्र्ड रजिष्टर’य् सुचीकृत ९ औं शताब्दीया शैवतन्त्रसम्बन्धी ग्रन्थ निश्वासतत्वसंहिता आदि विश्वय् हे प्रसिद्धी कमे यानातःगु ग्रन्थ दु । संसारं हे गौरव याःगु व अमूल्य सम्पत्ति अभिलेखालयय् सुरक्षित दुगु निमित्त प्रमुख प्रधाना·ं कनादिल ।
अभिलेखालयय् करिब स्वीनिद्वः ल्हातं च्वयातःगु (हस्तलिखित) ग्रन्थया मूल प्रति, करिब नीद्वः अभिलेख, झिद्वः तिब्बती ग्रन्थ, निगू लाख ग्रन्थया माइक्रोफिल्मया प्रति व लखौंया ल्याखय् मेमेगु दस्तावेज संकलन जुयाच्वंगु वय्कलं जानकारी बियादिल । कुमारि चोकया भूमिसम्बन्धी भ्वं, पृथ्वीनारायण शाहया दिव्योपदेशया सक्कलप्रति, भूमिसम्बन्धी पुलांगु तमसुक लगायतया सामग्री नं अभिलेखालयय् सुरक्षित दु ।
अभिलेखालयय् अध्ययनया निंतिं अनुसन्धानकर्ता व विद्यार्थी वयेगु व प्रतिलिपि माग यायेगु यानाच्वंगु दु । थुकथं प्रतिलिपि माग याइपिनिगु ल्याः न्हियान्हिथं अप्वया च्वंगु दु । आर्थिक दँ २०७४÷०७५ य् करिब प्यद्वः सेवाग्राहीं सेवा प्राप्त याःगु दु । थ्व पाखें करिब १० गू लाख राजस्व प्राप्त जूगु अभिलेखालयं न्ह्यथंगु दु । थन दुगु ग्रन्थया बारे बांलाक जानकारी मदुसां नं इमिसं थीथी माध्यमपाखें न्यनेकने यायेगु व मात्तुमालाः वयेगु यानाच्वंगु धाःगु दु ।
थन वइपिं अनुसन्धानदातां अभिलेख व राष्ट्रिय अभिलेखालयया महत्व बारे प्रचार यायेमाःगु, अभिलेख संक्षणसम्बन्धी यथेष्ट जानकारी बीमाःगु व अध्ययन अनुसन्धानया निंतिं वइपिं स्वदेशी व विदेशी नागरिकयात अभिलेखया उपलब्धता सहज दयेकेमाःगु सुझाव बीगु यानाच्वंगु दु । अभिलेख संरक्षण ऐन, २०४६ व नियमावली, २०६३ इ राष्ट्रिय दृष्टिकोणं महत्वपूर्ण भ्वंयात अभिलेखया रुपय् व्यवस्थित व सुरक्षित तरिकां तयेगु कानूनी अधिकार प्राप्त छगू जक सरकारी निकाय अभिलेखालय खः धाःगु दु ।
ऐनकथं सरकारअन्तर्गतया ज्याकुथिइ सिर्जना जूगु २५ दँ थ्यंगु राष्ट्रिय महत्वया भ्वंत अभिलेखालयय् छ्वयेमाःगु प्रावधान दु । थ्व कानूनी व्यवस्थाया ज्ञान मदुगुलिं वा ध्यान मबिउगुलिं अज्याःगु भ्वंत नगण्य मत्राय् जक वयेगु यानाच्वंगु अभिलेख अधिकृत मनिता न्यौपानें धयादिल । प्राप्त जूगु अभिलेख नं तसकं जीर्ण व अव्यवस्थित रुपय् वइगु यानाच्वंगु वय्कःया धापू दु । अभिलेखालयय् अभिलेख वये न्ह्यःसुरक्षित व संरक्षण जुइमा धइगु उद्देश्यं महत्वपूर्ण भ्वंत आपालं दइगु मन्त्रालय, विभाग व ज्याकूलिसे समन्वय यानाः अज्याःगु निकायया प्रतिनिधियात सहभागि याकाः अभिलेख अध्ययन व व्यवस्थापन सम्बन्धी गोष्ठि व तालिम संचालन यायेगु यानाच्वंगु दु ।
अभिलेखालयं व्यक्तिगत संकलनय् दुगु ऐतिहासिक, धार्मिक, सांस्कृतिक, साहित्यिक, आर्थिक व मेमेगु दृष्टिकोणं राष्ट्रिय महत्वया भ्वं संग्रह यायेगु अप्वयेकेगु उद्देश्यं थीथी थासय् वनाः अभिलेख मुंकाः दातायात प्रोत्साहन व कदर स्वरुप प्रशंसापत्र बीगु याःगु दु । अभिलेखालयं स्वदेश व विदेशय् दुगु नेपाःलिसे सम्बन्धित राष्ट्रिय व अन्तर्राष्ट्रिय महत्वया अभिलेख संकलन यानाः अन्तर्राष्ट्रिय संकलन केन्द्रया रुपय् विकास यायेगु लक्ष्य काःगु दु । महत्वपूर्ण ऐतिहासिक महत्वया छुं अभिलेख थीथी देय्या अभिलेखालय व संग्रहालयया संकलनय् दयाच्वंगु दु । अज्याःगु अभिलेख सम्भव दत्तले लित हयेगु व मखुसा प्रतिलिपि हयेगु कुतः जुयाच्वंगु निमित्त प्रमुख प्रधाना·ं कनादिल ।
हाल जर्मनी, अमेरिका, जापान, कोरिया, थाइल्याण्ड, चीन, भारत व बंगलादेश लगायत थीथी देशपाखें अभिलेख अध्ययन व अनुसन्धानया माग जुया वयाच्वंगु दु । थज्याःपिं अनुसन्धानदातायात प्रोत्साहित यायेत सेवा प्रवाहया स्तर अझ व्यापक सुधार यानाः अभिलेखालययात अनुसन्धान केन्द्रया रुपय् विकास यायेमाःगु आवश्यक खने दुगु अभिलेखालयं न्ह्यथंगु दु ।
जीर्ण अभिलेख संरक्षण यानाः सेवाग्राहीया मागकथं अभिलेखय् दुगु भाय् व लिपिया अध्ययन यानाः भाषान्तर व लिपियान्तर यायेगु ज्या निरन्तर रुपय् जुयाच्वंगु धाःगु दु । आवश्यक जनशक्ति व पूर्वाधारया व्यवस्था यानाः थुकियात अभिलेखया संरक्षणया अतिरिक्त थ्व हे क्षेत्रया छगू तालिम केन्द्रया रुपय् नं विकास याये फइगु सम्भावना खनेदु । संग्रह जुयाच्वंगु मूल दस्तावेजयात सुरक्षित यानाः देय्या थीथी क्षेत्रया अध्ययन व अनुसन्धान व सरोकार दुगु निकायया सहज पहुँच थ्यंकेत अभिलेखयात विद्युतीय प्रणालीइ यंकेगु ज्या शुरु जूगु दु । ईलिसें अभिलेखालययात श्रव्यदृश्य व विद्युतीय अभिलेख केन्द्रया रुपय् विकास यायेगु सोच दुगु अभिलेखालयया धापू दु ।
अभिलेखालयया पुलांम्ह प्रमुख भीम नेपाल १२०० दँ पुलांगु ताडपत्र, भोजपत्र लगायतय् च्वयातःगु भ्वं सुरक्षित दुगुलिं मेगु थासय् ज्याकू ल्ह्ययेबलय् छ्यालब्याल जुइगु जूगुलिं मेथाय् ल्ह्यये मजिगु धयादी । ‘थनं ल्ह्ययेबलय् म्होतिं नं २५ प्रतिशत पुरातात्विक महत्वया सामग्री नष्ट जुइ’ वय्कलं धयादी । बहुमूल्य सामग्री दुगुलिं सुरक्षाया दृष्टिं नं सिंहदरवारलिसे स्वानाच्वंगु आःया हे थाय् उपयुक्त जूगु वय्कःया तर्क दु । वय्कलं भारतं थ्व भवन अभिलेखालयया निंतिं धकाः हे निर्माण याःगुलिं पुलांगु सामग्री संरक्षणया निंतिं थ्व ज्याकू उपयुक्त जूगु धयादी ।
थ्व भवनलिक्कं पुलांगु भ्वंया माइक्रोफिल्म यानाः सुरक्षित याना तयेगु मेगु भवन दु । थ्व भवन वि.सं. २०५१ य् जर्मनी सरकारया ग्वाहालिइ निर्माण जूगु खः । हाल पुरातत्व विभाग दुगु भवनतकं अभिलेखालयया हे खः । वि.सं. २०३० य् मिं नयेवं विभाग अभिलेखालयया भवनय् ल्ह्यःगु खः । अदालतया निंतिं न्ह्यागु थासय् नं जग्गा व्यवस्थापन याये फइगु जूगुलिं अन्तर्राष्ट्रिय पहिचान जुयाच्वंगु महत्वपूर्ण सामग्री दुगु भवन मेथाय् तये यंके मजिउगु सुझाव इतिहासविद् महेशराज पन्तया नं दु । वय्कलं धयादी, ‘थ्व ज्याकू ऐतिहासिक महत्वया कारणं नं मेथाय् ल्ह्यये मजिउ ।’
मेगु थज्याःगु हे भवन दयेकाः भ्वं ल्ह्ययेबलय् अज्याःगु सामग्री गुना वनीगु, नास जुया वनीगु, कुचा जुया वनीगु ग्याःचिकु दुगु थ्व ख्यःया विज्ञतय् धापू दु । लखौया ल्याखय् दुगु थज्याःगु सामग्री ल्ह्ययेगु जिम्मेवारी छम्ह हे मनूयात जक नं बी मफइगु व यक्वसिनं ल्ह्यइबलय् सुरक्षाया खँ नं वइगु वय्कःपिनिगु तर्क दु ।
LEAVE YOUR COMMENTS